HTTP 200 OK
Allow: GET, POST, HEAD, OPTIONS
Content-Type: application/json
Vary: Accept
{
"name": "Zosia Szpigelman",
"url": "https://eink.wolnelektury.pl/katalog/autor/zosia-szpigelman/",
"sort_key": "szpigelman zosia",
"description": "<dl>\n \n <dt>Ur.</dt>\n <dd>\n \n \n 1917 r.\n \n \n w\n \n Sosnowcu\n \n \n </dd>\n \n \n <dt>Zm.</dt>\n <dd>\n \n \n 1943 r.\n \n \n w\n \n Auschwitz-Birkenau\n \n \n </dd>\n \n\n \n <dt>Najważniejsze dzieła:</dt>\n <dd>\n \n <i>Ulica żydowska</i>\n \n </dd>\n \n\n</dl>\n\n<p>Poetka narodowości żydowskiej. Występuje także jako Zosia Szpigielman, Zośka Szpigelman, Zoshka Shpigelman.</p>\r\n<p>O autorce zachowały się informacje zamieszczone jako adnotacja w teczce z jej utworami w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, a zebrane przez Adka Sztulberga. Według tych informacji Szpigelman urodziła się w 1917 r. w Sosnowcu, gdzie ukończyła Żydowskie Gimnazjum. W czasie okupacji pracowała jako urzędniczka w centralnym komitecie gminy żydowskiej (judenratu) w Sosnowcu. W swoich wierszach z tego okresu ujawnia i krytykuje zachowanie innych urzędników judenratu. Zgodnie z tymi informacjami 1 sierpnia 1943 r. została wywieziona transportem do Auschwitz, gdzie po kilku tygodniach została zamordowana w komorze gazowej. Ostatnie jej słowa miały brzmieć: ,,Patrzcie, ja, Zosia Szpigelman, idę na śmierć do komory gazowej\".</p>\r\n<p>\r\nW archiwum Instytutu Jad Vashem znajdują się informacje o Zosi Szpigelman: ,,urodziła się jako córka Abrahama i Miriam z domu Szydłowskich. Była pisarką. Przed II wojną światową mieszkała w Sosnowcu. W czasie wojny przebywała w Sosnowcu. Została zamordowana\". Ze względu na popularność imienia i nazwiska nie sposób jednoznacznie ustalić, czy jest to ta sama osoba, co autorka wiersza, wydaje się to jednak wysoce prawdopodobne.\r\n</p>\r\n<p> Wiersz <i>Ulica żydowska</i> został po wojnie przekazany do zbiorów Centralnego Komitetu Żydów Polskich, działającego w latach 1944-1950. Ukazał się drukiem po raz pierwszy w antologii <i>Tango łez śpiewajcie muzy. Poetyckie dokumenty Holokaustu</i> w opracowaniu Bożeny Keff (Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa 2012). W Archiwum ŻIH znajduje się jeszcze jeden utwór pt. <i>Jutro</i>.</p>\r\n<p>\r\nWiersze Szpigelman przetrwały m.in. dzięki współwięźniarce z Auschwitz Batszewie Dagan. Dagan, która przeżyła Zagładę, po wojnie opublikowała zbiór wierszy <i>Błogosławiona bądź wyobraźnio - przeklęta bądź! Wspomnienia ,,Stamtąd\"</i> (pierwsze wydanie po hebrajsku 1997, wyd. polskie w tłum. Agaty Paluszek, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2009). Znalazł się tam m.in. zapamiętany przez nią wiersz autorstwa Szpigielman <i>Mądrość pchły</i>.</p>\r\n<p>\r\nDołożyliśmy wszelkich starań, żeby ustalić tożsamość i dokładne daty życia autorki, ale nie było to możliwe. Przyjmujemy, że utwór ten jest w domenie publicznej — autorka zmarła 70 lub więcej lat temu, a pierwsze rozpowszechnienie nastąpiło 70 lub więcej lat temu. Jeżeli ktokolwiek posiada informacje o tożsamości i/lub dokładnej dacie śmierci autorki, bardzo prosimy o kontakt.</p>\n",
