Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

TAK, pomogę! Nie, tym razem nie pomogę
Strona główna
Informacje Ustawienia Spis treści

Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór jest w domenie publicznej.
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.
Fundacja Wolne Lektury zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur. Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki.

Zasób opracowany na podstawie: Jan Kochanowski, Dzieła polskie, tom 2, Państwowy Instytut Wydawniczy, wyd. 8, Warszawa, 1976

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Dariusz Gałecki, Julian Krzyżanowski, Barbara Otwinowska, Aleksandra Sekuła.

Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska

Ilustracja na okładce: Fragment miniatury przedstawiającej Priama i jego dworu opłakujących śierć Hectora., John Lydgate, William Cornish, John Skelton, William Peeris (c. 1516-1523), domena publiczna.

ISBN-978-83-288-1402-8

Odprawa posłów greckich
Szacowany czas do końca: -
Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich

Jan Kochanowski

Odprawa posłów greckich

Spis treści

    1. Bóg: 1
    2. Kobieta: 1 2 3 4
    3. Kondycja ludzka: 1
    4. Konflikt: 1
    5. Los: 1
    6. Małżeństwo: 1
    7. Mądrość: 1
    8. Mąż: 1
    9. Miłość: 1
    10. Młodość: 1 2
    11. Obywatel: 1 2 3 4
    12. Ojciec: 1
    13. Ojczyzna: 1 2
    14. Przyjaźń: 1
    15. Rodzina: 1
    16. Sprawiedliwość: 1 2 3
    17. Syn: 1
    18. Upadek: 1 2
    19. Wizja: 1
    20. Władza: 1 2
    21. Wojna: 1
    22. Żołnierz: 1
    23. Żona: 1 2

    Jan KochanowskiOdprawa posłów greckich Podana na teatrum przed królem Jego Mścią i królową jej Mścią w Jazdowie nad Warszawą[1] dnia 12 stycznia roku Pańskiego 1578, na feście u Jego Mści Pana podkanclerzego koronnego

    Memu miłościwemu panu,
    Jego Msci Panu,
    Panu Janowi Zamoyskiemu
    z Zamościa,
    podkanclerzemu koronnemu etc., etc.
    Służby swe w łaskę W. M. mego miłościwego Pana zalecam.

    Wczora dopiero oddano mi obadwa listy za raz[2], któreś W. M.[3] do mnie około tej tragedyjej pisał. A iżem przedtym nie wiedział o tych liściech, spodziewałem się, że za tymi czasów odwłokami[4] i mej tragedyjej się odwlec miało albo raczej że tak ze mną zostać miała molom na pokarm albo na trąbki do apteki[5]. Jakom listy W. M. przeczytał, nie było czasu poprawować, bom wszytek musiał insumere[6] na przepisanie. Quicquid id est[7], a baczę, że błazeństwo[8], i W. M. sam podobno rzeczesz, posyłam W. M. tym śmielej, chocia nie masz co, żem to jeszcze z przodku W. M. opowiadał, że to nie miało być ad amussim[9], bo mistrz nie po temu. Rzeczy też drugie nie wedla uszu naszych[10]. Inter caetera[11] trzy są chory, a trzeci jakoby greckim chorom przygania[12], bo oni już osobny characterem do tego mają[13]; nie wiem, jako to w polskim języku brzmieć będzie. Ale w tym niech będzie arbitrium[14] W. M. albo raczej we wszytkim. Barzo bych to był rad uczynił, żebych[15] był sam praesens[16] W. M. teraz służby swe ofiarował, ale mi złe zdrowie nie da. Nierad bych przedsię omieszkał przenosin W. M., jeśli salus[17] tak będzie chciała. Zatym się łasce W. M. mego miłościwego Pana zalecam. Dat.[18] w Czarnolesie dwudziestego wtórego dnia grudnia roku bożego MDLXXVII.

    W. M. mego miłościwego Pana

    sługa uprzejmy

    Jan Kochanowski

    PERSONY

    1. Antenor
    2. Aleksander, którego i Parysem zowią
    3. Helena
    4. Pani Stara
    5. Poseł Parysów
    6. Ulisses
    7. Menelaus
    8. Priamus, król trojański
    9. Kasandra
    10. Rotmistrz
    11. Więzień
    12. Chorus z panien trojańskich

    Sprawa w Trojej.

    ANTENOR

    1
    Com dawno tuszył i w głos opowiedał,
    Że obelżenia i krzywdy tak znacznej
    Cierpieć nie mieli waleczni Grekowie:
    Teraz już posły ich u siebie mamy,
    5
    Którzy się tego u nas domagają,
    Aby Helena była im wydana,
    Którą w tych czasiech przeszłych Aleksander,
    Będąc w Grecyjej, gość nieprawie wierny[19],
    Uniósł od męża i przez bystre morze
    10
    Do trojańskiego miasta przyprowadził.
    Tę jeśli wrócim i mężowi w ręce
    Oddamy, możem siedzieć za pokojem,
    Lecz jeśli z niczym posłowie odjadą,
    Tegoż dnia nowin słuchajmy, że Greczyn
    15
    Z morza wysiada i ziemię wojuje.
    ObywatelCzuje o sobie[20] widzę, Aleksander:
    Praktyki czyni[21], towarzystwa zbiera,
    Śle upominki, aż i mnie nie minął;
    A mnie i dom mój, i co mam z swych przodków,
    20
    Nie jest przedajno. A miałbych swą wiarę
    Na targ wynosić, uchowa mię tego
    Bóg mój[22]. Nie ufa swej sprawiedliwości,
    Kto złotu mówić od siebie rzecz każe.
    Lecz i to człowiek małego baczenia,
    25
    Który na zgubę rzeczypospolitej
    Podarki bierze, jakoby sam tylko
    W cale miał zostać, kiedy wszytko zginie.
    Ale mnie czas do rady, bo dziś król chce posły
    Odprawować. Snąć widzę Aleksandra? Ten jest.
    Aleksander, Antenor
    Przyjaźń, Sprawiedliwość

    ALEKSANDER[23]

    30
    Jako mi niemal wszyscy obiecali,
    Cny Antenorze, proszę, i ty sprawie
    Mej bądź przychylnym przeciw posłom greckim.

    ANTENOR

    A ja z chęcią rad, zacny królewicze[24],
    Cokolwiek będzie sprawiedliwość niosła
    35
    I dobre[25] rzeczypospolitej naszej.

    ALEKSANDER

    Wymówki nie masz, gdy przyjaciel prosi.

    ANTENOR

    Przyzwalam, kiedy o słuszną rzecz prosi.

    ALEKSANDER

    Obcemu więcej życzyć niżli swemu
    Coś niedaleko zda się od zazdrości.

    ANTENOR

    40
    Przyjacielowi więcej niżli prawdzie
    Chcieć służyć, zda się przeciw przystojności.

    ALEKSANDER

    Ręka umywa rękę, noga nogi
    Wspiera, przyjaciel port przyjacielowi.

    ANTENOR

    Wielki przyjaciel przystojność: tą sobie
    45
    Rozkazać służyć nie jest przyjacielska[26].

    ALEKSANDER

    W potrzebie, mówią, doznać przyjaciela.

    ANTENOR

    I toć potrzeba, gdzie sumnienie płaci[27].

    ALEKSANDER

    Piękne sumnienie: stać przy przyjacielu.

    ANTENOR

    Jeszcze piękniejsze: zostawać przy prawdzie.

