 
      
    
    
  Józef Ignacy Kraszewski
Stara baśń, tom drugi
O tym stworzeniu, którego Doman nie widział nigdy, chodziły wieści dawno, jako o złośliwej istocie...
 
      
    
    
  O tym stworzeniu, którego Doman nie widział nigdy, chodziły wieści dawno, jako o złośliwej istocie...
 
      
    
    
  Hadon był Niemiec, ale wyleniały, nauczył się na dworze mowy ludzi, nałamał do ich obyczaju...
 
      
    
    
  — Nie płacz ty i nie narzekaj — począł po cichu Wisz. — Nikt nie wie, gdzie go...
 
      
    
    
  Tu zaledwie chleb rozłamali, gdy mały, krępy człeczyna, z głową krótko ostrzyżoną, z oczyma kocimi...
 
      
    
    
  Wtem w dziupli zaszeleściło, prychnęło, dwoje rąk chwyciło za kraj kory, głowa się podniosła nad...
 
      
    
    
  Nastręczała się tedy zręczność poznać bliżej nieprzyjaciela przed wojną i Dobek, który lubił osobliwe wyprawy...
 
      
    
    
  Miał Dobek czas i zręczność przypatrzeć się temu, czego był ciekawy, gdyż zewsząd go obozujący...
 
      
    
    
  — Wziąłem u was, miłościwy panie, Niemca do naprawy mieczów takiego, który o mało mnie samego...
 
      
    
    
  Ale jeżeli Krzyżacy mieli swoich donosicieli, miały ich i wojska polskie, i litewskie. A jeżeli...
 
      
    
    
  astępnie poczęli się roić w całym kraju „dziadowie” z Prus. Ciągnęli oni wszyscy do Krakowa...
Jest to typ postaci niewątpliwie negatywnej. Cechą jego działań jest podstęp, zdrada, a także przekupstwo, ponieważ często ludzie podejmują się szpiegostwa dla korzyści materialnych. Szpieg działa w tajemnicy, musi posiadać podwójną tożsamość, a więc występuje w masce, czy przebraniu, nawet jeśli nie jest to dosłownie rozumiana zasłona twarzy i ciała, a tylko przybrany dla zdobycia zaufania tych, których zamierza zdradzić sposób bycia, głoszone poglądy itp. Drobniejszą odmianą szpiega będzie również carski szpicel, z którym mamy do czynienia np. w Kordianie Słowackiego.