Spis treści

Bóg: 1
Kobieta: 1 2 3 4
Kondycja ludzka: 1
Konflikt: 1
Los: 1
Małżeństwo: 1
Mądrość: 1
Mąż: 1
Miłość: 1
Młodość: 1 2
Obywatel: 1 2 3 4
Ojciec: 1
Ojczyzna: 1 2
Przyjaźń: 1
Rodzina: 1
Sprawiedliwość: 1 2 3
Syn: 1
Upadek: 1 2
Wizja: 1
Władza: 1 2
Wojna: 1
Żołnierz: 1
Żona: 1 2

Jan KochanowskiOdprawa posłów greckich Podana na teatrum przed królem Jego Mścią i królową jej Mścią w Jazdowie nad Warszawą [1] dnia 12 stycznia roku Pańskiego 1578, na feście u Jego Mści Pana podkanclerzego koronnego

Memu miłościwemu panu,

Jego Msci Panu,

Panu Janowi Zamoyskiemu

z Zamościa,

podkanclerzemu koronnemu etc., etc.

Służby swe w łaskę W. M. mego miłościwego Pana zalecam.

Wczora dopiero oddano mi obadwa listy za raz [2], któreś W. M.[3] do mnie około tej tragedyjej pisał. A iżem przedtym nie wiedział o tych liściech, spodziewałem się, że za tymi czasów odwłokami [4] i mej tragedyjej się odwlec miało albo raczej że tak ze mną zostać miała molom na pokarm albo na trąbki do apteki [5]. Jakom listy W. M. przeczytał, nie było czasu poprawować, bom wszytek musiał insumere[6] na przepisanie. Quicquid id est[7], a baczę, że błazeństwo [8], i W. M. sam podobno rzeczesz, posyłam W. M. tym śmielej, chocia nie masz co, żem to jeszcze z przodku W. M. opowiadał, że to nie miało być ad amussim[9], bo mistrz nie po temu. Rzeczy też drugie nie wedla uszu naszych [10]. Inter caetera[11] trzy są chory, a trzeci jakoby greckim chorom przygania [12], bo oni już osobny characterem do tego mają [13]; nie wiem, jako to w polskim języku brzmieć będzie. Ale w tym niech będzie arbitrium[14] W. M. albo raczej we wszytkim. Barzo bych to był rad uczynił, żebych [15] był sam praesens[16] W. M. teraz służby swe ofiarował, ale mi złe zdrowie nie da. Nierad bych przedsię omieszkał przenosin W. M., jeśli salus[17] tak będzie chciała. Zatym się łasce W. M. mego miłościwego Pana zalecam. Dat.[18] w Czarnolesie dwudziestego wtórego dnia grudnia roku bożego MDLXXVII.

W. M. mego miłościwego Pana

sługa uprzejmy

Jan Kochanowski

PERSONY

Antenor
Aleksander, którego i Parysem zowią
Helena
Pani Stara
Poseł Parysów
Ulisses
Menelaus
Priamus, król trojański
Kasandra
Rotmistrz
Więzień
Chorus z panien trojańskich

Sprawa w Trojej.

ANTENOR

Com dawno tuszył i w głos opowiedał,

Że obelżenia i krzywdy tak znacznej

Cierpieć nie mieli waleczni Grekowie:

Teraz już posły ich u siebie mamy,

Którzy się tego u nas domagają,

Aby Helena była im wydana,

Którą w tych czasiech przeszłych Aleksander,

Będąc w Grecyjej, gość nieprawie wierny [19],

Uniósł od męża i przez bystre morze

Do trojańskiego miasta przyprowadził.

Tę jeśli wrócim i mężowi w ręce

Oddamy, możem siedzieć za pokojem,

Lecz jeśli z niczym posłowie odjadą,

Tegoż dnia nowin słuchajmy, że Greczyn

Z morza wysiada i ziemię wojuje.

ObywatelCzuje o sobie [20] widzę, Aleksander:

Praktyki czyni [21], towarzystwa zbiera,

Śle upominki, aż i mnie nie minął;

A mnie i dom mój, i co mam z swych przodków,

Nie jest przedajno. A miałbych swą wiarę

Na targ wynosić, uchowa mię tego

Bóg mój [22]. Nie ufa swej sprawiedliwości,

Kto złotu mówić od siebie rzecz każe.

Lecz i to człowiek małego baczenia,

Który na zgubę rzeczypospolitej

Podarki bierze, jakoby sam tylko

W cale miał zostać, kiedy wszytko zginie.

Ale mnie czas do rady, bo dziś król chce posły

Odprawować. Snąć widzę Aleksandra? Ten jest.

Aleksander, Antenor

Przyjaźń, Sprawiedliwość

ALEKSANDER [23]

Jako mi niemal wszyscy obiecali,

Cny Antenorze, proszę, i ty sprawie

Mej bądź przychylnym przeciw posłom greckim.

ANTENOR

A ja z chęcią rad, zacny królewicze [24],

Cokolwiek będzie sprawiedliwość niosła

I dobre [25] rzeczypospolitej naszej.

ALEKSANDER

Wymówki nie masz, gdy przyjaciel prosi.

ANTENOR

Przyzwalam, kiedy o słuszną rzecz prosi.

ALEKSANDER

Obcemu więcej życzyć niżli swemu

Coś niedaleko zda się od zazdrości.

ANTENOR

Przyjacielowi więcej niżli prawdzie

Chcieć służyć, zda się przeciw przystojności.

ALEKSANDER

Ręka umywa rękę, noga nogi

Wspiera, przyjaciel port przyjacielowi.

ANTENOR

Wielki przyjaciel przystojność: tą sobie

Rozkazać służyć nie jest przyjacielska [26].

ALEKSANDER

W potrzebie, mówią, doznać przyjaciela.

ANTENOR

I toć potrzeba, gdzie sumnienie płaci [27].

ALEKSANDER

Piękne sumnienie: stać przy przyjacielu.

ANTENOR

Jeszcze piękniejsze: zostawać przy prawdzie.

ALEKSANDER

Grekom pomagać to u ciebie prawda.

ANTENOR

Grek u mnie każdy, kto ma sprawiedliwą [28].

ALEKSANDER

Widzę, żebyś mię ty prędko osądził.

ANTENOR

Swoje sumnienie każdego ma sądzić.

ALEKSANDER

Znać, że u ciebie gospodą posłowie.

ANTENOR

Wszystkim ućciwym dom mój otworzony.

ALEKSANDER

A zwłaszcza, kto nie z próżnymi rękoma.

ANTENOR

Trzeba mi bowiem sędziom na podarki,

Bom cudzą żonę wziął, o którą czynią [29].

ALEKSANDER

Nie wiem o żonę [30], ale dary bierzesz,

Od Greków zwłaszcza; moje na cię małe.

ANTENOR

I żon, i cudzych darów nierad biorę.

Ty, jako żywiesz, tak, widzę, i mówisz

Niepowściągliwie; nie mam z tobą sprawy.

ALEKSANDER

I mnie żal, żem cię o co kiedy prosił.