    ALEKSANDER

    50
    Grekom pomagać to u ciebie prawda.

    ANTENOR

    Grek u mnie każdy, kto ma sprawiedliwą[28].

    ALEKSANDER

    Widzę, żebyś mię ty prędko osądził.

    ANTENOR

    Swoje sumnienie każdego ma sądzić.

    ALEKSANDER

    Znać, że u ciebie gospodą posłowie.

    ANTENOR

    55
    Wszystkim ućciwym dom mój otworzony.

    ALEKSANDER

    A zwłaszcza, kto nie z próżnymi rękoma.

    ANTENOR

    Trzeba mi bowiem sędziom na podarki,
    Bom cudzą żonę wziął, o którą czynią[29].

    ALEKSANDER

    Nie wiem o żonę[30], ale dary bierzesz,
    60
    Od Greków zwłaszcza; moje na cię małe.

    ANTENOR

    I żon, i cudzych darów nierad biorę.
    Ty, jako żywiesz, tak, widzę, i mówisz
    Niepowściągliwie; nie mam z tobą sprawy.

    ALEKSANDER

    I mnie żal, żem cię o co kiedy prosił.
    65
    Ufam swym bogom, że i krom twej łaski
    Najdę, kto rzeczy mych podpierać będzie.

    ANTENOR

    Taki, jakiś sam.

    ALEKSANDER

    Da Bóg, człek poćciwy.
    Mądrość, Młodość

    CHORUS[31]

    By rozum był przy młodości
    70
    Nigdy takiej obfitości
    Pereł morze i ziemia złota nie urodzi,
    Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi[32].
    Mniej by na świecie trosk było,
    By się to dwoje łączyło;
    75
    I oni by rozkoszy trwalszych używali,
    Siebie ani powinnych w żal by nie wdawali.
    Teraz, na rozum nie dbając,
    A żądzom tylko zgadzając,
    Zdrowie i sławę tracą, tracą majętności
    80
    I ojczyznę w ostatnie zawodzą trudności.
    O Boże na wielkim niebie!
    Drogo to, widzę, u Ciebie
    Dać młodość i baczenie za raz; jedno płacić
    Drugim trzeba: to dobre, a tego żal stracić.
    85
    Ale oto Helenę widzę: co też teraz
    Nieboga myśli wiedząc, że dziś o niej w radzie
    Ostateczne namowy, ma li w Troi zostać
    Czyli Grecyją znowu i Spartę nawiedzić?
    Kobieta, Ojczyzna, Żona

    HELENA[33]

    Wszytkom ja to widziała jako we zwierciedle,
    90
    Że z korzyści swej nie miał długo się weselić
    Bezecny Aleksander, ale mu wczas mieli
    I dobrą myśl przekazie przeważni Grekowie.
    Więc on, jako drapieżny wilk rozbiwszy stado,
    Co nadalej uciekał, a oni zaś, jako
    95
    Pasterze ze psy, za nim. I ledwe do tego
    Nie przyjdzie, że wilk owcę na ostatek musi
    Porzucić, a sam gdzie w las sromotnie uciecze.
    Niestety, jakież moje będą przenosiny?
    Podobno w tył okrętu łańcuchem za szyję
    100
    Uwiązana, pośrzodkiem greckich naw popłynę.
    Z jakąż ja twarzą bracią swą[34] miłą przywitam?
    Jakoż ja, niewstydliwa, przed oczy twe naprzód,
    Mężu mój miły, przyjdę i sprawę o sobie
    Dawać będę? A będęż w twarz ci wejźrzeć śmiała?
    105
    Bodajżeś ty był nigdy Sparty nie nawiedził,
    Nieszczęsny Pryjamida! Bo czego mnie więcej
    Nie dostawało? Zacnych książąt córką będąc
    Szłam w książęcy dom zacny; dał był Bóg urodę,
    Dał potomstwo, dał dobrą nade wszytko sławę.
    110
    Tom wszytko prze człowieka złego utraciła.
    Ojczyzna gdzieś daleko, przyjaciół nie widzę,
    Dziatki[35], nie wiem, żywe li; jam sama coś mało
    Od niewolnice rożna, przymówkom dotkliwym
    I złej sławie podległa, a co jeszcze ze mną
    115
    Szczęście myśli poczynać, ty sam wiesz, mój Panie.
    Pani Stara, Helena
    Kondycja ludzka

    PANI

    Nie frasuj mi się, moje dziecię miłe,
    Takci na świecie być musi: raz radość,
    Drugi raz smutek; z tego dwojga żywot
    Nasz upleciony. I rozkoszyć nasze
    120
    Niepewne, ale i troski ustąpić
    Muszą, gdy Bóg chce, a czasy przyniosą.

    HELENA

    0 matko moja, nierównoż to tego
    Wieńca pleciono; więcej że daleko
    Człowiek frasunków czuje niż radości.

    PANI

    125
    Barziej do serca to, co boli, człowiek
    Przypuszcza, niżli co g'myśli się dzieje.
    I stądże się zda, że tego jest więcej,
    Co trapi, niżli co człowieka cieszy.

    HELENA

    Prze Bóg, więcejci złego na tym świecie
    130
    Niżli dobrego. Patrzaj naprzód, jako
    Jedenże tylko sposób człowiekowi
    Jest urodzić się, a zginąć tak wiele
    Dróg jest, że tego niepodobno zgadnąć.
    Także i zdrowie nie ma, jeno jedno.
    135
    Człowiek śmiertelny, a przeciwko temu
    Niezliczna liczba chorób rozmaitych.
    Ale i ona, która wszystkim włada,
    Która ma wszytko w ręku, wszytkim rządzi,
    Fortuna, za mną świadczy, że daleko
    140
    Mniej dóbr na świecie niżli tego, co złym
    Ludzie mianują, bo ubogaciwszy
    Pewną część ludzi, patrzaj, co ich ciężkim
    Ubóstwem trapi. A iż tego żadnej
    Zadości g'woli ani skępstwu swemu
    145
    Nie czyni, ale niedostatkiem tylko
    Sciśniona, znak jest, że i dziś, gdy komu
    Chce co uczynić dobrze, pospolicie
    Jednemu pierwej weźmie, toż dopiero
    Drugiemu daje; skąd się da rozumieć,
    150
    Co już powtarzam nie raz, że na świecie
    Mniej dóbr daleko niżli złych przypadków.

    PANI

    Mniej abo więcej, równa li też liczba
    Obojga — korzyść niewielka to wiedzieć.
    0 to by Boga prosić, żeby człowiek
    155
    Co namniej szczęścia przeciwnego doznał,
    Bo żeby zgoła nic, to nie człowiecza.
    KobietaAle że z rady tak długo nikogo
    Nie słychać! Wiem, że da bez omieszkania
    Znać Aleksander, skoro się tam rzeczy
    160
    Przetoczą, a nam białymgłowom jakoś
    Przystojniej w domu zawżdy niż przed sienią[36].
    Obywatel, Sprawiedliwość, Władza

    CHORUS[37]

    Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie,
    A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie,
    Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono
    165
    I zwirzchności nad stadem bożym zwierzono:
    Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,
    Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi,
    Z którego macie nie tak swe własne rzeczy,
    Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy.
    170
    A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana,
    Ale i sami macie nad sobą pana,
    Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić
    Poczet macie: trudnoż tam krzywemu wynić.
    Nie bierze ten pan darów ani się pyta,
    175
    Jeśli kto chłop czyli się grofem poczyta,
    W siermiędze li go widzi, w złotych li głowach;
    Jeśli namniej przewinił, być mu w okowach.
    Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem
    Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem.
    180
    Przełożonych występy miasta zgubiły
    I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.
    Poseł, Helena

    POSEŁ[38]

    Dobrą nowinę paniej swojej niosę.
    Rozumiem temu, że już dawno tego
    Poselstwa czeka, serce swe troskami
    185
    I płaczem trapiąc. Ale oto prawie
    Na czas wychodzi z domu. O królowa,
    Wdzięcznej nowiny posła masz przed sobą.

