Nie wiem, czy leniwą ma nogę, ale wiem, że nieleniwe ma ręce, a to moje uszy poświadczą.

Czy z nim mówiłeś? Co robił? Co myśli?

Wypisał na moich uszach swoje czyny i myśli. Przeklęta ręka! Aż mi się ciemno zrobiło.

Jak to? Czy się tłumaczył tak ciemno, że nie mogłeś myśli jego zrozumieć?

O! nie, palnął tak dobitnie, że mi świeczki w oczach stanęły, dopiero później zrobiło mi się ciemno.

Lecz powiedz, proszę, czy wraca do domu? Wielkie, jak widzę, pokazuje dla żony względy.

Pan mój szaleje jak diabeł rogaty.

Co mówisz, łotrze, o rogatym diable?

Nazywasz to pałką, panie? Racz tylko twoją pałkę trzymać spokojnie, a metoda wejdzie sama do mojej głowy. Jeśli tak dłużej zostać mają rzeczy, wypadnie mi dla obrony nosić opałkę na głowie albo będę musiał szukać rozumu w ramionach. Proszę cię tylko, panie, powiedz mi, za co mnie bijesz?

Nie wiem; wiem tylko, że mnie bijesz.

Jeśli łaska; za co i dlaczego, boć, jak powiadają, każde „za co” ma swoje „dlaczego”.

Dziękujesz mi? Za co?

Dziękuję panu za to coś, które mi za nic dałeś.

Poprawię się przy pierwszej sposobności i za coś nic ci nie dam. Ale dosyć tego na teraz; powiedz mi, czy obiad gotowy?

Nie, panie, jeszcze pieczeni brak tego, na czym mnie nie zbywa.

Czego jeszcze brak pieczeni?

Dobrego skropienia.

Będzie więc twarda?

To proszę, nie jedz jej, panie.

Dlaczego?

Bo jeżeli będzie twarda, to będzie niestrawna i gotowa zrobić cię cholerycznym, i znowu gotów byś mnie skropić zamiast pieczeni.

Doskonale. Naucz się żartować w właściwej porze. Jest czas na wszystko.

Śmiałbym temu przeczyć, gdyby pan mój nie tak był choleryczny.

Z jakich powodów?

Z powodów tak jasnych, jak jasna łysa czaszka samego tatusia Czasu.

Słucham.

Nie ma już czasu na odzyskanie włosów dla człowieka, który naturalnie ołysiał.

A czy nie mógłby ich odzyskać przez kaucję i przysądy?

I owszem, składając kaucję za perukę a przysądzając sobie stracone włosy innego.

Dlaczego Czas tak skąpy włosów, choć to wyrost tak pospolity?

Bo zostawił to błogosławieństwo nierozumnym bydlętom, a co ludziom we włosach uskąpił, to im w dowcipie przysporzył.

Niemało jest przecie ludzi mających więcej włosów niż dowcipu.

Nie znajdziesz, panie, między nimi jednego, co by nie miał dosyć dowcipu na ich stracenie.

Utrzymywałeś jednak przed chwilą, że człowiek włosisty to prostaczek bez dowcipu.

Im większy prostak, tym prędzej gubi włosy, ale i on nie łysieje bez pociechy.

A z jakiejż to przyczyny?

Z dwóch przyczyn, panie, i to zdrowych.

Tylko już, proszę, nie zdrowych.

Więc pewnych.

Nie bardzo chyba pewnych, bo rzecz w sobie zawodna.

No to niezawodnych.

Wymień je.

Pierwsza, że nie będzie już tracił pieniędzy na trefienie, a druga, że przy obiedzie nie będą mu w zupę wpadały.

Ale chciałeś mi dowieść, że nie ma czasu na wszystko.

I dowiodłem, dając za przykład, że nie ma czasu na odzyskanie włosów straconych przez naturalne wyłysienie.

Dowód to jednak niedostateczny, że nie ma czasu ich odzyskać.