Ufam swym bogom, że i krom twej łaski

Najdę, kto rzeczy mych podpierać będzie.

ANTENOR

Taki, jakiś sam.

ALEKSANDER

Da Bóg, człek poćciwy.

Mądrość, Młodość

CHORUS [31]

By rozum był przy młodości

Nigdy takiej obfitości

Pereł morze i ziemia złota nie urodzi,

Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi [32].

Mniej by na świecie trosk było,

By się to dwoje łączyło;

I oni by rozkoszy trwalszych używali,

Siebie ani powinnych w żal by nie wdawali.

Teraz, na rozum nie dbając,

A żądzom tylko zgadzając,

Zdrowie i sławę tracą, tracą majętności

I ojczyznę w ostatnie zawodzą trudności.

O Boże na wielkim niebie!

Drogo to, widzę, u Ciebie

Dać młodość i baczenie za raz; jedno płacić

Drugim trzeba: to dobre, a tego żal stracić.

Ale oto Helenę widzę: co też teraz

Nieboga myśli wiedząc, że dziś o niej w radzie

Ostateczne namowy, ma li w Troi zostać

Czyli Grecyją znowu i Spartę nawiedzić?

Kobieta, Ojczyzna, Żona

HELENA [33]

Wszytkom ja to widziała jako we zwierciedle,

Że z korzyści swej nie miał długo się weselić

Bezecny Aleksander, ale mu wczas mieli

I dobrą myśl przekazie przeważni Grekowie.

Więc on, jako drapieżny wilk rozbiwszy stado,

Co nadalej uciekał, a oni zaś, jako

Pasterze ze psy, za nim. I ledwe do tego

Nie przyjdzie, że wilk owcę na ostatek musi

Porzucić, a sam gdzie w las sromotnie uciecze.

Niestety, jakież moje będą przenosiny?

Podobno w tył okrętu łańcuchem za szyję

100

Uwiązana, pośrzodkiem greckich naw popłynę.

Z jakąż ja twarzą bracią swą [34] miłą przywitam?

Jakoż ja, niewstydliwa, przed oczy twe naprzód,

Mężu mój miły, przyjdę i sprawę o sobie

Dawać będę? A będęż w twarz ci wejźrzeć śmiała?

105

Bodajżeś ty był nigdy Sparty nie nawiedził,

Nieszczęsny Pryjamida! Bo czego mnie więcej

Nie dostawało? Zacnych książąt córką będąc

Szłam w książęcy dom zacny; dał był Bóg urodę,

Dał potomstwo, dał dobrą nade wszytko sławę.

110

Tom wszytko prze człowieka złego utraciła.

Ojczyzna gdzieś daleko, przyjaciół nie widzę,

Dziatki [35], nie wiem, żywe li; jam sama coś mało

Od niewolnice rożna, przymówkom dotkliwym

I złej sławie podległa, a co jeszcze ze mną

115

Szczęście myśli poczynać, ty sam wiesz, mój Panie.

Pani Stara, Helena

Kondycja ludzka

PANI

Nie frasuj mi się, moje dziecię miłe,

Takci na świecie być musi: raz radość,

Drugi raz smutek; z tego dwojga żywot

Nasz upleciony. I rozkoszyć nasze

120

Niepewne, ale i troski ustąpić

Muszą, gdy Bóg chce, a czasy przyniosą.

HELENA

0 matko moja, nierównoż to tego

Wieńca pleciono; więcej że daleko

Człowiek frasunków czuje niż radości.

PANI

125

Barziej do serca to, co boli, człowiek

Przypuszcza, niżli co g'myśli się dzieje.

I stądże się zda, że tego jest więcej,

Co trapi, niżli co człowieka cieszy.

HELENA

Prze Bóg, więcejci złego na tym świecie

130

Niżli dobrego. Patrzaj naprzód, jako

Jedenże tylko sposób człowiekowi

Jest urodzić się, a zginąć tak wiele

Dróg jest, że tego niepodobno zgadnąć.

Także i zdrowie nie ma, jeno jedno.

135

Człowiek śmiertelny, a przeciwko temu

Niezliczna liczba chorób rozmaitych.

Ale i ona, która wszystkim włada,

Która ma wszytko w ręku, wszytkim rządzi,

Fortuna, za mną świadczy, że daleko

140

Mniej dóbr na świecie niżli tego, co złym

Ludzie mianują, bo ubogaciwszy

Pewną część ludzi, patrzaj, co ich ciężkim

Ubóstwem trapi. A iż tego żadnej

Zadości g'woli ani skępstwu swemu

145

Nie czyni, ale niedostatkiem tylko

Sciśniona, znak jest, że i dziś, gdy komu

Chce co uczynić dobrze, pospolicie

Jednemu pierwej weźmie, toż dopiero

Drugiemu daje; skąd się da rozumieć,

150

Co już powtarzam nie raz, że na świecie

Mniej dóbr daleko niżli złych przypadków.

PANI

Mniej abo więcej, równa li też liczba

Obojga — korzyść niewielka to wiedzieć.

0 to by Boga prosić, żeby człowiek

155

Co namniej szczęścia przeciwnego doznał,

Bo żeby zgoła nic, to nie człowiecza.

KobietaAle że z rady tak długo nikogo

Nie słychać! Wiem, że da bez omieszkania

Znać Aleksander, skoro się tam rzeczy

160

Przetoczą, a nam białymgłowom jakoś

Przystojniej w domu zawżdy niż przed sienią [36].

Obywatel, Sprawiedliwość, Władza

CHORUS [37]

Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie,

A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie,

Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono

165

I zwirzchności nad stadem bożym zwierzono:

Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,

Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi,

Z którego macie nie tak swe własne rzeczy,

Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy.

170

A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana,

Ale i sami macie nad sobą pana,

Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić

Poczet macie: trudnoż tam krzywemu wynić.

Nie bierze ten pan darów ani się pyta,

175

Jeśli kto chłop czyli się grofem poczyta,

W siermiędze li go widzi, w złotych li głowach;

Jeśli namniej przewinił, być mu w okowach.

Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem

Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem.

180

Przełożonych występy miasta zgubiły

I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.

Poseł, Helena

POSEŁ [38]

Dobrą nowinę paniej swojej niosę.

Rozumiem temu, że już dawno tego

Poselstwa czeka, serce swe troskami

185

I płaczem trapiąc. Ale oto prawie

Na czas wychodzi z domu. O królowa,

Wdzięcznej nowiny posła masz przed sobą.

HELENA

Daj Boże, byś co przyniósł pociesznego.

POSEŁ

Posłowie twoi, jako przyjechali,

190

Tak odjeżdżają, a ty przedsię z nami.

HELENA

Byłeś sam w radzie czyś słyszał od kogo?

POSEŁ

Byłem przy wszytkim i prosto mi stamtąd

Iść Aleksander do ciebie rozkazał.

HELENA

Jeszczeć nie widzę, z czego bych się prawie

195

Ucieszyć miała. Wszakże powiedz przedsię,

Jako co było.

