Historia ta rozpoczyna się jak tradycyjny romans rycerski — oto dzielny rycerz wkracza na pełną dzikich zwierząt arenę, aby przynieść damie tytułową rękawiczkę. Zaraz potem sprawy przybierają jednak nieoczekiwany i zaskakujący obrót. I nic dziwnego — nie mamy przecież do czynienia ze średniowieczną pieśnią, lecz z romantyczną balladą.
Rękawiczka Adama Mickiewicza jest parafrazą ballady słynnego niemieckiego poety Friedricha Schillera. Był on, obok Goethego, jednym z najważniejszych twórców niemieckiego romantyzmu. Nie jest to jednak plagiat — Adam Mickiewicz uczciwie wskazuje autora oryginału, opatrując Rękawiczkę podtytułem Powiastka z Schillera. Mickiewicz zachował sens i przesłanie oryginału, wprowadził jedynie drobne zmiany, czyniące utwór przystępniejszym dla polskiego czytelnika (np. zmienił imiona bohaterów). Akcja Rękawiczki rozgrywa się w średniowieczu. Przeniesienie akcji utworu w czasy odległe autorowi, czyli tzw. historycyzm, to zabieg literacki bardzo lubiany przez romantycznych autorów. Historia pełni jednak w Rękawiczce funkcję kostiumu, gdyż poruszony temat jest jak najbardziej aktualny — ballada opowiada o nierównościach społecznych i zepsuciu moralnym klas wyższych. Schiller popierał Rewolucję Francuską i w swoich utworach znajdował miejsce na nienachalne propagowanie jej ideałów — wolności, równości, braterstwa. W tym właśnie świetle należy odczytywać Rękawiczkę. Jej przesłanie było niewątpliwie ważne dla polskiego poety, który zdecydował się włączyć ten utwór do swego debiutanckiego tomu.
Debiut poetycki Adama Mickiewicza ukazał się w 1822 roku w Wilnie. Publikacja składała się z dwóch części — Ballady i romanse oraz Wiersze różne. Rękawiczka znalazła się w Balladach i romansach razem z trzynastoma innymi utworami, wśród których znajdują się najbardziej znane ballady poety: Romantyczność, Świteź, To lubię, Powrót taty. Tom okazał się przełomowy zarówno dla historii polskiej literatury, jak i dla kariery autora. Ballady i romanse uważane są za manifest polskiego romantyzmu, a datę ukazania się tomu uznano za symboliczny początek tej epoki w polskiej sztuce i literaturze. Adam Mickiewicz zawarł w tomie zarówno ballady poważne, jak i zabarwione ironicznym humorem, a także przypowiastki sentymentalne (których źródeł literackich można upatrywać w dumkach i sielankach). Spopularyzowana dzięki Mickiewiczowi ballada stała się jednym z ulubionych gatunków polskich romantyków.
Bohaterami wzorowanej na romansie rycerskim Rękawiczki są księżniczka Marta oraz rycerz Emrod. Akcja utworu rozgrywa się w czasie turnieju lub igrzysk — krwawego spektaklu, podczas którego zarówno możni, jak i gawiedź (czyli, innymi słowy, ludzie prości, bez szlacheckiego pochodzenia) obserwują atakujące się nawzajem dzikie zwierzęta. W pewnym momencie księżniczka, o której względy zabiegają liczni adoratorzy, rzuca na arenę rękawiczkę i prosi Emroda, aby ją podniósł i tym samym udowodnił ślubowaną jej miłość i oddanie. Z czystej próżności ryzykuje życie rycerza, sama pozostając bezpiecznym obserwatorem. Jest to postępek tyleż bezmyślny, co okrutny, bowiem nieszczęsny Emrod nie ma w gruncie rzeczy wyboru — rycerski kodeks honorowy nakazuje mu podjąć wyzwanie. Gdyby tego nie zrobił, okryłby się na zawsze hańbą w oczach świata. Schodzi więc na arenę, pomiędzy rozwścieczone bestie i podnosi rękawiczkę. Udowadnia tym samym swoją honorowość, męstwo i odwagę — tradycyjne wartości rycerskie. Jego czyn budzi rzecz jasna podziw księżniczki i dworu. Jednak po spełnieniu swojej rycerskiej powinności Emrod odchodzi, świadomie odrzucając ewentualne nagrody i przywileje, które mógł zyskać.