Więc na dobitkę utrzymuję, że sam Czas jest łysy, a więc do końca świata będzie miał łysych towarzyszy.

Wiedziałem, że się na łysej skończy konkluzji. Lecz cicho! Kto tam znaki nam daje?

Dromio?

Ja?

Ja, panie? W życiu mym jej nie widziałem.

Leć, Dromio, nakaż zastawić wieczerzę.

Już ja nie Dromio, już nie ten, co byłem.

Dusząś się zmienił, jak ja się zmieniłem.

Zmieniłem, panie i duszą, i ciałem.

Masz twoją postać.

Nie, małpą zostałem.

Zostałeś osłem, a nie koczkodanem.

Panie, naprawdę odźwiernym mam zostać?

A dobrym, jeśli cięgów nie chcesz dostać.

Czas obiadować; idźmy, Antyfolu.

Jej, nie przysmaków, dusza moja łaknie.

Lada gbur może pieczeń nam zastawić.

A lada fircyk piękne słowa prawić.

Otwórz, hultaju, jeśli nie chcesz biedy.

Powiedz dlaczego, a powiem ci kiedy.

Dlaczego? Głodni my na obiad przyszli.

Przyjdź inną razą, dzisiaj ani myśli.

Co za pijaki sieją w mieście trwogę?

Pan wraca, Łucjo, otwórz.

Nieproszonego kijem wypraszają.

Słyszysz, kochańciu, duszko, otwórz wrota.

Co wy za jedni?

Strzeż się, to gołota!

Nie chcesz? Bum! Bramę wysadzę ze złości.

Otwórz, hultaju!

Dla czyjej miłości?

Szturmujmy, panie!

Przyprowadźcie działa.

Jakby w Efezie żandarmów nie było.

Co tam za wrzaski słyszę na ulicy?

Jacyś pijani, pewno czeladnicy.

Czy to ty, żono? Przecie! Bogu chwała!

Żono! Umykaj, póki skóra cała.

Czas prosić, panie, bo gościom już nudno.

Wiatr dmie od lądu i wpłynąć nam trudno.

Przynieś mi lewar; strzaskam drzwi ze złości.

Nim ty drzwi strzaskasz, ja strzaskam ci kości.

Ruszaj po lewar; dość już słów bez celu.

Wrócę za jaką godzinę z robotą.

Żart to kosztowny, ale mniejsza o to.

Czy oszalałeś? Co to wszystko znaczy?

Szalona miłość głowę mi majaczy.

Ócz twych szaleństwo rozum ci zmąciło.

Słońce twych spojrzeń oczy mi olśniło.

Patrz, gdzieś powinien, a przejrzysz znów jaśnie.

Na noc mam patrzeć? Wprzód niech słońce zgaśnie.

Nie ja, lecz siostra moja twą kochanką.

Siostra twej siostry?

Praw te androny twojej Adrianie.

Co tam nowego, Dromio? Co ci tak spieszno?

Czy znasz mnie, panie? Czy ja Dromio? Czy ja twój sługa? Czy ja to ja naprawdę?

Ty jesteś Dromio; ty jesteś moim sługą; ty jesteś ty.

Ja jestem osłem, panie, ja jestem sługą kobiety, ja nie należę już do siebie.

Jakiej kobiety sługą? Dlaczego nie należysz już do siebie?

Nie należę do siebie, bo należę do kobiety, która rości do mnie jakieś pretensje, jak cień za mną chodzi, chce gwałtem mnie zabrać.

Jakie rości do ciebie pretensje?

Takie pretensje, jakie byś ty rościł, panie, do własnego konia. Chce gwałtem mnie zabrać jak własne bydlę, nie żeby mnie chciała dlatego, że jestem bydlę, ale dlatego że, sama bydlę, rości sobie do mnie pretensje.

Cóż to za kobieta?

Bardzo uczciwa osoba, bo mówić o niej trudno nie powtarzając za każdym słowem: uczciwszy uszy. Chuda moja dola w małżeństwie, choć nie mogę zaprzeczyć, że to okrutnie tłuste małżeństwo.