POSEŁ

Powiem, jeno słuchaj!

Ojciec, Ojczyzna, Rodzina, Sprawiedliwość, Syn, WładzaSkoro w radzie zasiedli panowie, król naprzód

Tę rzecz do nich uczynił: „Nie zwykłem nic nigdy

200

Bez rady waszej czynić; a bych też zwykł kiedy

(Czego w pamięci nie mam), w tej sprawie koniecznie

Syna swego bych nie chciał, aby mię ojcowska

Miłość przeciw synowi [39] jako nie uwiodła.

Bo aczci to podobno nie darmo rzeczono:

205

»Krew nie woda«[40], lecz u mnie pospolitej rzeczy

Powinowactwo więtsze. A tak, co się kolwiek

Wam wszytkim będzie zdało, toż i ja pochwalę

Syn mój w Grecyjej żony dostał, nie wiem jako [41];

Tej się upominają od Greków posłowie.

210

Wydać abo nie wydać; w tym rozmysłu trzeba”.

Zatym wstał Aleksander i tak mówić począł:

„Przy pierwszej posłów skardze dałem dostateczną

Sprawę o sobie; teraz nie chcę uszu waszych

215

Słowy próżnymi bawić, ale maluczko co

Powiedziawszy, ostatek na Boga przypuszczę [42]

I na łaskę ojcowską, i was wszytkich zdanie.

Bóg, Los, MiłośćWszytkim wam jest świadomo, jakim ja był żywot

Wziął przed się, żęciem nigdy tych burkowych biesiad [43]

220

Patrząc nie chciał; wolałem po gęstych dąbrowach

Prędkie jelenie gonić abo dzikie świnie.

Anim ja tego sobie za niewczas poczytał

W budzie leśnej się przespać i nad stady chodzić [44].

Nie myśliłciem [45] ja wtenczas namniej o Helenie

225

Ani to imię przedtym w uszu mych postało.

Wenus, kiedy mię naprzód trzy boginie [46] sobie

Za sędziego obrały, Wenus mi ją sama

Napierwej zaleciła i za żonę dała.

Ludzie, widzę, u Boga szczęścia sobie proszą,

230

A ja kiedy mię z chęci swej tym potykali,

Miałem gardzić? Przyjąłem, i przyjąłem wdzięcznie,

I mam pewną nadzieję, że tenże bóg, który

Ućcił mię naprzód, będzie i do końca szczęścił

I co mi dał, nie da mi leda jako wydrzeć.

235

A bych też był żony swej ludzkim obyczajem [47]

Dostawał, nie wiem, czemu onym się zyść miało

Medeą z domu wykraść od przyjaciół naszych,

A mnie zaś ich fortelu takimże fortelem

Oddać się nie godziło?

240

Jeślim co tedy winien, toż i oni winni.

Chcą li nagrody, niech ją sami pierwej czynią,

Jako ci, którzy krzywdę naprzód uczynili.

A tam, ojcze, nie tylko żonę moje, ale

I mnie samego wydaj, niechaj pokutuję!

245

Gdzie by też to o sobie tak rozumieć chcieli,

Że im każdy, a oni nie winni nikomu

Sprawiedliwości czynić: tego, da Bóg, nigdy

Nad nami nie przewiodą [48] ani ich z to będzie.

Nie tuszęć ja, żebyś ty, ojcze mój łaskawy,

250

Nie pomniał jeszcze krzywdy i szkód staradawnych [49],

Któreś wziął od tych panów i to państwo sławne.

Jeszczeć mury na ziemi leżą powalone

I pola do tej doby pustyniami stoją,

Znaki miecza greckiego i okrutnej ręki.

255

A byś też tego dobrze nie chciał sam pamiętać,

Hesyjona pamiętać musi, siostra twoja,

Ojcze, a moja ciotka, która do tej doby

U nich w niewoli żywie, jeśli jeszcze żywie.

Tej nam krzywdy, o królu, jedna nie nagrodzi

260

Helena ani jeden Parys powetuje”.

Tu przestał Aleksander, a szept między ludźmi

Rozlegał się po sali. Jako więc ku latu

Robotne pszczoły w ulu szemrzą, kiedy wodza

Nowego oglądały, a chęć nastąpiła

265

Od macior [50] się wynosić i nowe zaczynać

Gospodarstwo, szmer w ulu i rozruch kryjomy:

Taki dźwięk tam natenczas wstał był między ludźmi,

Który skoro ucichnął, Antenor jął mówić:

270

„Prawdzie długich wywodów, królu, nie potrzeba:

Kobieta, ŻonaAleksander, w Grecyjej gościem w domu będąc

Człowieka przedniejszego, na gościnne prawa

Nie pomniąc, żonę mu wziął i przywłaszczył sobie.

By mu był niewolnicę naliższą przemówił [51],

275

Winien by mu był został, cóż kiedy wziął żonę,

Której ani zaniedbać, ani też dochodzić

Dobry, ućciwy człowiek bez wstydu nie może?

Winien mu nie po mału. On, chocia ze wstydem,

Żony się upomina, a ja wrócić radzę,

280

Abychmy ku zelżeniu niesprawiedliwości

Nie przydali: oboje to przez się nieznośne,

Cóż [52] pospołu złożone! Konflikt, Małżeństwo, ObywatelToteż niewątpliwa,

Że Grekowie Heleny nie tylko przez posły,

Ale nawet i przez miecz domagać się będą.

285

Niechże się Aleksander tak drogo nie żeni,

Żeby małżeństwo swoje upadkiem ojczyzny

I krwią naszą miał płacić! Jeśli w łaskę dufa

Boginiej swej, niech na to miejsce dwu się boi,

Które dla niej rozgniewał i sądem swym zganił.

290

Medeą nie za naszych czasów uniesiono.

I nie wiem, jeśli nam co do tego. To widzę,

Że tej krzywdy u Greków nikt się do tej doby

Nie domagał; milczeli tego, którym było

Przystojniej o to mówić. Nie wiem, jako słusznie

295

Swój własny występ cudzą krzywdą barwić chcemy?

To się nas barziej tycze, że za przodków naszych

Grekowie w tym królestwie mieczem wojowali;

Lecz i natenczas, królu (prawda się znać musi)[53],

Nasza niesprawiedliwość [54] do tego upadku

300

Nas przywiodła, że się też i dziś lękać muszę,

Aby to sąd tajemny jakiś boży nie był,

Nam prze niesprawiedliwość zawżdy pomstę odnieść

Od Greków. Czego tobie przestrzegać się godzi,

0 królu, a tym barziej, żeś i w pierwszej klęsce

305

Mało małym nie zginął [55] pokutując za grzech

Ojcowski i postępek mało sprawiedliwy”.