    HELENA

    Daj Boże, byś co przyniósł pociesznego.

    POSEŁ

    Posłowie twoi, jako przyjechali,
    190
    Tak odjeżdżają, a ty przedsię z nami.

    HELENA

    Byłeś sam w radzie czyś słyszał od kogo?

    POSEŁ

    Byłem przy wszytkim i prosto mi stamtąd
    Iść Aleksander do ciebie rozkazał.

    HELENA

    Jeszczeć nie widzę, z czego bych się prawie
    195
    Ucieszyć miała. Wszakże powiedz przedsię,
    Jako co było.

    POSEŁ

    Powiem, jeno słuchaj!
    Ojciec, Ojczyzna, Rodzina, Sprawiedliwość, Syn, WładzaSkoro w radzie zasiedli panowie, król naprzód
    Tę rzecz do nich uczynił: „Nie zwykłem nic nigdy
    200
    Bez rady waszej czynić; a bych też zwykł kiedy
    (Czego w pamięci nie mam), w tej sprawie koniecznie
    Syna swego bych nie chciał, aby mię ojcowska
    Miłość przeciw synowi[39] jako nie uwiodła.
    Bo aczci to podobno nie darmo rzeczono:
    205
    »Krew nie woda«[40], lecz u mnie pospolitej rzeczy
    Powinowactwo więtsze. A tak, co się kolwiek
    Wam wszytkim będzie zdało, toż i ja pochwalę
    Syn mój w Grecyjej żony dostał, nie wiem jako[41];
    Tej się upominają od Greków posłowie.
    210
    Wydać abo nie wydać; w tym rozmysłu trzeba”.
    Zatym wstał Aleksander i tak mówić począł:
    „Przy pierwszej posłów skardze dałem dostateczną
    Sprawę o sobie; teraz nie chcę uszu waszych
    215
    Słowy próżnymi bawić, ale maluczko co
    Powiedziawszy, ostatek na Boga przypuszczę[42]
    I na łaskę ojcowską, i was wszytkich zdanie.
    Bóg, Los, MiłośćWszytkim wam jest świadomo, jakim ja był żywot
    Wziął przed się, żęciem nigdy tych burkowych biesiad[43]
    220
    Patrząc nie chciał; wolałem po gęstych dąbrowach
    Prędkie jelenie gonić abo dzikie świnie.
    Anim ja tego sobie za niewczas poczytał
    W budzie leśnej się przespać i nad stady chodzić[44].
    Nie myśliłciem[45] ja wtenczas namniej o Helenie
    225
    Ani to imię przedtym w uszu mych postało.
    Wenus, kiedy mię naprzód trzy boginie[46] sobie
    Za sędziego obrały, Wenus mi ją sama
    Napierwej zaleciła i za żonę dała.
    Ludzie, widzę, u Boga szczęścia sobie proszą,
    230
    A ja kiedy mię z chęci swej tym potykali,
    Miałem gardzić? Przyjąłem, i przyjąłem wdzięcznie,
    I mam pewną nadzieję, że tenże bóg, który
    Ućcił mię naprzód, będzie i do końca szczęścił
    I co mi dał, nie da mi leda jako wydrzeć.
    235
    A bych też był żony swej ludzkim obyczajem[47]
    Dostawał, nie wiem, czemu onym się zyść miało
    Medeą z domu wykraść od przyjaciół naszych,
    A mnie zaś ich fortelu takimże fortelem
    Oddać się nie godziło?
    240
    Jeślim co tedy winien, toż i oni winni.
    Chcą li nagrody, niech ją sami pierwej czynią,
    Jako ci, którzy krzywdę naprzód uczynili.
    A tam, ojcze, nie tylko żonę moje, ale
    I mnie samego wydaj, niechaj pokutuję!
    245
    Gdzie by też to o sobie tak rozumieć chcieli,
    Że im każdy, a oni nie winni nikomu
    Sprawiedliwości czynić: tego, da Bóg, nigdy
    Nad nami nie przewiodą[48] ani ich z to będzie.
    Nie tuszęć ja, żebyś ty, ojcze mój łaskawy,
    250
    Nie pomniał jeszcze krzywdy i szkód staradawnych[49],
    Któreś wziął od tych panów i to państwo sławne.
    Jeszczeć mury na ziemi leżą powalone
    I pola do tej doby pustyniami stoją,
    Znaki miecza greckiego i okrutnej ręki.
    255
    A byś też tego dobrze nie chciał sam pamiętać,
    Hesyjona pamiętać musi, siostra twoja,
    Ojcze, a moja ciotka, która do tej doby
    U nich w niewoli żywie, jeśli jeszcze żywie.
    Tej nam krzywdy, o królu, jedna nie nagrodzi
    260
    Helena ani jeden Parys powetuje”.
    Tu przestał Aleksander, a szept między ludźmi
    Rozlegał się po sali. Jako więc ku latu
    Robotne pszczoły w ulu szemrzą, kiedy wodza
    Nowego oglądały, a chęć nastąpiła
    265
    Od macior[50] się wynosić i nowe zaczynać
    Gospodarstwo, szmer w ulu i rozruch kryjomy:
    Taki dźwięk tam natenczas wstał był między ludźmi,
    Który skoro ucichnął, Antenor jął mówić:
    270
    „Prawdzie długich wywodów, królu, nie potrzeba:
    Kobieta, ŻonaAleksander, w Grecyjej gościem w domu będąc
    Człowieka przedniejszego, na gościnne prawa
    Nie pomniąc, żonę mu wziął i przywłaszczył sobie.
    By mu był niewolnicę naliższą przemówił[51],
    275
    Winien by mu był został, cóż kiedy wziął żonę,
    Której ani zaniedbać, ani też dochodzić
    Dobry, ućciwy człowiek bez wstydu nie może?
    Winien mu nie po mału. On, chocia ze wstydem,
    Żony się upomina, a ja wrócić radzę,
    280
    Abychmy ku zelżeniu niesprawiedliwości
    Nie przydali: oboje to przez się nieznośne,
    Cóż[52] pospołu złożone! Konflikt, Małżeństwo, ObywatelToteż niewątpliwa,
    Że Grekowie Heleny nie tylko przez posły,
    Ale nawet i przez miecz domagać się będą.
    285
    Niechże się Aleksander tak drogo nie żeni,
    Żeby małżeństwo swoje upadkiem ojczyzny
    I krwią naszą miał płacić! Jeśli w łaskę dufa
    Boginiej swej, niech na to miejsce dwu się boi,
    Które dla niej rozgniewał i sądem swym zganił.
    290
    Medeą nie za naszych czasów uniesiono.
    I nie wiem, jeśli nam co do tego. To widzę,
    Że tej krzywdy u Greków nikt się do tej doby
    Nie domagał; milczeli tego, którym było
    Przystojniej o to mówić. Nie wiem, jako słusznie
    295
    Swój własny występ cudzą krzywdą barwić chcemy?
    To się nas barziej tycze, że za przodków naszych
    Grekowie w tym królestwie mieczem wojowali;
    Lecz i natenczas, królu (prawda się znać musi)[53],
    Nasza niesprawiedliwość[54] do tego upadku
    300
    Nas przywiodła, że się też i dziś lękać muszę,
    Aby to sąd tajemny jakiś boży nie był,
    Nam prze niesprawiedliwość zawżdy pomstę odnieść
    Od Greków. Czego tobie przestrzegać się godzi,
    0 królu, a tym barziej, żeś i w pierwszej klęsce
    305
    Mało małym nie zginął[55] pokutując za grzech
    Ojcowski i postępek mało sprawiedliwy”.
    To powiedziawszy milczał. Toż Eneasz mówił,
    Toż Pantus i Tymetes, zgadzał się i Lampon,
    I Ukalegon z nimi, ale Iketaon
    310
    Coś inszego rozumiał i w te słowa mówił:
    „Owa, jako nam kolwiek Grekowie zagrają,
    Tak my już skakać musim? Bać się ich nam każą,
    A ja, owszem, się lękam. Teraz nam Helenę
    Wydać każą, po chwili naszych się żon będą
    315
    I dzieci upominać. Nigdy w swojej mierze
    Chciwość władze nie stoi; zawżdy, jako powódź,
    Pomyka swoich granic nieznacznie, aż potym
    Wszytki pola zaleje. Za czasu, panowie,
    Umykać rogów trzeba, bo wonczas już próżno
    320
    Miotać się, kiedy jarzmo na szyję założą.
    Sprawiedliwości proszą, a grożą nam wojną:
    Daj, chcesz li, alboć wydrę, taka to jest prosto[56].
    Wimenem sprawiedliwość, ale nie z swą hańbą:
    Kto ją na mnie wyciska, sowitej nagrody
    325
    Ze mnie chce, i korzyści, i zelżenia mego.
    Dawnyć to grecki tytuł pany się mianować,
    A nas, barbaros[57], sługi. Ale nie toć jest pan,
    Co się w Peloponezie albo w Troi rodził;
    Szabla ostra przy boku to pan: ta rozstrzygnie,
    330
    Kto komu czołem bić ma. Do tego tam czasu
    Równi sobie być musim; ani tego Greczyn
    0 sobie niechaj dzierży, żeby tak był groźny,
    Jako się sobie sam zda. Jeśli tedy krzywdę
    W tym się mieć rozumieją, że Helenę uniósł
    335
    Aleksander, niechajże okażą na sobie
    Sami naprzód, jako ten gwałt winien nagradzać
    Aleksander, ponieważ samiż okazali,
    Jako taki gwałt czynić. Aczci Aleksander
    Brata przy siestrze nie wziął, jako oni wzięli
    340
    Medeą i Absyrta.
    Bo co Antenor mówi, że nam nic do tego:
    Ba, i barzo do tego! Za jednego krzywdę
    Oni się wszyscy wzięli, a nas pojedynkiem
    Zbierać mają? Nie tuszę; tożci sąsiadowi
    345
    Sąsiad w Azyjej[58] winien, co u nich w Europie.
    Mówiono zawżdy o to[59] i do końca będą.
    Co się siostry królewskiej i szkód dawnych tycze,
    Więtsza to zasię u mnie, niżby się tu miała
    Przypomnieć abo na ten sztych kłaść[60]: dzierżę o cnej
    350
    Krwi trojańskiej, że tego mścić się jeszcze będzie.
    Teraz zgoła nie radzę Heleny wydawać,
    Aż się też oni z nami o Medeą zgodzą”.
    To jego słowa były. Potym się już żaden
    Długą rzeczą nie bawił; jeden głos był wszytkich:
    355
    „Tak jako Iketaon”; i tych, co siedzieli,
    I tych, co za stołkami stali, głos był jeden:
    „Tak jako Iketaon”. Kilkakroć powstawał
    Ukalegon chcąc mówić, lecz przed hukiem nie mógł.
    Marszałkowie, laskami w ziemię coraz bijąc:
    360
    „Posłuchajcie, panowie, Ukalegon mówi”.
    Nie pomogły nic laski, a nasz Ukalegon
    Ukalegontom mówił[61], bo nań nic nie dbali.
    Tymczasem ktoś zawołał głosem prawie głośnym:
    „Co po tych krasnych mowach[62]? Rozstąpmy się oto;
    365
    Ujźrzemy, gdzie nas więcej”[63]. Ledwe wyrzekł, a już
    Wszyscy na nogach stali i swe miejsca brali.
    Kiedy się rozstąpili, nie było co równać:
    Wszyscy przy Aleksandrze, a tam ich garść była.
    Prosili potym króla, aby wedle prawa
    370
    Postąpił, a za więtszą częścią wyrok podał.
    Król, niewiele mieszkając: „Rad bych był, powiada,
    Na zgodę wasze patrzał, lecz iż być nie mogła,
    Mnie nie lża, jeno więtszej części naśladować[64].
    A tak, co z dobrym niechaj będzie pospolitym:
    375
    Helena niechaj w Troi zostanie, aż też nam
    Grekowie za Medeą nagrodę uczynią”.
    Skoro po tym dekrecie po posły posłano,
    A mnie też Aleksander do ciebie wyprawił
    Z tym wszytkim, coś słyszała; tuszę, że odprawę
    380
    Do tej doby już wzięli posłowie, i twój mąż
    W domu cię dawno czeka. A tak nie mieszkajmy!