Co rozumiesz przez tłuste małżeństwo?

Rozumiem, że to kucharka z samej tłustości ulana. Nie wiem, na co ją użyć; chyba zapalić ją jak lampę i zemknąć od niej przy własnym jej świetle. Przysięgam, że jej łachmany i łój z nich wyciśnięty wystarczyłyby na polską zimę; jeśli do sądnego dnia dożyje, palić się będzie dłużej niż świat cały.

Jaka jej cera?

Czarna jak moje buty, tylko nie tak czysto utrzymana, bo tak się poci, panie, że można by brodzić po kostki.

Woda temu zaradzi.

Nie, panie, bo to w jej rdzeniu, temu by nawet potop Noego nie zaradził.

Jak się nazywa?

Nazywa się Kamila, zapewne dlatego, że mila drogi od jednego do drugiego jej biodra.

To jakaś ogromna gidia.

Uchowaj Boże! Nie dalej od stóp do głowy jak od biodra do biodra; okrąglutka jak globus; mógłbym pokazywać na niej różne kraje.

A gdzież tam leży Irlandia?

Na lędźwiach; poznałem ją po bagnach.

A Szkocja?

Odkryłem ją po jałowości skalistego gruntu na dłoni.

Gdzie Francja?

Na czole; zbrojna i zbuntowana, w otwartej wojnie z głową.

Gdzie leży Anglia?

Szukałem skał wapiennych, lecz nie mogłem odkryć nic białego, przypuszczam tylko, że leży na jej podbródku, a wnoszę to ze słonej wody przedzielającej ją od Francji.

A Hiszpania?

Nie widziałem Hiszpanii, ale ją czułem po gorącym oddechu.

Gdzie Ameryka? Gdzie Indie?

O panie, na jej nosie błyszczącym od rubinów, karbunkułów, szafirów, a chylącym wszystkie swoje skarby ku gorącym oddechom Hiszpanii, która tam całe floty galionów po ładunek wyprawia.

Gdzie Belgia i Niderlandy?

Nie posunąłem, panie, moich poszukiwań tak daleko. Słowem, ta klępa, a raczej ta czarownica założyła do mnie pretensje, nazywała mnie Dromiem, przysięgała, że byłem jej narzeczonym, wyliczyła mi moje wszystkie znaki szczególne, jak na przykład znamię na łopatce, plamkę na szyi, wielką brodawkę na lewym ramieniu, tak że przestraszony uciekłem od niej jak od czarownicy, i zdaje mi się, że gdyby moja pierś nie była lepiona z wiary, a serce kute ze stali, byłaby mnie w kurtę przemieniła i kazała rożen z pieczenią obracać.

Jestem na koniec, panie Antyfolu.

To moje imię.

Co chcesz, ażebym z tym łańcuszkiem zrobił?

Zrobisz, co zechcesz; zrobiony dla ciebie.

Nigdy nie dałem tego obstalunku.

Jak widzę, panie, lubisz krotofile.

On sam nadchodzi, skończcie tu interes.

A więc sam pragniesz swój prezent jej wręczyć?

Nie, ty go ponieś, bo mogę się spóźnić.

Chętnie, daj tylko; czy masz go przy sobie?

Czas nagli! Proszę, zakończmy interes.

Słyszysz, co mówi? Powtarzam, łańcuszek.

Daj go mej żonie, dostaniesz pieniądze.

Daj mi odpowiedź! Cóż ci mam powiedzieć?

Czy chcesz zapłacić to, co mi winieneś?

Nic nie winienem, bo nie mam towaru.

Dałem ci towar pół godziny temu.

Nic mi nie dałeś, a krzywdzisz mnie srogo.

Więc go aresztuj na moje żądanie.

W imieniu księcia, więźniem moim jesteś.

Okręt, którego szukać mi kazałeś.

Mówił, że nie masz żadnego doń prawa.

