WolneLektury.pl

powieści Karola Irzykowskiego

O autorze

Karol Irzykowski

Ur.: 23 stycznia 1873 w Błażkowa
Zm.: 2 listopada 1944 w Żyrardów

Najważniejsze dzieła:: Pałuba (1903), Sny Marii Dunin (1903), Spod ciemnej gwiazdy (1922), Dziesiąta Muza (1924)

Prozaik, dramaturg, krytyk literacki i teoretyk filmu.
W latach 1894-1893 studiował germanistykę na Uniwersytecie we Lwowie, jednak z powodu trudności finansowych nie udało mu się ukończyć studiów; owocem jego badań w dziedzinie literatury niemieckiej stało się tłumaczenie jednego z dramatów Fryderyka Hebbla Judyta (wyd. 1908) oraz monografia poświęcona temuż autorowi Fryderyk Hebbel jako poeta konieczności (1907). Mieszkał we Lwowie (od 1895 r.), Krakowie (od 1908 r.) i Warszawie (od 1918 r.), pracując jako stenograf (spisywał m.in. sprawozdania sejmowe i sądowe, w czasie II wojny światowej zarobkował ucząc stenografii).
Nie był ściśle związany z żadnym stronnictwem politycznym ani środowiskiem artystycznym, wobec wszystkich zaś pozostawał krytyczny. Jak sam pisał, nie zaangażował się w „rewolucję literacką Młodej Polski, skupiającą się w Krakowie koło Przybyszewskiego". Po I wojnie, w 1920 r. został zaproszony z honorami przez grupę ",Pikadora" do redakcji „Skamandra", jednak nie zamierzał być dla młodych poetów „dobrym wujaszkiem", skrytykował ich za „programofobię" jako objaw małoduszności i pozostał jedynie w luźnym związku z grupą czołowych poetów i publicystów dwudziestolecia międzywojennego. Gromił Tadeusza Boy'a Żeleńskiego za spłycanie życia umysłowego i propagowanie „życia ułatwionego" (w pamflecie Beniaminek. Rzecz o Boyu Żeleńskim). W zbiorze artykułów Walka o treść (1929) podejmował zasadniczą polemikę z Awangardą Krakowską i Witkacym jako twórcą teorii czystej formy. Publikował zarówno w PPS-owskim „Robotniku" (1922-1933), jak ze skrajnie prawicowym czasopismem „Prosto z Mostu" (do sprawy Zbąszynia pod koniec 1938 r.) oraz centrowym, prorządowym sanacyjnym „Pionem" (1933-1939).
Swoją neutralną, zdystansowaną, ale krytyczną postawę wobec aktualnych prądów ideowych i bieżących wydarzeń tłumaczył koncepcją klerkizmu. Był członkiem Polskiej Akademii Literatury, pracował w Polskim Radiu. W wielu dziedzinach podejmował pionierskie próby pisarskie i badawcze, np. wprowadzając analizę psychologiczną w powieści Pałuba, zajmując się estetyką filmu jako nowej dziedziny sztuki (Dziesiąta Muza), czy tworząc prozę fantastyczną (np. Almanzor, Wagon astralny, W przestrzeniach czasu i in. teksty opublikowane w zbiorach Nowele i Spod ciemnej gwiazdy).