    HELENA

    Dobrze mówisz: idź ty wprzód, ja za tobą w tropy.

    CHORUS[65]

    Tej podobno ta powieść g'myśli: mnie bynamniej.
    I onej, nie wiem, na co ta radość wynidzie.
    385
    Posłowie, widzę, idą nosy powiesiwszy:
    Znać, że nie po swej myśli odprawę odnoszą.

    ULISSES[66]

    O nierządne królestwo i zginienia bliskie,
    Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość
    Ma miejsca, ale wszytko złotem kupić trzeba!
    390
    Jeden to marnotrawca umiał spraktykować,
    Że jego wszeteczeństwa i łotrowskiej sprawy
    Od małych aż do wielkich wszyscy jawnie bronią,
    Nizacz prawdy nie mając ani końca patrząc,
    Do którego rzeczy przyść za ich radą muszą.
    395
    Młodość, Obywatel, UpadekNie rozumieją ludzie ani się w tym czują,
    Jaki to wrzód szkodliwy w rzeczypospolitej
    Młódź wszeteczna: ci cnocie i wstydowi cenę
    Ustawili; przed tymi trudno człowiekiem być
    Dobrym; ci domy niszczą, ci państwa ubożą,
    400
    A rzekę, że i gubią (Troja, poznasz potym!),
    A przykładem zaś swoim jako wielką liczbę
    Drugich przy sobie psują. Upadek, ŻołnierzPatrz, jakie orszaki
    Darmojadów za nimi, którzy ustawicznym
    Próżnowaniem a zbytkiem jako wieprze tyją.
    405
    Z tego stada, mniemacie, że się który przyda
    Do posługi ojczyzny? Jako ten we zbroi
    Wytrwa, któremu czasem i w jedwabiu ciężko?
    Jako straż będzie trzymał, a on i w południe
    Przesypiać się nauczył? Jako stos wytrzymać
    410
    Ma nieprzyjacielowi, który ustawicznym
    Pijaństwem zdrowie stracił? Takimi się czując,
    A podobno nie czując, na wojnę wołają:
    Boże, daj mi z takimi mężmi zawżdy czynić!
    Mąż