Rękawiczka to utwór o budowie nieregularnej. Składa się z siedmiu strof o różnej liczbie wersów oraz różnej liczbie sylab w wersie. Zmiana długości wersów wpływa na tempo narracji, dynamizując ją lub uspokajając w zależności od potrzeby. Występują rymy parzyste, krzyżowe i okalające. Adam Mickiewicz oszczędnie stosuje środki stylistyczne — w tekście znajdujemy przede wszystkim epitety (np. ogromne lwisko), zgrubienia (np. lwisko), zdrobnienia (np. rączek). Od strony gatunkowej Rękawiczka to typowa ballada i jako taka zawiera cechy różnych rodzajów literackich — liryki, epiki i dramatu (występuje tu narracja, dialogi, ale i poetyckie obrazowanie). Sam termin „ballada'' odnosił się początkowo do pieśni tanecznej, a wywodzi się od włoskiego słowa ballare — tańczyć. Normy ballady jako gatunku literackiego skrystalizowały się na przełomie XIV i XV. Ballady mają układ stroficzny, cechują się melodycznością i rytmicznością i zazwyczaj występują w nich rymy i paralelizmy (elementy liryczne). Opowiadają o wydarzeniach, które przedstawiane są przez trzecioosobowego i wszechwiedzącego narratora (element epicki), zawierają też elementy dialogu (element dramatyczny). Są opowieścią osnutą wokół jednego, wyrazistego wątku i przedstawiają jasno zarysowany konflikt. Najczęściej mają dwóch, trzech głównych bohaterów, inni to postaci epizodyczne, zlewające się z tłumem. Tematyka ballad bardzo często zaczerpnięta jest z tradycji ludowej lub do niej nawiązuje. Z tego świata pochodzą także bohaterowie ballad, którymi bywają zazwyczaj ludzie wywodzący się z niższych warstw społecznych. Także ujawniający się w utworach kodeks moralny odwołuje się do kultury ludu. W Rękawiczce Adama Mickiewicza bohater jest wprawdzie rycerzem, ale reprezentuje niższy stan względem księżniczki Marty, a wyraziste przesłanie moralne utworu ma postępową wymowę — klasa wyższa jest zdemoralizowana, za nic ma życie ludzkie.
Większość ballad Adama Mickiewicza rozgrywa się w określonych realiach, np. opisują istniejące miejsca takie jak Świteź czy Płużyny, lecz świat rzeczywisty spotyka się w nich z tym, co niedające się wyjaśnić, nadprzyrodzone, fantastyczne. Całość spowija zazwyczaj nastrój tajemniczości i niepokoju. Akcja często rozgrywa się na odludziu, a aura przyrody potęguje klimat grozy i niesamowitości — pojawia się dramatycznie blady, wyłaniający zza ciemnych chmur księżyc, unoszące się nad jeziorami mgły, mroczny las, wycie wiatru… Siły natury i siły nadprzyrodzone poddają ocenie ludzkie postępki i wymierzają sprawiedliwość. Ballady były manifestacją światopoglądu, który odrzuca suchy racjonalizm jako narzędzie poznania świata, przyznając pierwszeństwo intuicji i uczuciowości. Wprost wyraża to Adam Mickiewicz w balladzie Romantyczność, gdzie padają słynne słowa „Czucie i wiara silniej mówią do mnie, niż mędrca szkiełko i oko''. Rękawiczka jest wprawdzie pozbawiona aury tajemniczości, ale Adamowi Mickiewiczowi udało się znakomicie zbudować nastrój grozy i napięcia, który towarzyszy wypuszczaniu na arenę kolejnych przedstawicieli różnych gatunków dzikich, drapieżnych zwierząt. Pojawiają się także w Rękawiczce elementy fantastyki — kiedy Emrod wychodzi na arenę, aby podnieść rękawiczkę księżniczki, zwierzęta zachowują się spokojnie i nie atakują go, tak jakby świat przyrody reprezentowany przez bestie oszczędzał go z szacunku dla jego odwagi i niewinności. Zakończenie, w którym Emrod odwraca się od księżniczki i wszystkich zgromadzonych zawiera element ironicznego humoru, co jest radykalnym odejściem od formuły romansu rycerskiego, w duchu którego rozpoczyna się utwór.
