Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Szacowany czas do końca: -
Wacław Potocki, Epimenidów sen

Spis treści

    1. Konflikt: 1
    2. Moda: 1
    3. Pijaństwo: 1
    4. Samolubstwo: 1
    5. Samotność: 1
    6. Strój: 1
    7. Szlachcic: 1
    8. Śmierć: 1
    9. Życie snem: 1

    Uwspółcześnienie przypisów źródła:

    pisownia wielkiej litery: żyd -> Żyd;

    fleksja: z czem -> z czym;

    pisownia łączna i rozdzielna: taksamo -> tak samo.

    Wacław PotockiEpimenidów sen[1]

    1
    …Co spał Epimanides lat, ja żyję tyle,
    Jeśli żyję, jeśli się na życiu nie mylę…
    Niemasz nic: wszytek żywot grzechem abo spaniem.
    Życie snem…Więc i mnie, w siedmdziesiątym piątym stojąc roku,
    5
    Czasby obudzić, czasby porwać się już z mroku.
    Kto Epimenidesa — nie wiem; to wiem, że mię
    Śmierć trojga dzieci budzi, zruciwszy na ziemię
    Z betów świeckich, gdzie choć co na jawi cieleśni
    Widzą ludzie, w rzeczy nic niemasz, wszytko się śni.
    10
    Tedy przetarszy oczy, wprzód na swe łożysko
    Pojrzawszy, plunę, możesz gorsze być mrowisko,
    Gdzie leżąc, kędykolwiek obrócę się bokiem,
    Wszędy nieszczęściu, żalom, chorobom obrokiem[2].
    Złe jedno z siebie zrzucisz, aż drugie, aż trzecie,
    15
    Aż i dziesiąte oślep lezie; rzekłbyś, że cię
    Z nogami zjedzą, wszakże, choć ich tyla chmura,
    Brednia są mrówki względem onego jaszczura,
    Który we dnie i w nocy, na jawi i we śnie,
    Serce w piersiach sumieniem katuje boleśnie.
    20
    Więc dłużej w tem pieleszu[3] mam dognijać brzydkiem?
    …Porwę się i w skok bieżę do kościoła, kędy
    Daleko widzę różne od starych obrzędy.
    Żem się ledwie obaczył, jeślim ja w kościele?
    Insze rzeczy opuszczam, których jest tak wiele…
    25
    Pijaństwo, KonfliktIdę potym do domu. Naprzód na sejmiki,
    Aż ledwie zrozumiane usłyszę języki,
    Wszystkie w kupie, choć je Bóg rozdzielił u Babel.
    Cóż skoro się popiją a przyjdzie do szabel?
    Prawda, że się tak z sobą obchodzą dyskretnie:
    30
    Dość dobyć, i to rzadko — ale żaden nie tnie;
    Językami, jakby też z tretu[4] zegnał baby,
    Ledwie stalne[5] kościoła dotrzymają sztaby.
    Głowy im zagoreją duchem — ale winnym.
    Mogę się niespodobać komu, choć niewinnym.
    35
    Wolę, rzekę, z swą radą, nim w bok wezmę, wprzódy
    Wędrować, opuściwszy bankiet, do gospody.
    Razem tylko był na niem, jakby też u Lipków[6],
    Bom jako żyw nie słychał na sejmiku skrzypków.
    Z samą do Jarosławia żydzi głową jadą[7],
    40
    Wszyscy tu dla pożytku, rzadki kto z obradą[8],
    Żeby abo arendy dostąpił czopowej[9],
    Abo sobie przyczynił soli suchydniowej[10],
    Zagrawszy na bankiecie braciej, a w ostatku
    Chcąc zostać exaktorem[11] jakiego podatku.
    45
    Bo żeby na sejm posłem abo deputatem[12]
    O czymże mówić? nikt się nie zawiedzie na tem.
    Moda, StrójCóż pojrzawszy na szaty? w materyjach, w kroju,
    Tylko już nie dostaje na głowach zawoju.
    W pamięci poważny strój mając staroświecki,
    50
    Nie zbłądzę, porównawszy z małymi ich dziecki.
    Ten Turka, ten Węgrzyna (czego znakiem szata,
    Bo nacóżby ją wdziewał), ten zabił Chorwata.
    Jakby to już po wojnie, jakby już wygnani
    Turcy z Kamieńca: drugi, jak żyw, nie był na niej.
    55
    Nie obaczysz w żebraczym płaszczu więcej płatów,
    Co w stroju i w języku dzisia u Sarmatów.
    Brody, które powagi, rozumu, nauki
    Znakiem były, postrzygli teraz na peruki.
    Obacząli u kogo, naśmiewać je wolą.
    60
    Cóż niemają z brody śmiać? sami wąsy golą.
    Szlachcic, SamolubstwoWszytko wolność szlachecka, i to, żal się Boże,
    Nie pozwolić, aż sejmik zapłacą mu, może.
    Wżdy go i król i prawo kazało? Nie stanie[13]:
    Wolnym szlachcic; niech ginie i ojczyzna; ja nie.
    65
    Toż z nim w targ, którzy mają w sejmiku prywatę[14].
    Chyba tak, znajcież łaskę, rzecze, wziąwszy datę[15].
    Nie wiemże, jeśli się już drugiemu nie godzi,
    Jeśli pierwszy do wziątku drogę mu zagrodzi.
    Idę też do obozu za wojskiem po lekku,
    70
    Straciwszy w niem z młodości połowicę wieku,
    Aż nie ten, co się bije, aż kto inszy liczy
    I żołd i krwią nabyte żołnierskie zdobyczy.
    Trudno się inakszego z takiej rady skutku
    Spodziewać kto miał, rzekę w sobie, nie bez smutku.
    75
    W papierach wojsko! gdzieżby chciał się też bić papier,
    Szablę wziąwszy (po polsku, po niemiecku rapier).
    Nad papierami trąbią na każdy rok larmo[16]
    Komuż na borg [17]umierać, komuż chce się darmo?
    Żołnierza, jako w piekle owego pieszczocha,
    80
    I ta nie dojdzie wody od Łazarza trocha,
    Żeby język omoczył, którą na tym świecie
    Ciężki poborca z niego prasą do krwie gniecie.
    Starszyzna wsi kupuje, siedząc przy kominie;
    Żołnierz chleba o kiju żebrze abo ginie.
    85
    Cóż mówić o prywatnych, o szlacheckich domach?
    O czym się ani śniło w staroświeckich kromach,
    Żeby to wszytko było (choć prędko w garść chuchnie)
    Dla stroju do szkatuły, dla stołu do kuchnie.
    Śmierć, SamotnośćWłasnego nawet swego nie poznałem domu!
    90
    Ocknąwszy się z ciężkiego fortuny pogromu.
    Szczere pustki, niemasz nic, śmiele goń z kopiją,
    Niemasz żony i dzieci, bracia już nie żyją,
    Synowcy, krewni, nawet przyjaciele moi
    Wszyscy spią, jakbym widział w zburzonej się Troi.
    95
    Przestałem być ojcem, gdzie drugi dziś pradziadem.
    Chyba że z miłosierdzia kto nad trupem bladym
    Wrzuci w grób i nie da psom głodnym z niego żeru.
    Niemasz dzieci, nie trzeba do pogrzebu kiru…
    Idę spać, gdzie najdłuższy czas mię nie obudzi…