Bo on ze wszystkich praw się naigrawa.

Przysiągł, że wszystko obce mu w tym mieście.

Krzywoprzysięzca! Raz nie skłamał wreszcie.

Długie prawiłam za tobą kazanie.

A on co na to?

Jakże cię kusił na moją niesławę?

Czy mu w nadziejach nie dałaś nagrody?

O siostro, przywdziej cierpliwości zbroję.

Śpiesz się! To kluczyk, biurko i dukaty!

Coś tak zdyszany?

Lecę jak z armaty.

Gdzie pan? Czy wraca?

Tłumacz się jaśniej; co to jest za sprawa?

Nie wiem, co za sprawa, ale wiem, że dla tej sprawy siedzi w kozie.

Co? Siedzi w kozie? A na czyją skargę?

Przynieś je, siostro.

Dźwięku łańcuszka?

Zegar w tył idzie? Co pleciesz, szalony!

Pewno się zegar cofa przestraszony.

Czy czas ma długi? Co za sąd dziecinny!

Przynoszę ci, panie, złoto, po które mnie posłałeś. Ale jakże udało ci się pozbyć portretu starego Adama w nowej kurtce?

Co się znaczy to złoto? O jakim mówisz Adamie?

Nie o tym Adamie, który raju pilnował, ale o Adamie, który pilnuje więzienia, który chodzi w skórze cielęcia zabitego na powrót rozrzutnika, który szedł za tobą jak zły twój anioł i pozbawił cię wolności.

Nie rozumiem cię wcale.

Nie rozumiesz mnie, panie? Rzecz to jednak jasna. Mówię o Adamie, który jak skrzypce chodzi w skórzanym pudełku; o człowieku, panie, który znużonych szlachciców klepie po ramieniu i na spoczynek prowadzi; o tym, panie, który lituje się nad zrujnowanymi i pakuje ich do kozy, o człowieku, który swoją pałeczką więcej zabrał jeńców do niewoli niż największy bohater swoim buzdyganem.

Czy mówisz o sierżancie?

Tak jest, panie, o sierżancie, który trzyma ludzi nie dotrzymujących zobowiązań, któremu się zdaje, że wszyscy ludzie spać się kładą, bo mówi każdemu: daj ci Boże dobry spoczynek!

Wszystko to dobrze, skończmy jednak błazeństwa. Powiedz mi, czy znalazłeś okręt gotowy tej nocy do żeglugi? Czy możemy odpłynąć?

Toć powiedziałem ci, panie, przed godziną, że statek „Pośpiech” odbija tej nocy, ale właśnie podówczas przeszkodził ci sierżant i poprowadził na okręt „Odwłoka”. Przynoszę teraz aniołów, po których mnie posłałeś, żeby cię wyzwolili.

Precz stąd, szatanie! Nie kuś mnie, zaklinam!

Panie, panie, czy to pani szatanowa?

Ta sam diabeł.

Nie, panie, to coś gorszego, to diablica, a przychodzi odziana suknią panny Letkiewiczówny. Stąd to pochodzi, że kiedy dziewka mówi: „Potęp mnie Boże!”, to się znaczy: „Zrób mnie Letkiewiczówną!” Napisano jest: pokazują się ludziom niby aniołowie światłości, a światło jest skutkiem ognia, a ogień pali, a więc te mniemane anioły światłości będą gorzały. Nie zbliżaj się do niej!

Jeśli przyjmiesz zaproszenie, weź przynajmniej, panie, długą łyżkę.

Dlaczego?

Bo powiadają, że musi długą mieć łyżkę, kto musi z diabłem obiadować.

Odejdźmy, Dromio. Precz stąd, czarownico!

Przynoszę, panie, co wszystkim wystarczy.

Lecz gdzie pieniądze?

Dałem je za batóg.

Co, łotrze, pięćset dukatów za batóg?

Za taką sumę pięćset ci przyniosę.

Po co do domu bieżyć ci kazałem?