To powiedziawszy milczał. Toż Eneasz mówił,

Toż Pantus i Tymetes, zgadzał się i Lampon,

I Ukalegon z nimi, ale Iketaon

310

Coś inszego rozumiał i w te słowa mówił:

„Owa, jako nam kolwiek Grekowie zagrają,

Tak my już skakać musim? Bać się ich nam każą,

A ja, owszem, się lękam. Teraz nam Helenę

Wydać każą, po chwili naszych się żon będą

315

I dzieci upominać. Nigdy w swojej mierze

Chciwość władze nie stoi; zawżdy, jako powódź,

Pomyka swoich granic nieznacznie, aż potym

Wszytki pola zaleje. Za czasu, panowie,

Umykać rogów trzeba, bo wonczas już próżno

320

Miotać się, kiedy jarzmo na szyję założą.

Sprawiedliwości proszą, a grożą nam wojną:

Daj, chcesz li, alboć wydrę, taka to jest prosto [56].

Wimenem sprawiedliwość, ale nie z swą hańbą:

Kto ją na mnie wyciska, sowitej nagrody

325

Ze mnie chce, i korzyści, i zelżenia mego.

Dawnyć to grecki tytuł pany się mianować,

A nas, barbaros[57], sługi. Ale nie toć jest pan,

Co się w Peloponezie albo w Troi rodził;

Szabla ostra przy boku to pan: ta rozstrzygnie,

330

Kto komu czołem bić ma. Do tego tam czasu

Równi sobie być musim; ani tego Greczyn

0 sobie niechaj dzierży, żeby tak był groźny,

Jako się sobie sam zda. Jeśli tedy krzywdę

W tym się mieć rozumieją, że Helenę uniósł

335

Aleksander, niechajże okażą na sobie

Sami naprzód, jako ten gwałt winien nagradzać

Aleksander, ponieważ samiż okazali,

Jako taki gwałt czynić. Aczci Aleksander

Brata przy siestrze nie wziął, jako oni wzięli

340

Medeą i Absyrta.

Bo co Antenor mówi, że nam nic do tego:

Ba, i barzo do tego! Za jednego krzywdę

Oni się wszyscy wzięli, a nas pojedynkiem

Zbierać mają? Nie tuszę; tożci sąsiadowi

345

Sąsiad w Azyjej [58] winien, co u nich w Europie.

Mówiono zawżdy o to [59] i do końca będą.

Co się siostry królewskiej i szkód dawnych tycze,

Więtsza to zasię u mnie, niżby się tu miała

Przypomnieć abo na ten sztych kłaść [60]: dzierżę o cnej

350

Krwi trojańskiej, że tego mścić się jeszcze będzie.

Teraz zgoła nie radzę Heleny wydawać,

Aż się też oni z nami o Medeą zgodzą”.

To jego słowa były. Potym się już żaden

Długą rzeczą nie bawił; jeden głos był wszytkich:

355

„Tak jako Iketaon”; i tych, co siedzieli,

I tych, co za stołkami stali, głos był jeden:

„Tak jako Iketaon”. Kilkakroć powstawał

Ukalegon chcąc mówić, lecz przed hukiem nie mógł.

Marszałkowie, laskami w ziemię coraz bijąc:

360

„Posłuchajcie, panowie, Ukalegon mówi”.

Nie pomogły nic laski, a nasz Ukalegon

Ukalegontom mówił [61], bo nań nic nie dbali.

Tymczasem ktoś zawołał głosem prawie głośnym:

„Co po tych krasnych mowach [62]? Rozstąpmy się oto;

365

Ujźrzemy, gdzie nas więcej”[63]. Ledwe wyrzekł, a już

Wszyscy na nogach stali i swe miejsca brali.

Kiedy się rozstąpili, nie było co równać:

Wszyscy przy Aleksandrze, a tam ich garść była.

Prosili potym króla, aby wedle prawa

370

Postąpił, a za więtszą częścią wyrok podał.

Król, niewiele mieszkając: „Rad bych był, powiada,

Na zgodę wasze patrzał, lecz iż być nie mogła,

Mnie nie lża, jeno więtszej części naśladować [64].

A tak, co z dobrym niechaj będzie pospolitym:

375

Helena niechaj w Troi zostanie, aż też nam

Grekowie za Medeą nagrodę uczynią”.

Skoro po tym dekrecie po posły posłano,

A mnie też Aleksander do ciebie wyprawił

Z tym wszytkim, coś słyszała; tuszę, że odprawę

380

Do tej doby już wzięli posłowie, i twój mąż

W domu cię dawno czeka. A tak nie mieszkajmy!

HELENA

Dobrze mówisz: idź ty wprzód, ja za tobą w tropy.

CHORUS [65]

Tej podobno ta powieść g'myśli: mnie bynamniej.

I onej, nie wiem, na co ta radość wynidzie.

385

Posłowie, widzę, idą nosy powiesiwszy:

Znać, że nie po swej myśli odprawę odnoszą.

ULISSES [66]

O nierządne królestwo i zginienia bliskie,

Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość

Ma miejsca, ale wszytko złotem kupić trzeba!

390

Jeden to marnotrawca umiał spraktykować,

Że jego wszeteczeństwa i łotrowskiej sprawy

Od małych aż do wielkich wszyscy jawnie bronią,

Nizacz prawdy nie mając ani końca patrząc,

Do którego rzeczy przyść za ich radą muszą.

395

Młodość, Obywatel, UpadekNie rozumieją ludzie ani się w tym czują,

Jaki to wrzód szkodliwy w rzeczypospolitej

Młódź wszeteczna: ci cnocie i wstydowi cenę

Ustawili; przed tymi trudno człowiekiem być

Dobrym; ci domy niszczą, ci państwa ubożą,

400

A rzekę, że i gubią (Troja, poznasz potym!),

A przykładem zaś swoim jako wielką liczbę

Drugich przy sobie psują. Upadek, ŻołnierzPatrz, jakie orszaki

Darmojadów za nimi, którzy ustawicznym

Próżnowaniem a zbytkiem jako wieprze tyją.

405

Z tego stada, mniemacie, że się który przyda

Do posługi ojczyzny? Jako ten we zbroi

Wytrwa, któremu czasem i w jedwabiu ciężko?

Jako straż będzie trzymał, a on i w południe

Przesypiać się nauczył? Jako stos wytrzymać

410

Ma nieprzyjacielowi, który ustawicznym

Pijaństwem zdrowie stracił? Takimi się czując,

A podobno nie czując, na wojnę wołają:

Boże, daj mi z takimi mężmi zawżdy czynić!

Mąż

MENELAUS

Wieczne światło niebieskie i ty, płodna ziemi,

415

I ty, morze szerokie, wy, wszyscy bogowie,

I wysocy, i niscy [67], świadki mi dziś bądźcie,

Żem rzeczy sprawiedliwej od Trojanów żądał,

Abych był krzywdy wielkiej i zelżenia swego

Nagrodę jaką wziąć mógł; nicem nie otrzymał,

420

Jeno śmiech ludzki, a żal serdeczny tym więtszy.

Na was tedy krzywdę swą i żałość niezmierną

Kładę [68], możni bogowie; jeśli sercem czystym

Tę prośbę do was czynię, pomścicie zelżenia

I mej krzywdy tak jasnej: dajcie mi na gardle

425

Usieść Aleksandrowym i miecz krwią napoić

Człowieka bezecnego, ponieważ i on mej

Zelżywości dawno syt i dziś się ją karmi.