    Przypisy

    [1]

    Epimenidów sen — wiersz zaczyna powieścią o Epimenidzie, co 75 lat przespał i po zbudzeniu nikogo nie poznał; tak i autor 75 lat (nie ściśle licząc!), przespawszy (bo życie snem), budzi się, nie poznaje świata i ludzi i słońce mu zaraz po świtaniu zachodzi. [przypis redakcyjny]

    [2]

    obrok — pasza, pożywienie, karma. [przypis edytorski]

    [3]

    pielesz — łoże. [przypis redakcyjny]

    [4]

    tret — targ. [przypis redakcyjny]

    [5]

    stalne — stalowe, [przypis redakcyjny]

    [6]

    Lipkowie — Tatarzy na służbie RP. [przypis redakcyjny]

    [7]

    Z samą do Jarosławia żydzi głową jadą… — tak odpowiedział Żyd Potockiemu na zapytanie, z czym na jarmark do Jarosławia jedzie; tak samo jedzie szlachta na sejmiki. [przypis redakcyjny]

    [8]

    obrada — rada. [przypis redakcyjny]

    [9]

    arenda czopowa — czopowe, akcyzę od wina, piwa itd. pobieraną od czopa u szynkarza, wydzierżawiano szlachcie. [przypis redakcyjny]

    [10]

    sól suchydniowa — soli dostarczano szlachcie. [przypis redakcyjny]

    [11]

    exaktor — poborca. [przypis redakcyjny]

    [12]

    Bo żeby na sejm posłem abo deputatem… — ani myśli o urzędzie posła lub deputata. [przypis redakcyjny]

    [13]

    nie stanie sejmik — zerwie go. [przypis redakcyjny]

    [14]

    prywata — interes prywatny. [przypis redakcyjny]

    [15]

    data — dar. [przypis redakcyjny]

    [16]

    larmo — alarm, trwoga. [przypis redakcyjny]

    [17]

    na borg (daw.) — na kredyt. [przypis edytorski]

    15 zł

    tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

    35 zł

    tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

    55 zł

    tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

    200 zł

    tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

    500 zł

    Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

    20 zł /mies.

    Dziękujemy, że jesteś z nami!

    35 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

    55 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

    100 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

    Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard PayPal

    Dane do przelewu tradycyjnego:

    nazwa odbiorcy

    Fundacja Wolne Lektury

    adres odbiorcy

    ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

    numer konta

    75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

    tytuł przelewu

    Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

    wpłaty w EUR

    PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

    Wpłaty w USD

    PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

    SWIFT

    WBKPPLPP

    x
    Skopiuj link Skopiuj cytat
    Zakładka Istniejąca zakładka Notka
    Słuchaj od tego miejsca