Po batóg, panie; batóg ci przynoszę.

Skosztuj więc bata, skoro go przyniosłeś.

Miarkuj się, dobry panie, cierpliwości!

To mnie cierpliwości potrzeba, bo ja popadłem w nieszczęście.

A ty znowu trzymaj język za zębami.

Radź raczej mojemu panu, żeby trzymał ręce przy sobie.

Czyś ty zmysły utracił, bękarcie?

Bodajem je był stracił! Nie czułbym teraz twoich cięgów.

Nie masz czucia tylko na cięgi; prawdziwy z ciebie osieł.

Nie przeczę, że osieł ze mnie; mógłbyś tego dowieść przez moje długie uszy. Służyłem mu od chwili urodzenia do dzisiaj, a za moją długą służbę nigdy nic nie dostałem od niego prócz cięgów. Gdy mi zimno, grzeje mnie kijem; gdy mi gorąco, chłodzi mnie kijem; kijem ze snu mnie budzi, kiedy śpię, kijem z krzesła podnosi, kiedy siedzę; gdy odchodzę, żegna mnie kijem, wita kijem, gdy powracam; noszę kij na grzbiecie jak żebraczka swego bachora i nie wątpię, że gdy mnie okulawi, o tym kiju od drzwi do drzwi chleba pójdę szukać.

Patrz, patrz, co za szczęście! Żona moja się zbliża!

Pani, respice finem albo raczej, żeby prorokować jak papuga, strzeż się końca postronka.

Czy jeszcze chcesz paplać?

Czy jeszcze powiesz, że mąż twój nie wariat?

Jak od wściekłości iskrzą mu się oczy!

Patrz, w paroksyzmie jak się trzęsie cały!

Daj, proszę, rękę, niech twój puls pomacam.

To ja ci wprzódy pomacam twe uszy.

Milcz, głupi starcze, nie jestem szalony.

Daj Boże, abyś nie był nim naprawdę!

W domum jadł obiad! Łotrze, co ty na to?

Wyznaję, w domu nie obiadowałeś.

Czy domu mego drzwi mi nie zamknięto?

Zamknięto, panie, nie ma wątpliwości.

Czy nie złajała mnie od słów ostatnich?

Złajała, panie, od słów cię ostatnich.

Czy jej kucharka nie szydziła ze mnie?

Szydziła, panie, kucharka westalka.

I czy z wściekłością odejść nie musiałem?

Czy się też godzi szaleństwu tak schlebiać?

Płatny przez ciebie złotnik mnie uwięził.

Czym cię nie posłał po rulon dukatów?

Przybiegł po złoto i złoto mu dałam.

A tego, bracie, i ja byłam świadkiem.

Dobry mój mężu, jam drzwi nie zamknęła.

Kłamliwy łotrze, skłamałeś dwa razy.

Zwiążcie go! Niech się do mnie nie przybliża!

Wołaj pomocy, bo silny w nim diabeł.

O nieszczęśliwy! Jak zbladł, jak zzieleniał!

Zwiążcie i tego, bo także szaleje.

Za ciebie, panie, i mnie też związano.

A, łotrze przeklęty, czy i ty chcesz także do szaleństwa mnie przyprowadzić?

A ty, dobry panie, czy chcesz, aby cię za nic wiązano? Wrzeszcz jak opętany, wołaj diabłów na pomoc.

Jak każde słowo zdradza ich szaleństwo!

Nieś go do domu. Ty, siostro, chodź ze mną.

Powiedz mi teraz, kto go aresztował?

Złotnik Angelo. Czyli znasz go, pani?

Znam, a za jaką aresztował sumę?

Dwieście dukatów.

Skąd dług ten pochodzi?

Wartość łańcuszka, który mąż twój kupił.

Wszechmocny Boże! Wymknęli się oba!

Widzę, że oręż płoszy czarownice.