Adam Mickiewicz ukazał w swoich balladach nowy typ bohatera literackiego. Bohater romantyczny to indywidualista, a nierzadko wręcz buntownik pozostający w konflikcie ze światem zastanych norm. Często także idealista, wierny swojej intuicji i emocjom, mający bogate życie duchowe. Bohater Rękawiczki, Emrod, wpisuje się w tę charakterystykę — spełnia wprawdzie swoją rycerską powinność, ale po uczynieniu tego rzuca rękawiczkę w twarz księżniczki i odchodzi. Demonstruje w ten sposób głęboką pogardę dla postawy Marty i pokazuje, że nie zabiega o względy osoby, która gotowa jest dla zachcianki i rozrywki ryzykować ludzkie życie. Emrod okazuje się zatem nie tylko odważny, ale także krytyczny wobec dworskich norm oraz niezależny. Jego rozumienie miłości jest typowo romantycznie. Marta, mówiąc do Emroda „Kto mię tak kocha, jak po tysiąc razy/ Czułemi przysiągł wyrazy/ Niechaj mi teraz rękawiczkę poda'' — odwołuje się do jego uczucia. Ale czy ktoś, kto kocha prawdziwie, ryzykowałby życiem ukochanej osoby? Emrod, odrzucając jej względy, uznaje taką „miłość'' za pozór i tym samym ujawnia się jako romantyk, dla którego miłość to związek serc i dusz, w którym nie ma miejsca na próżność i brak autentyczności.
Romantyczna koncepcja miłości zakłada, że uczucie to łączy dwie pokrewne, równe sobie dusze.
Zbiorem Ballady i romanse Adam Mickiewicz wyznaczył nowe trendy nie tylko w literaturze, ale także w sposobie jej promowania i rozpowszechniania. Już sama publikacja „dzieł zebranych'' przez młodego i stosunkowo mało znanego poetę była czymś nietypowym — tego rodzaju tomy poświęcano raczej twórcom mającym już pewną renomę, znanym szerszej publiczności. Ponadto, publikację Ballad i romansów poprzedziła swoista reklama — w „Dzienniku Wileńskim” ukazała się bowiem ballada Świtezianka, jako zapowiedź całości. Przystępny język, wpadające w ucho rymy, emocjonująca tematyka (miłość i zdrada) oraz niesamowity nastrój przypadły do gustu czytelnikom gazety i rozbudziły ich ciekawość. Ogłoszono, że młody autor otwiera prenumeratę na swoje utwory, ale była ona skierowana tylko do ograniczonej grupy odbiorców. Nawet nazwisko twórcy przez dłuższy czas pozostawało sekretem. Aura tajemniczości i elitarności wzmagała zainteresowanie czytelników. Kiedy w końcu ukazał się zbiór, ich oczekiwania zostały w pełni zaspokojone. Krótka forma utworów, nowatorskie połączenie motywów fantastycznych i ludowych, nastroju niesamowitości z ironią, swobodne łączenie elementów lirycznych, epickich i dramatycznych — wszystko to było inne, świeże, odkrywcze w stosunku do literatury klasycystycznej. Sam Adam Mickiewicz doskonale zdawał sobie sprawę, że proponuje czytelnikom coś nowego — do tomu załączył osobistą przedmowę O poezji romantycznej, będącą rodzajem artystycznego manifestu. Dzielił się w nim swoją wiarą w wyobraźnię i uczucie jako elementy najważniejsze dla twórczości poetyckiej. Część zawartych w tomie ballad koncentrowała się wokół tajemniczych, nadprzyrodzonych zdarzeń, inne miały zaś na celu wywołanie u odbiorcy wzruszenia, zadumy lub refleksji. Mickiewicz wykorzystał w balladach ludowe wyobrażenia i odwoływał się do związanej z nimi wizji świata. Utwory trafiały w gusty zarówno dobrze wykształconych i wyrobionych czytelników, jak i osób o mniejszych kompetencjach kulturowych (legenda głosi, że uwielbiał je zarówno Fryderyk Chopin, jak i jego kucharka). Ponoć pierwszym zachwyconym czytelnikiem tomu był składający go do druku zecer, który osobiście udał się do autora z gratulacjami. Tom bardzo szybko doczekał się dodruku (do pierwszych pięciuset egzemplarzy dodrukowano tysiąc kolejnych), a następnie kolejnych wydań. Poszczególne utwory były też przedrukowywane przez pisma literackie. Skala powodzenia pozwala nazwać Ballady i romanse pierwszym poetyckim bestsellerem. Czytano je na głos w towarzystwie, uczono się na pamięć, a ich twórca stał się „celebrytą” swoich czasów. Bardzo szybko zyskał też gorliwych naśladowców swego stylu. Ale także — wrogów i prześmiewców, tak to już bowiem jest, że gdzie pojawia się popularność i sukces, towarzyszy im także zazdrość i niechęć.
Ballada Rękawiczka Adama Mickiewicza jest dostępna jako e-book w formatach EPUB i MOBI, a także jako plik PDF. Utwór jest lekturą obowiązkową w liceach i technikach; został opracowany redakcyjnie, w tym opatrzony przypisami z myślą o uczniach i uczennicach. Zamieszczony na stronie Wolnych Lektur audiobook czyta Roma Gąsiorowska.