CHORUS [69]

O białoskrzydła [70] morska pławaczko,

Wychowanico Idy [71] wysokiej,

430

Łodzi bukowa, któraś gładkiej

Twarzy pasterza Pryjamczyka

Mokrymi słonych wód ścieżkami [72]

Do przezroczystych Eurotowych

Brodów [73] nosiła!

435

Coś to zołwicom [74] za bratową,

Córom szlachetnym Pryjamowym,

Cnej Poliksenie i Kasandrze

Wieszczej [75], przyniosła?

Za którą oto w tropy prosto,

440

Jako za zbiegłą niewolnicą,

Prędka pogonią przybieżała.

Toli on sławny upominek

Albo pamiętne, którym luby

445

Sędziemu wyrok ze wszech Wenus

Bogiń piękniejsza [76] zapłaciła,

Kiedy na Idzie stokorodnej

Śmierci podległy nieśmiertelne

Uznawca twarzy rozeznawał?[77]

450

Swar był początkiem i niezgoda

Twego małżeństwa, Pryjamicze.

Nie śmiem źle tuszyć, nie śmiem, ale

Ledwe nie takiż koniec będzie.

455

Niechajże się ja, można Cypri [78],

Ninacz cudzego nie zapatrzam!

Niech towarzysza życzliwego,

Jednemu łożu przyjaciela,

Mam z łaski twojej; inszy, więcej

460

Chcą li, niech proszą!

Oczy łakome siła ludzi

Zawiodły, lecz kto w krygi żądzą

Mógł ująć [79], w długim bezpieczeństwie

Dni swych używie. Przyjdą, przyjdą

465

Niedawno czasy, że rozbójcę

Rozbójca znidzie; ten mu słodki

Sen z oczu zetrze i bezpieczne

Serce zatrwoży, kiedy trąby

Ogromne zagrzmią, a pod mury

470

Nieprzyjacielskie staną szańce.

Antenor, Priamus

ANTENOR [80]

Iż moja wierna rada u ciebie, o wielki

Królu, ważna nie była, żebyś był Helenę

Grekom wydać rozkazał, a tę niewątpliwą

Wielkiej wojny pochodnią co napręcej zgasił,

475

Teraz, co potym idzie [81], w czas cię upominam,

Abyś czuł o potrzebie i o pewnej wojnie,

Tak pewnej, jako mię tu dziś przed sobą widzisz.

Słyszałeś, jako cię dziś posłowie żegnali

I nas wszytkich przy tobie. Pograniczni piszą

480

Starostowie [82], że greckie wojska się ściągają

Do Aulidy [83]; w tym wątpić nie potrzeba, że ci

Do nas pójdą: inaczej ani by tu byli

Posłów swych posyłali, ani tak surowie

0 swą krzywdę mówili. A tak nie mieszkając,

485

Póki brzegu morskiego ostatka nie stracim,

Porty naprzód i zamki pograniczne spiżą

I ludźmi dobrze opatrz [84]; hołdownym książętom

Rozkaż być pogotowiu; żołnierzom przypowiedz

Służbę; szpiegi rozeszli; straż miej i na morzu,

490

I na ziemi, aby cię łacni niegotowym

Grekowie nie zastali. To jest rada moja.

PRIAMUS

Jakobyś już na oko, dobry Antenorze,

Nieprzyjaciela widział, tak się, widzę, boisz.

ANTENOR

O królu, teraz się bać lepiej, bo za taką

495

Bojaźnią i opatrzność, i gotowość roście [85].

Wonczas już próżny rozmysł, bo już abo się bić,

Abo uciekać trzeba: trzeciego nic nie masz.

PRIAMUS

A ja, owszem, na dobrej pieczy wszytko mieć chcę,

Aby nam do tak nagłych ucieczek nie przyszło.

ANTENOR

500

Daj to Boże! Kobieta, WizjaA to zaś co za białagłowa [86]

Z włosy roztarganymi i twarzy tak bladej?

Drżą na niej wszytki członki, piersiami pracuje,

Oczy wywraca, głową kręci: to chce mówić,

To zamilknie.

PRIAMUS

505

Moja to nieszczęśliwa córa,

Kasandra; widzę, że ją duch Apollinowy [87]

Zwykły nagarnął; nie lża, jeno jej posłuchać.

KASANDRA

Po co mię próżno, srogi Apollo, trapisz,

Który, wieszczego ducha dawszy, nie dałeś

510

Wagi w słowiech, ale me wszytki proroctwa

Na wiatr idą nie mając u ludzi więcej

Wiary nad baśni próżne i sny znikome?

Komu serce spętane albo pamięci

Zguba mojej pomoże? Komu z ust moich

515

Duch nie mój [88] użyteczen i zmysły wszytki

Ciężkim, nieznośnym gościem opanowane?

Próżno się odejmuję, gwałt mi się dzieje;

Nie władne dalej sobą, nie jestem swoja.

Ale gdzieżem, prze Boga? Światła nie widzę,

520

Noc mi jakaś przed oczy nagła upadła.

Owóż mamy dwie słońcy, owóż dwie Troi,

Owóż i łani morzem głębokim płynie.

Nieszczęśliwa to łani, złej wróżki łani [89].

Brońcie brzegów, pasterze, nie dopuszczajcie

525

Tej niezdarzonej goście nigdziej do ziemie!

Nieszczęśliwa to ziemia i brzeg nieszczęsny,

Gdzie ta łani wypłynie; nieszczęsna knieja,

Gdzie wnidzie i gdzie gładki swój bok położy.

Wszytki stopy, wszytki jej łożyska muszą

530

Krwią opłynąć; upadek, pożogę, pustki

Z sobą niesie. O wdzięczna ojczyzno moja,

0 mury, nieśmiertelnych ręku roboto [90]!

Jaki koniec was czeka? Ciebie, mój bracie,

Stróżu ojczyzny, domu zacna podporo,

535

Wkoło murów trojańskich tesalskie konie

Włóczyć grożą, a twoje oziębłe ciało

Będzie li chciał nieszczęsny ociec pochować,

Musi je u rozbójce złotem kupować [91].

Nieprzepłacony duchu, z tobą pospołu

540

I ojczyzna umarła: jednaż mogiła

Oboje was przykryje. Lecz i ty, srogi

Trupokupcze [92], niedawno i sam polężesz,

Strzałą niemężnej ręki prędką objeżdżon.

Cóż potym? Kłoda leży, a ze pnia przedsię

545

Nowa rózga [93] wyrosła i nad nadzieję

Prędko ku górze idzie. A to co za koń [94]

Tak wielki na poboju sam jeden stoi?

Nie wódźcie go do stajniej, radzę, nie wódźcie:

Bije ten koń i kasze; spalcie go raczej,

550

Jeśli sami od niego zgorzeć nie chcecie.

Czujcie, stróże: noc idzie, noc podejźrzana.