    MENELAUS

    Wieczne światło niebieskie i ty, płodna ziemi,
    415
    I ty, morze szerokie, wy, wszyscy bogowie,
    I wysocy, i niscy[67], świadki mi dziś bądźcie,
    Żem rzeczy sprawiedliwej od Trojanów żądał,
    Abych był krzywdy wielkiej i zelżenia swego
    Nagrodę jaką wziąć mógł; nicem nie otrzymał,
    420
    Jeno śmiech ludzki, a żal serdeczny tym więtszy.
    Na was tedy krzywdę swą i żałość niezmierną
    Kładę[68], możni bogowie; jeśli sercem czystym
    Tę prośbę do was czynię, pomścicie zelżenia
    I mej krzywdy tak jasnej: dajcie mi na gardle
    425
    Usieść Aleksandrowym i miecz krwią napoić
    Człowieka bezecnego, ponieważ i on mej
    Zelżywości dawno syt i dziś się ją karmi.

    CHORUS[69]

    O białoskrzydła[70] morska pławaczko,
    Wychowanico Idy[71] wysokiej,
    430
    Łodzi bukowa, któraś gładkiej
    Twarzy pasterza Pryjamczyka
    Mokrymi słonych wód ścieżkami[72]
    Do przezroczystych Eurotowych
    Brodów[73] nosiła!
    435
    Coś to zołwicom[74] za bratową,
    Córom szlachetnym Pryjamowym,
    Cnej Poliksenie i Kasandrze
    Wieszczej[75], przyniosła?
    Za którą oto w tropy prosto,
    440
    Jako za zbiegłą niewolnicą,
    Prędka pogonią przybieżała.
    Toli on sławny upominek
    Albo pamiętne, którym luby
    445
    Sędziemu wyrok ze wszech Wenus
    Bogiń piękniejsza[76] zapłaciła,
    Kiedy na Idzie stokorodnej
    Śmierci podległy nieśmiertelne
    Uznawca twarzy rozeznawał?[77]
    450
    Swar był początkiem i niezgoda
    Twego małżeństwa, Pryjamicze.
    Nie śmiem źle tuszyć, nie śmiem, ale
    Ledwe nie takiż koniec będzie.
    455
    Niechajże się ja, można Cypri[78],
    Ninacz cudzego nie zapatrzam!
    Niech towarzysza życzliwego,
    Jednemu łożu przyjaciela,
    Mam z łaski twojej; inszy, więcej
    460
    Chcą li, niech proszą!
    Oczy łakome siła ludzi
    Zawiodły, lecz kto w krygi żądzą
    Mógł ująć[79], w długim bezpieczeństwie
    Dni swych używie. Przyjdą, przyjdą
    465
    Niedawno czasy, że rozbójcę
    Rozbójca znidzie; ten mu słodki
    Sen z oczu zetrze i bezpieczne
    Serce zatrwoży, kiedy trąby
    Ogromne zagrzmią, a pod mury
    470
    Nieprzyjacielskie staną szańce.
    Antenor, Priamus

    ANTENOR[80]

    Iż moja wierna rada u ciebie, o wielki
    Królu, ważna nie była, żebyś był Helenę
    Grekom wydać rozkazał, a tę niewątpliwą
    Wielkiej wojny pochodnią co napręcej zgasił,
    475
    Teraz, co potym idzie[81], w czas cię upominam,
    Abyś czuł o potrzebie i o pewnej wojnie,
    Tak pewnej, jako mię tu dziś przed sobą widzisz.
    Słyszałeś, jako cię dziś posłowie żegnali
    I nas wszytkich przy tobie. Pograniczni piszą
    480
    Starostowie[82], że greckie wojska się ściągają
    Do Aulidy[83]; w tym wątpić nie potrzeba, że ci
    Do nas pójdą: inaczej ani by tu byli
    Posłów swych posyłali, ani tak surowie
    0 swą krzywdę mówili. A tak nie mieszkając,
    485
    Póki brzegu morskiego ostatka nie stracim,
    Porty naprzód i zamki pograniczne spiżą
    I ludźmi dobrze opatrz[84]; hołdownym książętom
    Rozkaż być pogotowiu; żołnierzom przypowiedz
    Służbę; szpiegi rozeszli; straż miej i na morzu,
    490
    I na ziemi, aby cię łacni niegotowym
    Grekowie nie zastali. To jest rada moja.

    PRIAMUS

    Jakobyś już na oko, dobry Antenorze,
    Nieprzyjaciela widział, tak się, widzę, boisz.

    ANTENOR

    O królu, teraz się bać lepiej, bo za taką
    495
    Bojaźnią i opatrzność, i gotowość roście[85].
    Wonczas już próżny rozmysł, bo już abo się bić,
    Abo uciekać trzeba: trzeciego nic nie masz.

    PRIAMUS

    A ja, owszem, na dobrej pieczy wszytko mieć chcę,
    Aby nam do tak nagłych ucieczek nie przyszło.

    ANTENOR

    500
    Daj to Boże! Kobieta, WizjaA to zaś co za białagłowa[86]
    Z włosy roztarganymi i twarzy tak bladej?
    Drżą na niej wszytki członki, piersiami pracuje,
    Oczy wywraca, głową kręci: to chce mówić,
    To zamilknie.

    PRIAMUS

    505
    Moja to nieszczęśliwa córa,
    Kasandra; widzę, że ją duch Apollinowy[87]
    Zwykły nagarnął; nie lża, jeno jej posłuchać.