Nie, panie, noc tę jeszcze zostańmy na lądzie, bo jestem pewny, że nic złego nam nie zrobią. Słyszałeś, panie, jak mówią do nas uprzejmie, sypią nam złoto; to naród tak uprzejmy, moim zdaniem, że gdyby nie góra szalonego mięsa, które gwałtem chce mnie do małżeństwa przymusić, miałbym chętkę osiąść tu na zawsze i zostać czarownicą.

Jaka jest jego opinia w tym mieście?

Cicho! Bo widzę, że się do nas zbliża.

Wziąłem, i nigdy przeczyć nie myślałem.

Nie tylkoś przeczył, lecz krzywoprzysiągłeś.

Kto i gdzie słyszał me krzywoprzysięstwo?

A ja krwią twoją twoją podłość stwierdzę.

Cicho! Co znaczą tłumy te przed bramą?

Ani wątpiłem, że on rozum stracił.

Żałuję teraz, że się bić z nim chciałem.

Od jakże dawna obłąkania dostał?

Nie należało wyrzutów mu szczędzić.

Miał ich dostatkiem.

Lecz nie dość surowych.

O ile skromność moja pozwalała.

Może sam na sam?

W domu i publicznie.

Lecz nie dość często?

Nikt nie ma prawa progów mych przestąpić.

Każ go więc twoim sługom przyprowadzić.

Odejdź w pokoju; twój mąż tu zostanie.

Zanieś do księcia skargę na te gwałty.

Co go prowadzi w to siedlisko płaczu?

Już idą. My też będziemy świadkami.

Klęknij, nim książę wyminie opactwo.

Sprawiedliwości, książę, przeciw ksieni!

Opowiedz skargę, licz na sprawiedliwość.

Ciężki występek! Kobieto, wyznajesz?

A czy łańcuszek z twoich rąk odebrał?

To prawda, książę, pierścień mi ten zabrał.

Nie przeczę; pierścień ten z palca jej zdjąłem.

Czy go widziałaś, jak wbiegł do opactwa?

Widziałam, książę, tak jak ciebie widzę.

Mów, co chcesz, śmiało, syrakuzańczyku.

Czyli mnie sobie nie przypominacie?

Nigdym cię nie widział.

Nie.

Ni ty, Dromio?

Ani ja, na honor.

To być nie może.

To być nie może, panie? A ja jestem pewny, że to jest, a skoro kto przeczy, ty, jako związany, jesteś obowiązany mu wierzyć.

Ja ojca mego w życiu nie widziałem.

Człowiek ten, książę, ciężkiej doznał krzywdy.

Dwóch mężów widzę lub mnie oczy mylą.

Zostaw mnie, panie; ja prawdziwy Dromio.

Czy to Egeon, czy tylko duch jego?

O stary panie, kto ci więzy włożył?

Nie, książę, jam tu przybył z Syrakuzy.

Stań tam, bo nie wiem, który z was jest który.

To ja z Koryntu przybyłem tu, książę.

A ja z mym panem.

A ze mną któryż z was dziś obiadował?

Ja, pani.

Jak to, czyś nie jest mym mężem?

Nie jest, przysięgam.

To jest łańcuszek, który ci wręczyłem.

I ja tak myślę, i wcale nie przeczę.

A za łańcuszek ten mnie uwięziłeś.

Tak mi się zdaje i trudno zaprzeczyć.

Przeze mnie, pani, grosza nie posłałaś.

Na wykup ojca składam te dukaty.

Nie trzeba tego — ojciec twój jest wolny.

Ale diament mój oddać mi musisz.

Weź i me dzięki za wyborny obiad.

Przyjmuję chętnie twoje zaprosiny.

Czy mam z okrętu odebrać bagaże?

Jakie bagaże poniosłeś na okręt?

Twoje bagaże, panie, spod „Centaura”.

Zrobię, co każesz, boś starszym jest bratem.

Jest to pytanie; jakże je rozwiązać?

Pociągnijmy na węzełki o starszeństwo; tymczasem bądź moim przewodnikiem i prowadź mnie na ucztę.