Wielki ogień ma powstać, tak wielki ogień,

Że wszytko jako w biały dzień widać będzie,

Ale nazajutrz zaś nic widać nie będzie.

555

Wtenczas, ojcze, ani już bogom swym dufaj,

Ani się poświęconych ołtarzów łapaj:

Okrutnego lwa szczenię za tobą bieży,

Które cię paznoktami przejmie ostrymi

I krwią twoją swe gardło głodne nasyci

560

Syny wszytki pobiją, dziewki w niewolą

Zabiorą; drugie [95] g'woli trupom umarłym

Na ich grobiech bić będą. Matko [96], ty dziatek

Swoich płakać nie będziesz, ale wyć będziesz!

CHORUS

Rzućmy się co napręcej, a na pokój gdzie

565

Wyprowadźmy tę pannę upracowaną!

Antenor, Priamus

ANTENOR

Te słowa, królu, nie są ku wyrozumieniu

Nazbyt trudne, a zgoła tobie i ojczyźnie

Upad opowiadają; prze Boga cię proszę,

Nie waż ich sobie lekce ani miej za baśni!

PRIAMUS

570

Jeszcze tego nieprawie ta przeciwna wiedma

W mię wmówiła, żebych się miał bać; ale przedsię

Postraszyła mię nieco, zwłaszcza że mi przyszedł

Sen na pamięć żony mej; bo gdy z tym złym synem,

Aleksandrem, chodziła, mało przed zlężeniem

575

Śniło się jej już na dniu, że miasto dziecięcia

Pochodnią urodziła.

ANTENOR

I jam też to, królu,

Jeszcze natenczas wiedział i pomnie, jako to

Wieszczkowie wykładali, że to dziecię miało

580

Upad ojczyźnie przynieść; czego, widzę, blisko.

PRIAMUS

Dobrze to pomnisz, ale i jam był rozkazał

Grzechu tego nie żywić [97]; dawno to na puszczy

Wilcy mieli rozdrapać i kości nieszczęsne

Po pustych górach roznieść.

ANTENOR

585

A lepiej było, niżli nam przeń wszytkim zginąć.

Co za więźnia to mamy? Ubiór to jest grecki.

Rotmistrz, Więzień

Wojna

ROTMISTRZ

Takci, panowie; wy tu radzicie, a w polu

Grekowie nas wojują. Wczora o południu

Pięć galer ich przypadło na trojańskie brzegi.

590

Ludzi wprawdzie nie brali ani też palili,

Ale cokolwiek było w polu bydła, wzięli.

Jako nas tam niewielki natenczas był poczet,

Kusiwszy się kilkakroć o nie [98], musielichmy

Na ostatek dać pokój; kilka głów jest przedsię

595

Zabitych, ten sam jeden tylko poimany;

Na próbie [99] to powiedział, że greckiego wojska

Tysiąc galer na kotwiach [100] pogotowiu stoi

W Aulidzie, którzy tylko na posły czekają.

A ci jeśli Heleny nazad nie przyniosą

600

(Jakoż widzę, że bez niej tak na morze wsiedli),

Wszytko się wojsko tedyż ma ruszyć i prosto

Ku Troi żagle podać; wszak tak?

WIĘZIEŃ

Niepochybnie.

ROTMISTRZ

Hetmanem Agamemnon?

WIĘZIEŃ

605

Ten, brat Menelaów.

PRIAMUS

Każ więźnia tego schować i opatrzyć dobrze!

To więc już, Antenorze, insza niż proroctwa

Albo sny białogłowskie; ale wszyscy przedsię

W jeden cel przed się biją. Jutro co naraniej

610

W radę wnidźmy, a stamtąd już ani wychodźmy,

Aż obronę uradzim.

ANTENOR

Baczę, że jej trzeba,

Acz mi to słowa przykre i coś nie bez wróżki;

Na każdy rok nam każą radzić o obronie;

615

Ba, radźmy też o wojnie, nie wszytko się brońmy:

Radźmy, jako kogo bić; lepiej, niż go czekać [101]!

Przypisy

[1]

Jazdów nad Warszawą — W Jazdowie (Ujazdowie), wówczas wsi podwarszawskiej, we dworze Radziwiłłów odbyło się w r. 1578 wesele Krystyny Radziwiłłówny i Jana Zamoyskiego. Tytuł Odprawa nie znaczy odmowy, lecz załatwienie, jak dzisiaj odprawa celna lub paszportowa. [przypis redakcyjny]

[2]

za raz — równoczesnie, razem. [przypis edytorski]

[3]

W. M. — Wasza Miłość. [przypis edytorski]

[4]

czasów odwłokami — zwlekaniami, zwłoką. [przypis edytorski]

[5]

trąbki do apteki — papierki, w które zawijano towar. [przypis edytorski]

[6]

insumere (łac.) — użyć, poświęcić. [przypis redakcyjny]

[7]

Quicquid id est (łac.) — czymkolwiek to [dzieło] jest. [przypis redakcyjny]

[8]

błazeństwo — tu: rzecz licha, miernej wartości. [przypis edytorski]

[9]

ad amussim (łac., dosł.: pod sznur) — według reguły, tu: według zasad tragedii antycznej. [przypis edytorski]

[10]

nie wedla uszu naszych — niezgodne z przyzwyczajeniami współczesnych Kochanowskiego. [przypis edytorski]

[11]

Inter caetera (łac.) — między innymi. [przypis redakcyjny]

[12]

przygania — przygarnąć, forma częstotliwa od przygonić, tu w sensie: iść za, iść śladem, naśladować. [przypis redakcyjny]

[13]

characterem [łac.]… mają — mają odrębną, specjalną formę. Chodzi tu zapewne o próbę przystosowania rytmiki wiersza polskiego do metrum antycznego. [przypis edytorski]

[14]

arbitrium (łac.) — sąd, wyrok. [przypis redakcyjny]

[15]

Barzo bych… żebych — staropolskie formy trybu warunkowego: bardzo bym… żebym. [przypis edytorski]

[16]

praesens (łac.) — osobiście, obecny. [przypis redakcyjny]

[17]

salus (łac.) — zdrowie. [przypis redakcyjny]

[18]

Dat. (skrót od łac. datum) — dano (domyślnie: list posłańcowi). [przypis redakcyjny]

[19]

gość nieprawie wierny — wyrażenie bardzo oględne, chodzi bowiem o złamanie prawa gościnności i wiarołomstwo, tłumaczy się jednak stylem tragedii rozgrywającej się w środowisku dworskim. [przypis redakcyjny]

[20]

Czuje o sobie — dba o swoją sprawę. [przypis redakcyjny]

[21]

Praktyki czyni — praktykuje, tj. zjednywa sobie zwolenników, spiskuje. [przypis redakcyjny]

[22]

uchowa… Bóg… — uchowaj Bóg, niech Bóg uchowa. [przypis redakcyjny]

[23]

Początek pierwszego epeisodionu (epeisodion — część dialogowa w tragedii greckiej, w przeciwieństwie do stasimonu, części wygłaszanej przez chór. Tragedia grecka składała się zazwyczaj z czterech, pięciu epeisodionów przeplatanych stasimonami. [przypis edytorski]