    KASANDRA

    Po co mię próżno, srogi Apollo, trapisz,
    Który, wieszczego ducha dawszy, nie dałeś
    510
    Wagi w słowiech, ale me wszytki proroctwa
    Na wiatr idą nie mając u ludzi więcej
    Wiary nad baśni próżne i sny znikome?
    Komu serce spętane albo pamięci
    Zguba mojej pomoże? Komu z ust moich
    515
    Duch nie mój[88] użyteczen i zmysły wszytki
    Ciężkim, nieznośnym gościem opanowane?
    Próżno się odejmuję, gwałt mi się dzieje;
    Nie władne dalej sobą, nie jestem swoja.
    Ale gdzieżem, prze Boga? Światła nie widzę,
    520
    Noc mi jakaś przed oczy nagła upadła.
    Owóż mamy dwie słońcy, owóż dwie Troi,
    Owóż i łani morzem głębokim płynie.
    Nieszczęśliwa to łani, złej wróżki łani[89].
    Brońcie brzegów, pasterze, nie dopuszczajcie
    525
    Tej niezdarzonej goście nigdziej do ziemie!
    Nieszczęśliwa to ziemia i brzeg nieszczęsny,
    Gdzie ta łani wypłynie; nieszczęsna knieja,
    Gdzie wnidzie i gdzie gładki swój bok położy.
    Wszytki stopy, wszytki jej łożyska muszą
    530
    Krwią opłynąć; upadek, pożogę, pustki
    Z sobą niesie. O wdzięczna ojczyzno moja,
    0 mury, nieśmiertelnych ręku roboto[90]!
    Jaki koniec was czeka? Ciebie, mój bracie,
    Stróżu ojczyzny, domu zacna podporo,
    535
    Wkoło murów trojańskich tesalskie konie
    Włóczyć grożą, a twoje oziębłe ciało
    Będzie li chciał nieszczęsny ociec pochować,
    Musi je u rozbójce złotem kupować[91].
    Nieprzepłacony duchu, z tobą pospołu
    540
    I ojczyzna umarła: jednaż mogiła
    Oboje was przykryje. Lecz i ty, srogi
    Trupokupcze[92], niedawno i sam polężesz,
    Strzałą niemężnej ręki prędką objeżdżon.
    Cóż potym? Kłoda leży, a ze pnia przedsię
    545
    Nowa rózga[93] wyrosła i nad nadzieję
    Prędko ku górze idzie. A to co za koń[94]
    Tak wielki na poboju sam jeden stoi?
    Nie wódźcie go do stajniej, radzę, nie wódźcie:
    Bije ten koń i kasze; spalcie go raczej,
    550
    Jeśli sami od niego zgorzeć nie chcecie.
    Czujcie, stróże: noc idzie, noc podejźrzana.
    Wielki ogień ma powstać, tak wielki ogień,
    Że wszytko jako w biały dzień widać będzie,
    Ale nazajutrz zaś nic widać nie będzie.
    555
    Wtenczas, ojcze, ani już bogom swym dufaj,
    Ani się poświęconych ołtarzów łapaj:
    Okrutnego lwa szczenię za tobą bieży,
    Które cię paznoktami przejmie ostrymi
    I krwią twoją swe gardło głodne nasyci
    560
    Syny wszytki pobiją, dziewki w niewolą
    Zabiorą; drugie[95] g'woli trupom umarłym
    Na ich grobiech bić będą. Matko[96], ty dziatek
    Swoich płakać nie będziesz, ale wyć będziesz!

    CHORUS

    Rzućmy się co napręcej, a na pokój gdzie
    565
    Wyprowadźmy tę pannę upracowaną!
    Antenor, Priamus

    ANTENOR

    Te słowa, królu, nie są ku wyrozumieniu
    Nazbyt trudne, a zgoła tobie i ojczyźnie
    Upad opowiadają; prze Boga cię proszę,
    Nie waż ich sobie lekce ani miej za baśni!

    PRIAMUS

    570
    Jeszcze tego nieprawie ta przeciwna wiedma
    W mię wmówiła, żebych się miał bać; ale przedsię
    Postraszyła mię nieco, zwłaszcza że mi przyszedł
    Sen na pamięć żony mej; bo gdy z tym złym synem,
    Aleksandrem, chodziła, mało przed zlężeniem
    575
    Śniło się jej już na dniu, że miasto dziecięcia
    Pochodnią urodziła.

    ANTENOR

    I jam też to, królu,
    Jeszcze natenczas wiedział i pomnie, jako to
    Wieszczkowie wykładali, że to dziecię miało
    580
    Upad ojczyźnie przynieść; czego, widzę, blisko.

    PRIAMUS

    Dobrze to pomnisz, ale i jam był rozkazał
    Grzechu tego nie żywić[97]; dawno to na puszczy
    Wilcy mieli rozdrapać i kości nieszczęsne
    Po pustych górach roznieść.

    ANTENOR

    585
    A lepiej było, niżli nam przeń wszytkim zginąć.
    Co za więźnia to mamy? Ubiór to jest grecki.
    Rotmistrz, Więzień
    Wojna

    ROTMISTRZ

    Takci, panowie; wy tu radzicie, a w polu
    Grekowie nas wojują. Wczora o południu
    Pięć galer ich przypadło na trojańskie brzegi.
    590
    Ludzi wprawdzie nie brali ani też palili,
    Ale cokolwiek było w polu bydła, wzięli.
    Jako nas tam niewielki natenczas był poczet,
    Kusiwszy się kilkakroć o nie[98], musielichmy
    Na ostatek dać pokój; kilka głów jest przedsię
    595
    Zabitych, ten sam jeden tylko poimany;
    Na próbie[99] to powiedział, że greckiego wojska
    Tysiąc galer na kotwiach[100] pogotowiu stoi
    W Aulidzie, którzy tylko na posły czekają.
    A ci jeśli Heleny nazad nie przyniosą
    600
    (Jakoż widzę, że bez niej tak na morze wsiedli),
    Wszytko się wojsko tedyż ma ruszyć i prosto
    Ku Troi żagle podać; wszak tak?

    WIĘZIEŃ

    Niepochybnie.

    ROTMISTRZ

    Hetmanem Agamemnon?

    WIĘZIEŃ

    605
    Ten, brat Menelaów.

    PRIAMUS

    Każ więźnia tego schować i opatrzyć dobrze!
    To więc już, Antenorze, insza niż proroctwa
    Albo sny białogłowskie; ale wszyscy przedsię
    W jeden cel przed się biją. Jutro co naraniej
    610
    W radę wnidźmy, a stamtąd już ani wychodźmy,
    Aż obronę uradzim.

    ANTENOR

    Baczę, że jej trzeba,
    Acz mi to słowa przykre i coś nie bez wróżki;
    Na każdy rok nam każą radzić o obronie;
    615
    Ba, radźmy też o wojnie, nie wszytko się brońmy:
    Radźmy, jako kogo bić; lepiej, niż go czekać[101]!

    Przypisy

    [1]

    Jazdów nad Warszawą — W Jazdowie (Ujazdowie), wówczas wsi podwarszawskiej, we dworze Radziwiłłów odbyło się w r. 1578 wesele Krystyny Radziwiłłówny i Jana Zamoyskiego. Tytuł Odprawa nie znaczy odmowy, lecz załatwienie, jak dzisiaj odprawa celna lub paszportowa. [przypis redakcyjny]

    [2]

    za raz — równoczesnie, razem. [przypis edytorski]

    [3]

    W. M. — Wasza Miłość. [przypis edytorski]

    [4]

    czasów odwłokami — zwlekaniami, zwłoką. [przypis edytorski]

    [5]

    trąbki do apteki — papierki, w które zawijano towar. [przypis edytorski]

    [6]

    insumere (łac.) — użyć, poświęcić. [przypis redakcyjny]

    [7]

    Quicquid id est (łac.) — czymkolwiek to [dzieło] jest. [przypis redakcyjny]

    [8]

    błazeństwo — tu: rzecz licha, miernej wartości. [przypis edytorski]

    [9]

    ad amussim (łac., dosł.: pod sznur) — według reguły, tu: według zasad tragedii antycznej. [przypis edytorski]

    [10]

    nie wedla uszu naszych — niezgodne z przyzwyczajeniami współczesnych Kochanowskiego. [przypis edytorski]

    [11]

    Inter caetera (łac.) — między innymi. [przypis redakcyjny]

    [12]

    przygania — przygarnąć, forma częstotliwa od przygonić, tu w sensie: iść za, iść śladem, naśladować. [przypis redakcyjny]

    [13]

    characterem [łac.]… mają — mają odrębną, specjalną formę. Chodzi tu zapewne o próbę przystosowania rytmiki wiersza polskiego do metrum antycznego. [przypis edytorski]

    [14]

    arbitrium (łac.) — sąd, wyrok. [przypis redakcyjny]

    [15]

    Barzo bych… żebych — staropolskie formy trybu warunkowego: bardzo bym… żebym. [przypis edytorski]