"description_pl": "<dl>\n \n <dt>Ur.</dt>\n <dd>\n \n \n 1917 r.\n \n \n w\n \n Sosnowcu\n \n \n </dd>\n \n \n <dt>Zm.</dt>\n <dd>\n \n \n 1943 r.\n \n \n w\n \n Auschwitz-Birkenau\n \n \n </dd>\n \n\n \n <dt>Najważniejsze dzieła:</dt>\n <dd>\n \n <i>Ulica żydowska</i>\n \n </dd>\n \n\n</dl>\n\n<p>Poetka narodowości żydowskiej. Występuje także jako Zosia Szpigielman, Zośka Szpigelman, Zoshka Shpigelman.</p>\r\n<p>O autorce zachowały się informacje zamieszczone jako adnotacja w teczce z jej utworami w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, a zebrane przez Adka Sztulberga. Według tych informacji Szpigelman urodziła się w 1917 r. w Sosnowcu, gdzie ukończyła Żydowskie Gimnazjum. W czasie okupacji pracowała jako urzędniczka w centralnym komitecie gminy żydowskiej (judenratu) w Sosnowcu. W swoich wierszach z tego okresu ujawnia i krytykuje zachowanie innych urzędników judenratu. Zgodnie z tymi informacjami 1 sierpnia 1943 r. została wywieziona transportem do Auschwitz, gdzie po kilku tygodniach została zamordowana w komorze gazowej. Ostatnie jej słowa miały brzmieć: ,,Patrzcie, ja, Zosia Szpigelman, idę na śmierć do komory gazowej\".</p>\r\n<p>\r\nW archiwum Instytutu Jad Vashem znajdują się informacje o Zosi Szpigelman: ,,urodziła się jako córka Abrahama i Miriam z domu Szydłowskich. Była pisarką. Przed II wojną światową mieszkała w Sosnowcu. W czasie wojny przebywała w Sosnowcu. Została zamordowana\". Ze względu na popularność imienia i nazwiska nie sposób jednoznacznie ustalić, czy jest to ta sama osoba, co autorka wiersza, wydaje się to jednak wysoce prawdopodobne.\r\n</p>\r\n<p> Wiersz <i>Ulica żydowska</i> został po wojnie przekazany do zbiorów Centralnego Komitetu Żydów Polskich, działającego w latach 1944-1950. Ukazał się drukiem po raz pierwszy w antologii <i>Tango łez śpiewajcie muzy. Poetyckie dokumenty Holokaustu</i> w opracowaniu Bożeny Keff (Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa 2012). W Archiwum ŻIH znajduje się jeszcze jeden utwór pt. <i>Jutro</i>.</p>\r\n<p>\r\nWiersze Szpigelman przetrwały m.in. dzięki współwięźniarce z Auschwitz Batszewie Dagan. Dagan, która przeżyła Zagładę, po wojnie opublikowała zbiór wierszy <i>Błogosławiona bądź wyobraźnio - przeklęta bądź! Wspomnienia ,,Stamtąd\"</i> (pierwsze wydanie po hebrajsku 1997, wyd. polskie w tłum. Agaty Paluszek, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2009). Znalazł się tam m.in. zapamiętany przez nią wiersz autorstwa Szpigielman <i>Mądrość pchły</i>.</p>\r\n<p>\r\nDołożyliśmy wszelkich starań, żeby ustalić tożsamość i dokładne daty życia autorki, ale nie było to możliwe. Przyjmujemy, że utwór ten jest w domenie publicznej — autorka zmarła 70 lub więcej lat temu, a pierwsze rozpowszechnienie nastąpiło 70 lub więcej lat temu. Jeżeli ktokolwiek posiada informacje o tożsamości i/lub dokładnej dacie śmierci autorki, bardzo prosimy o kontakt.</p>\n",
"plural": "",
"genre_epoch_specific": false,
"adjective_feminine_singular": "",
"adjective_nonmasculine_plural": "",
"genitive": "Zosi Szpigelman",
"collective_noun": ""
}