[24]

królewicze — królewiczu. [przypis edytorski]

[25]

dobre — dobro [przypis edytorski]

[26]

nie jest przyjacielska — nie jest rzeczą przyjacielską. [przypis redakcyjny]

[27]

I toć potrzeba, gdzie sumnienie płaci — i to jest potrzebą (niebezpieczeństwem), gdzie chodzi o sumienie. Obaj rozmówcy sypią w rozmowie przysłowiami, osłaniającymi ich wzajemną niechęć, rozmowa zaś toczy się w krótkich, jednowierszowych zdaniach (tzw. stichomytia), dowodzących wzburzenia przeciwników. [przypis redakcyjny]

[28]

kto ma sprawiedliwą — ma słuszność. [przypis redakcyjny]

[29]

o którą czynią — o którą toczy się sprawa. [przypis redakcyjny]

[30]

Nie wiem o żonę — nie wiem, czy o żonę. [przypis redakcyjny]

[31]

Początek pierwszego stasimon. [przypis edytorski]

[32]

Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi — nie ma takich skarbów, za które młodzi nabyć by mogli rozum. [przypis redakcyjny]

[33]

Początek drugiego epeisodion. [przypis edytorski]

[34]

bracią swą — braćmi Heleny, jako córki Zeusa i Ledy, byli Kastor i Polluks. [przypis redakcyjny]

[35]

Dziatki — Helena miała, według Homera, jedną córkę: Hermionę. [przypis redakcyjny]

[36]

przed sienią — przed pałacem, to bowiem jeszcze w pierwszej połowie w. XVI wyraz „sień” znaczył. [przypis redakcyjny]

[37]

Początek drugiego stasimon. [przypis edytorski]

[38]

Początek trzeciego epeisodion. [przypis edytorski]

[39]

przeciw synowi — do syna. [przypis redakcyjny]

[40]

Krew nie woda — Kochanowski używa tu zwrotu przysłowiowego krew nie woda w niespotykanym już dziś znaczeniu: pokrewieństwo to czynnik doniosły. [przypis redakcyjny]

[41]

nie wiem jako — z woli bogów czy przez porwanie. [przypis redakcyjny]

[42]

ostatek na Boga przypuszczę — resztę zdam na Boga. [przypis redakcyjny]

[43]

burkowych biesiad — rozrywek miejskich, hulanek żołnierskich. [przypis redakcyjny]

[44]

nad stady chodzić — chodzić za stadami, pasąc je. [przypis redakcyjny]

[45]

Nie myśliłciem — nie myślił-ci-jem (jestem): nie myślałem. [przypis redakcyjny]

[46]

trzy boginie — Hera (Junona), Pallas Atena (Minerwa) i Afrodyta (Wenus). [przypis redakcyjny]

[47]

ludzkim obyczajem — w sposób ludzki, zwyczajny, bez pomocy „boga”, tj. bogini. [przypis redakcyjny]

[48]

Nad nami nie przewiodą ani ich z to będzie — nam nie narzucą i na to się nie zdobędą. [przypis redakcyjny]

[49]

szkód staradawnych — mowa o dawniejszej wyprawie greckiej pod wodzą Heraklesa, zakończonej zburzeniem Troi i porwaniem Hezjony. [przypis redakcyjny]

[50]

maciora (daw.) — matka. [przypis redakcyjny]

[51]

przemówił — przeciągnął do siebie, skłonił do opuszczenia domu. [przypis redakcyjny]

[52]

Cóż — cóż dopiero. [przypis redakcyjny]

[53]

prawda się znać musi — prawdę wyznać się musi. [przypis redakcyjny]

[54]

Nasza niesprawiedliwość — aluzja do niedotrzymania zobowiązań wobec Heraklesa, któremu Laomedon (ojciec Priama) obiecał rękę córki Hezjony i cudowne konie za uwolnienie kraju od smoka morskiego. Herakles zabił potwora, a gdy nie otrzymał przyrzeczonej nagrody, z pomocą innych Greków zburzył Troję, zabił Laomedonta, a Hezjonę oddał jako niewolnicę jednemu ze swych towarzyszy. [przypis redakcyjny]

[55]

Mało małym nie zginął — Priama przed zemstą Heraklesa uratowała siostra Hezjona. [przypis redakcyjny]

[56]

taka to jest prosto — taka to jest ich sprawiedliwość [przypis redakcyjny]

[57]

barbaros — barbarzyńcy; Dawnyć to grecki tytuł pany się mianować, / A nas, barbaros, sługi, tzn. dawną praktyką Greków jest siebie nazywać panami, a nas, barbarzyńców, sługami. Jest to odwołanie do niechęci i poczucia wyższości, jakie Grecy żywili wobec ludów azjatyckich. [przypis edytorski]

[58]

w Azyjej — Troja leżała w północno-zachodniej części Azji Mniejszej. [przypis redakcyjny]

[59]

Mówiono… o to — domagano się tego. [przypis redakcyjny]

[60]

na ten sztych kłaść — kłaść na szalę wagi, porównywać. [przypis redakcyjny]

[61]

Ukalegon Ukalegontom mówił — uczona gra słów, ukalegon bowiem po grecku znaczy: niedbający. [przypis redakcyjny]

[62]

krasnych mowach — pięknych, por. krasomówca, krasomówstwo na oznaczenie pięknej wymowy. [przypis redakcyjny]

[63]

W ten sposób głosowano w Rzymie. [przypis redakcyjny]

[64]

więtszej części naśladować — iść za większością. [przypis redakcyjny]

[65]

Zamiast oczekiwanej pieśni chóru, stasimonu, poeta wprowadza jedynie czterowiersz o charakterze informacyjnym. [przypis redakcyjny]

[66]

Początek czwartego epeisodion. [przypis edytorski]

[67]

bogowie i wysocy, i niscy — tj. bogowie niebiańscy, olimpijscy i bogowie podziemni, Hadesu. [przypis redakcyjny]

[68]

Na was… kładę — wam polecam. [przypis redakcyjny]

[69]

Początek trzeciego stasimon. [przypis edytorski]

[70]

białoskrzydła — neologizm poety na wzór greckiego leu-kopteros. [przypis redakcyjny]

[71]

Idy — góra Ida pod Troją, gdzie rosły buki, z których zbudowano łódź Parysa. [przypis redakcyjny]

[72]

Mokrymi słonych wód ścieżkami — przekładnia, zamiast: mokrymi ścieżkami słonych wód. [przypis redakcyjny]

[73]

Eurotowych brodów — żaglowiec Parysa zawinął do ujścia rzeki Eurotas w Lakonii na Peloponezie. [przypis redakcyjny]

[74]

zołwicom — dziś: szwagierkom; chodzi o relację więzów rodzinnych sióstr Aleksandra w stosunku do Heleny jako jego żony. [przypis edytorski]

[75]

Cnej Poliksenie i Kasandrze wieszczej — córkom Priama; występuje tu krzyżownik, układ krzyżowy abba: przymiotnik raz poprzedza, drugi raz następuje po rzeczowniku. [przypis redakcyjny]