    [16]

    praesens (łac.) — osobiście, obecny. [przypis redakcyjny]

    [17]

    salus (łac.) — zdrowie. [przypis redakcyjny]

    [18]

    Dat. (skrót od łac. datum) — dano (domyślnie: list posłańcowi). [przypis redakcyjny]

    [19]

    gość nieprawie wierny — wyrażenie bardzo oględne, chodzi bowiem o złamanie prawa gościnności i wiarołomstwo, tłumaczy się jednak stylem tragedii rozgrywającej się w środowisku dworskim. [przypis redakcyjny]

    [20]

    Czuje o sobie — dba o swoją sprawę. [przypis redakcyjny]

    [21]

    Praktyki czyni — praktykuje, tj. zjednywa sobie zwolenników, spiskuje. [przypis redakcyjny]

    [22]

    uchowa… Bóg… — uchowaj Bóg, niech Bóg uchowa. [przypis redakcyjny]

    [23]

    Początek pierwszego epeisodionu (epeisodion — część dialogowa w tragedii greckiej, w przeciwieństwie do stasimonu, części wygłaszanej przez chór. Tragedia grecka składała się zazwyczaj z czterech, pięciu epeisodionów przeplatanych stasimonami. [przypis edytorski]

    [24]

    królewicze — królewiczu. [przypis edytorski]

    [25]

    dobre — dobro [przypis edytorski]

    [26]

    nie jest przyjacielska — nie jest rzeczą przyjacielską. [przypis redakcyjny]

    [27]

    I toć potrzeba, gdzie sumnienie płaci — i to jest potrzebą (niebezpieczeństwem), gdzie chodzi o sumienie. Obaj rozmówcy sypią w rozmowie przysłowiami, osłaniającymi ich wzajemną niechęć, rozmowa zaś toczy się w krótkich, jednowierszowych zdaniach (tzw. stichomytia), dowodzących wzburzenia przeciwników. [przypis redakcyjny]

    [28]

    kto ma sprawiedliwą — ma słuszność. [przypis redakcyjny]

    [29]

    o którą czynią — o którą toczy się sprawa. [przypis redakcyjny]

    [30]

    Nie wiem o żonę — nie wiem, czy o żonę. [przypis redakcyjny]

    [31]

    Początek pierwszego stasimon. [przypis edytorski]

    [32]

    Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi — nie ma takich skarbów, za które młodzi nabyć by mogli rozum. [przypis redakcyjny]

    [33]

    Początek drugiego epeisodion. [przypis edytorski]

    [34]

    bracią swą — braćmi Heleny, jako córki Zeusa i Ledy, byli Kastor i Polluks. [przypis redakcyjny]

    [35]

    Dziatki — Helena miała, według Homera, jedną córkę: Hermionę. [przypis redakcyjny]

    [36]

    przed sienią — przed pałacem, to bowiem jeszcze w pierwszej połowie w. XVI wyraz „sień” znaczył. [przypis redakcyjny]

    [37]

    Początek drugiego stasimon. [przypis edytorski]

    [38]

    Początek trzeciego epeisodion. [przypis edytorski]

    [39]

    przeciw synowi — do syna. [przypis redakcyjny]

    [40]

    Krew nie woda — Kochanowski używa tu zwrotu przysłowiowego krew nie woda w niespotykanym już dziś znaczeniu: pokrewieństwo to czynnik doniosły. [przypis redakcyjny]

    [41]

    nie wiem jako — z woli bogów czy przez porwanie. [przypis redakcyjny]

    [42]

    ostatek na Boga przypuszczę — resztę zdam na Boga. [przypis redakcyjny]

    [43]

    burkowych biesiad — rozrywek miejskich, hulanek żołnierskich. [przypis redakcyjny]

    [44]

    nad stady chodzić — chodzić za stadami, pasąc je. [przypis redakcyjny]

    [45]

    Nie myśliłciem — nie myślił-ci-jem (jestem): nie myślałem. [przypis redakcyjny]

    [46]

    trzy boginie — Hera (Junona), Pallas Atena (Minerwa) i Afrodyta (Wenus). [przypis redakcyjny]

    [47]

    ludzkim obyczajem — w sposób ludzki, zwyczajny, bez pomocy „boga”, tj. bogini. [przypis redakcyjny]

    [48]

    Nad nami nie przewiodą ani ich z to będzie — nam nie narzucą i na to się nie zdobędą. [przypis redakcyjny]

    [49]

    szkód staradawnych — mowa o dawniejszej wyprawie greckiej pod wodzą Heraklesa, zakończonej zburzeniem Troi i porwaniem Hezjony. [przypis redakcyjny]

    [50]

    maciora (daw.) — matka. [przypis redakcyjny]

    [51]

    przemówił — przeciągnął do siebie, skłonił do opuszczenia domu. [przypis redakcyjny]

    [52]

    Cóż — cóż dopiero. [przypis redakcyjny]

    [53]

    prawda się znać musi — prawdę wyznać się musi. [przypis redakcyjny]

    [54]

    Nasza niesprawiedliwość — aluzja do niedotrzymania zobowiązań wobec Heraklesa, któremu Laomedon (ojciec Priama) obiecał rękę córki Hezjony i cudowne konie za uwolnienie kraju od smoka morskiego. Herakles zabił potwora, a gdy nie otrzymał przyrzeczonej nagrody, z pomocą innych Greków zburzył Troję, zabił Laomedonta, a Hezjonę oddał jako niewolnicę jednemu ze swych towarzyszy. [przypis redakcyjny]

    [55]

    Mało małym nie zginął — Priama przed zemstą Heraklesa uratowała siostra Hezjona. [przypis redakcyjny]

    [56]

    taka to jest prosto — taka to jest ich sprawiedliwość [przypis redakcyjny]

    [57]

    barbaros — barbarzyńcy; Dawnyć to grecki tytuł pany się mianować, / A nas, barbaros, sługi, tzn. dawną praktyką Greków jest siebie nazywać panami, a nas, barbarzyńców, sługami. Jest to odwołanie do niechęci i poczucia wyższości, jakie Grecy żywili wobec ludów azjatyckich. [przypis edytorski]

    [58]

    w Azyjej — Troja leżała w północno-zachodniej części Azji Mniejszej. [przypis redakcyjny]

    [59]

    Mówiono… o to — domagano się tego. [przypis redakcyjny]

    [60]

    na ten sztych kłaść — kłaść na szalę wagi, porównywać. [przypis redakcyjny]

    [61]

    Ukalegon Ukalegontom mówił — uczona gra słów, ukalegon bowiem po grecku znaczy: niedbający. [przypis redakcyjny]

    [62]

    krasnych mowach — pięknych, por. krasomówca, krasomówstwo na oznaczenie pięknej wymowy. [przypis redakcyjny]

    [63]

    W ten sposób głosowano w Rzymie. [przypis redakcyjny]

    [64]

    więtszej części naśladować — iść za większością. [przypis redakcyjny]

    [65]

    Zamiast oczekiwanej pieśni chóru, stasimonu, poeta wprowadza jedynie czterowiersz o charakterze informacyjnym. [przypis redakcyjny]

    [66]

    Początek czwartego epeisodion. [przypis edytorski]

    [67]

    bogowie i wysocy, i niscy — tj. bogowie niebiańscy, olimpijscy i bogowie podziemni, Hadesu. [przypis redakcyjny]

    [68]

    Na was… kładę — wam polecam. [przypis redakcyjny]

