Wszystko jest nowe i wszystko wreszcie jest prawdziwe. W takie dni widzi się, że Polska...
Wielu doznawało go kiedyś na cudzy rachunek, doznawało jako poniżenia — w obcych stolicach, u wybrzeży...
— Polska, leżąca w samym środku Europy, na tym wielkim rozstaju dróg wojennych i handlowych, rozległy...
— Właśnie! — ucieszył się Laterna. — Bo ta rzadka, cudowna właściwość, to nieobjęte bogactwo jest dla niej...
— Otóż to! — oburzyła się Wanda. — Jesteś tym jak gdyby nieprzyjemnie zdziwiony. Profesorze, on jest naprawdę...
W odróżnieniu od bardziej ogólnego motywu ojczyzny, ten motyw wskazuje fragmenty tekstów zawierające specyficzne figury, które przez wieki były używane dla określenia właśnie Polski. Szczególnie Polska pod zaborami była w naszej literaturze wciąż definiowana, dookreślana, poszukiwana. Była wszak Polska przedstawiana jako Chrystus narodów, a więc kraj, którego misją miała być powtórna chrystianizacja nardów europejskich oraz ich zbawienie w perspektywie polityczno-eschatologicznej. Stosowano wobec niej metaforę matki, niekiedy zmarłej lub cierpiącej - co miało wzbudzić poczucie obowiązku i wolę jej obrony czy wypełnienia jej testamentu. W Psalmach przyszłości Zygmunta Krasińskiego stylizowana jest na anielicę, córkę Boga. Spotyka się jednak również określenia krytyczne: Słowacki wypominał wszak Polsce, że była pawiem narodów i papugą, a więc cechowała ją nieuzasadniona duma oraz próżność z jednej strony, a naśladownictwo obcych wzorców z drugiej. Polska w stosunku do innych ojczyzn stanowi w związku z tym byt osobny a potężny.