[76]

ze wszech Wenus bogiń piękniejsza — przekładnia, zamiast: ze wszech bogiń Wenus piękniejsza. [przypis redakcyjny]

[77]

Śmierci podległy nieśmiertelne uznawca twarzy rozeznawał — przekładnia, zamiast: śmierci podległy uznawca nieśmiertelne twarzy rozeznawał; do przekładni dochodzi gra wyrazów: „śmierci podległy” i „nieśmiertelne”. [przypis redakcyjny]

[78]

Cypri — Cypryda, przydomek Wenus. [przypis redakcyjny]

[79]

w krygi… ująć — okiełznać, opanować. [przypis redakcyjny]

[80]

Początek piątego epeisodion. [przypis edytorski]

[81]

co potym idzie — jako następstwo tej sprawy. [przypis redakcyjny]

[82]

Pograniczni starostowie — dowódcy oddziałów strzegących granic. [przypis redakcyjny]

[83]

Aulida — port w Beocji. [przypis redakcyjny]

[84]

Porty… i zamki… opatrz — rady te pozwalają odtworzyć stosunki polskie. [przypis redakcyjny]

[85]

i opatrzność, i gotowość roście — ostrożność i gotowość rośnie. [przypis redakcyjny]

[86]

co za białagłowa — Antenor zna oczywiście Kasandrę; chodzi tu jednak o przedstawienie jej widzom, jak w teatrze greckim (nie znano tam afisza, zastępowano go więc dialogiem, podającym imię wprowadzanego na scenę bohatera). [przypis redakcyjny]

[87]

duch Apo11inowy — Kasandra otrzymała dar proroczy od zakochanego w niej Apollina (boga proroctw), gdy jednak odrzuciła jego miłość, sprawił, że nikt nie wierzył jej przepowiedniom. [przypis redakcyjny]

[88]

Duch nie mój — Apollo; jego również oznaczają słowa:„nieznośny gość”. [przypis redakcyjny]

[89]

złej wróżki łani — złej wróżby, złowróżbna; łania oznacza tu Helenę. [przypis redakcyjny]

[90]

nieśmiertelnych ręku roboto — mury Troi wznieśli bogowie Apollo i Posejdon (Neptun). [przypis redakcyjny]

[91]

Przepowiednia śmierci Hektora. [przypis redakcyjny]

[92]

Trupokupcze (gr. nekropernas) — Achilles, zabójca Hektora, za okup wydał zwłoki syna Priamowi. Zginął zraniony w piętę strzałą Parysa. Pomścił go syn Neoptolemos (Pyrrus), który po upadku Troi zamordował Priama chroniącego się w świątyni. [przypis redakcyjny]

[93]

Nowa rózga — syn Achillesa, Neoptolemos. [przypis redakcyjny]

[94]

koń — drewniany koń z ukrytymi wewnątrz Grekami. [przypis redakcyjny]

[95]

drugie — Foliksenę, narzeczoną Achillesa, zabito na jego grobie. [przypis redakcyjny]

[96]

Matko — Hekuba, żona Priama, po upadku Troi i śmierci dzieci zamieniona została w sukę. [przypis redakcyjny]

[97]

Grzechu tego nie żywić — przeklętego dziecka nie zostawić przy życiu. [przypis redakcyjny]

[98]

Kusiwszy się kilkakroć o nie — spróbowawszy ich kilka razy atakować. [przypis redakcyjny]

[99]

Na próbie — na śledztwie, na torturach. [przypis redakcyjny]

[100]

kotwiach — poprawiony przez Nehringa błąd druku: kotwicach. [przypis redakcyjny]

[101]

Zdanie to, niedostosowane do sytuacji w dramacie, jest wyrazem stosunków polskich i na nim głównie opierają się poglądy o tendencji politycznej Odprawy. [przypis redakcyjny]

Jednorazowo Miesięcznie

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Inna kwota

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

Zamknij

Proszę czekać...

Czytaj w przypisie dolnym

Zaloguj się / Załóż konto

Słuchaj od tego miejsca

Na Wolnych Lekturach jest ponad 6,5 tys. ebooków. Wszystkie dostępne za darmo. Pomóż nam utrzymać i rozwijać ten zbiór! Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku!

KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Kto raz pokocha czytanie, już nigdy nie będzie całkiem sam. Książki ratują życie. W Wolnych Lekturach znajdziecie ich bez liku.

Paulina Młynarska

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Zapisz się na newsletter, a nie przegapisz naszych publikacji. Zawsze możesz zrezygnować. Kliknij i podaj adres email

Nie bądź wuj ponury, wspieraj Wolne Lektury!

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.

Regularnie dodajemy nowe książki. By ich nie przegapić, subskrybuj nasz kanał.

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Zrób sobie prezent i wesprzyj Wolne Lektury – zaowocują nowymi książkami! Kliknij i dorzuć się!

Nie wystarczy zeskanować książkę. Tekst musi jeszcze przejść proces redakcji językowej i technicznej oraz podwójną korektę. Sam widzisz, że to dużo pracy! Dlatego potrzebujemy Twojego wsparcia! Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.

Urke Nachalnik Rozpruwacze

Spis treści

Jan KochanowskiOdprawa posłów greckich Podana na teatrum przed królem Jego Mścią i królową jej Mścią w Jazdowie nad Warszawą[1] dnia 12 stycznia roku Pańskiego 1578, na feście u Jego Mści Pana podkanclerzego koronnego

PERSONY

ANTENOR

ALEKSANDER[23]

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

ANTENOR

ALEKSANDER

CHORUS[31]

HELENA[33]

PANI

HELENA

PANI

HELENA

PANI

CHORUS[37]

POSEŁ[38]

HELENA

POSEŁ

HELENA

POSEŁ

HELENA

POSEŁ

HELENA

CHORUS[65]

ULISSES[66]

MENELAUS

CHORUS[69]

ANTENOR[80]

PRIAMUS

ANTENOR

PRIAMUS

ANTENOR

PRIAMUS

KASANDRA

CHORUS

ANTENOR

PRIAMUS

ANTENOR

PRIAMUS

ANTENOR

ROTMISTRZ

WIĘZIEŃ

ROTMISTRZ

WIĘZIEŃ

PRIAMUS

ANTENOR

Przypisy

15 zł

35 zł

55 zł

200 zł

500 zł

20 zł /mies.

35 zł /mies.

55 zł /mies.

100 zł /mies.

Dane do przelewu tradycyjnego:

Jan KochanowskiOdprawa posłów greckich Podana na teatrum przed królem Jego Mścią i królową jej Mścią w Jazdowie nad Warszawą [1] dnia 12 stycznia roku Pańskiego 1578, na feście u Jego Mści Pana podkanclerzego koronnego

ALEKSANDER [23]

CHORUS [31]

HELENA [33]

CHORUS [37]

POSEŁ [38]

CHORUS [65]

ULISSES [66]

CHORUS [69]

ANTENOR [80]