    [69]

    Początek trzeciego stasimon. [przypis edytorski]

    [70]

    białoskrzydła — neologizm poety na wzór greckiego leu-kopteros. [przypis redakcyjny]

    [71]

    Idy — góra Ida pod Troją, gdzie rosły buki, z których zbudowano łódź Parysa. [przypis redakcyjny]

    [72]

    Mokrymi słonych wód ścieżkami — przekładnia, zamiast: mokrymi ścieżkami słonych wód. [przypis redakcyjny]

    [73]

    Eurotowych brodów — żaglowiec Parysa zawinął do ujścia rzeki Eurotas w Lakonii na Peloponezie. [przypis redakcyjny]

    [74]

    zołwicom — dziś: szwagierkom; chodzi o relację więzów rodzinnych sióstr Aleksandra w stosunku do Heleny jako jego żony. [przypis edytorski]

    [75]

    Cnej Poliksenie i Kasandrze wieszczej — córkom Priama; występuje tu krzyżownik, układ krzyżowy abba: przymiotnik raz poprzedza, drugi raz następuje po rzeczowniku. [przypis redakcyjny]

    [76]

    ze wszech Wenus bogiń piękniejsza — przekładnia, zamiast: ze wszech bogiń Wenus piękniejsza. [przypis redakcyjny]

    [77]

    Śmierci podległy nieśmiertelne uznawca twarzy rozeznawał — przekładnia, zamiast: śmierci podległy uznawca nieśmiertelne twarzy rozeznawał; do przekładni dochodzi gra wyrazów: „śmierci podległy” i „nieśmiertelne”. [przypis redakcyjny]

    [78]

    Cypri — Cypryda, przydomek Wenus. [przypis redakcyjny]

    [79]

    w krygi… ująć — okiełznać, opanować. [przypis redakcyjny]

    [80]

    Początek piątego epeisodion. [przypis edytorski]

    [81]

    co potym idzie — jako następstwo tej sprawy. [przypis redakcyjny]

    [82]

    Pograniczni starostowie — dowódcy oddziałów strzegących granic. [przypis redakcyjny]

    [83]

    Aulida — port w Beocji. [przypis redakcyjny]

    [84]

    Porty… i zamki… opatrz — rady te pozwalają odtworzyć stosunki polskie. [przypis redakcyjny]

    [85]

    i opatrzność, i gotowość roście — ostrożność i gotowość rośnie. [przypis redakcyjny]

    [86]

    co za białagłowa — Antenor zna oczywiście Kasandrę; chodzi tu jednak o przedstawienie jej widzom, jak w teatrze greckim (nie znano tam afisza, zastępowano go więc dialogiem, podającym imię wprowadzanego na scenę bohatera). [przypis redakcyjny]

    [87]

    duch Apo11inowy — Kasandra otrzymała dar proroczy od zakochanego w niej Apollina (boga proroctw), gdy jednak odrzuciła jego miłość, sprawił, że nikt nie wierzył jej przepowiedniom. [przypis redakcyjny]

    [88]

    Duch nie mój — Apollo; jego również oznaczają słowa:„nieznośny gość”. [przypis redakcyjny]

    [89]

    złej wróżki łani — złej wróżby, złowróżbna; łania oznacza tu Helenę. [przypis redakcyjny]

    [90]

    nieśmiertelnych ręku roboto — mury Troi wznieśli bogowie Apollo i Posejdon (Neptun). [przypis redakcyjny]

    [91]

    Przepowiednia śmierci Hektora. [przypis redakcyjny]

    [92]

    Trupokupcze (gr. nekropernas) — Achilles, zabójca Hektora, za okup wydał zwłoki syna Priamowi. Zginął zraniony w piętę strzałą Parysa. Pomścił go syn Neoptolemos (Pyrrus), który po upadku Troi zamordował Priama chroniącego się w świątyni. [przypis redakcyjny]

    [93]

    Nowa rózga — syn Achillesa, Neoptolemos. [przypis redakcyjny]

    [94]

    koń — drewniany koń z ukrytymi wewnątrz Grekami. [przypis redakcyjny]

    [95]

    drugie — Foliksenę, narzeczoną Achillesa, zabito na jego grobie. [przypis redakcyjny]

    [96]

    Matko — Hekuba, żona Priama, po upadku Troi i śmierci dzieci zamieniona została w sukę. [przypis redakcyjny]

    [97]

    Grzechu tego nie żywić — przeklętego dziecka nie zostawić przy życiu. [przypis redakcyjny]

    [98]

    Kusiwszy się kilkakroć o nie — spróbowawszy ich kilka razy atakować. [przypis redakcyjny]

    [99]

    Na próbie — na śledztwie, na torturach. [przypis redakcyjny]

    [100]

    kotwiach — poprawiony przez Nehringa błąd druku: kotwicach. [przypis redakcyjny]

    [101]

    Zdanie to, niedostosowane do sytuacji w dramacie, jest wyrazem stosunków polskich i na nim głównie opierają się poglądy o tendencji politycznej Odprawy. [przypis redakcyjny]

    15 zł

    tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

    35 zł

    tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

    55 zł

    tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

    200 zł

    tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

    500 zł

    Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

    20 zł /mies.

    Dziękujemy, że jesteś z nami!

    35 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

    55 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

    100 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

    Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard PayPal

    Dane do przelewu tradycyjnego:

    nazwa odbiorcy

    Fundacja Wolne Lektury

    adres odbiorcy

    ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

    numer konta

    75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

    tytuł przelewu

    Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

    wpłaty w EUR

    PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

    Wpłaty w USD

    PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

    SWIFT

    WBKPPLPP

    x
    Skopiuj link Skopiuj cytat
    Zakładka Istniejąca zakładka Notka
    Słuchaj od tego miejsca

    Pora na chwilę przerwy :)

    Podoba Ci się nasza biblioteka? Wesprzyj ją drobną wpłatą, a otrzymasz wcześniejszy dostęp do prapremier!

    1,5% podatku - to nic nie kosztuje! Wpisz
    KRS: 0000070056
    Nazwa organizacji: Wolne Lektury

    Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
    Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

    Wolne Lektury to biblioteka, która jest czynna 24 godziny na dobę i w dodatku można z niej korzystać bez wychodzenia z domu. No i można tam znaleźć mnóstwo klasycznych pozycji, również tych mniej oczywistych

    Barbara Klicka

    Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

    Co nowego na Wolnych Lekturach? Dowiesz się z naszego newslettera. Kliknij, by się zapisać.

    Przyjaciele Wolnych Lektur jako pierwsi mają dostęp do premierowych publikacji. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz >>>

    Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.
    Czy wiesz, że jeśli włączysz subskrypcję, to pomożesz uwolnić kolejną książkę?

    Kliknij obrazek, by subskrybować!

    Lubisz czytać? Pomóż nam sprawiać, by coraz więcej książek było dostępnych za darmo w polskim Internecie! Kliknij i dorzuć się!

    Czy wiesz, że wystarczyłoby 1000 osób, udzielających nam regularnego wsparcia, żeby zaspokoić podstawowe potrzeby Wolnych Lektur? Kliknij i dorzuć się!

    Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.
    • NIP: 952-187-70-87
    • KRS: 0000070056
    • REGON: 017423865
    • Numer konta: 75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
    Wolne Lektury to projekt prowadzony przez fundację Wolne Lektury.
    MKiDN
    Strona biblioteki Wolne Lektury powstała dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.