Przypisy

essentia, existentia — byt, istnienie; zob. Słownik. [przypis tłumacza]

esse (…) varietatem — Cicero Commentariolum Petitionis, 14. [przypis tłumacza]

est (…) benevolentiae — Cicero, Amicitia 17. [przypis tłumacza]

Est et non est (łac.) — „Jest i nie jest”. [przypis tłumacza]

estime sur parole — szacunek, który się przyjmuje na słowo. [przypis tłumacza]

Estne (…) iuverint (łac.) — „Czyż panna młoda w rzeczy broni się miłości?/ Czy tylko lament stroi dla rodziców oczu,/ Zaparłszy się na progu małżeńskiej łożnice?/ Oj! Niech mnie bogi skarżą, jeśli źdźbło w tym prawdy” (Catullus, De coma Berenices, [w:] Tegoż, Carmina, LXVI, 15; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Est (…) proprietate — Quintilianus, Institutio oratoria, XI, 3. [przypis tłumacza]

Estrup — ówczesny prezydent gabinetu, stojący przez długi czas na czele parlamentarnego rządu. [przypis tłumacza]

Est situm (…) meminerimus — Cicero, De finibus bonorum et malorum, I, 17. [przypis tłumacza]

Est (…) voluptas — Ovidius, Tristia IV, 3, 27. [przypis tłumacza]

et cantharus (…) me — Horatius, Epistulae I, 5, 23. [przypis tłumacza]

Et casta (…) parentis — Lucretius, De rerum natura, I, 99. [przypis tłumacza]

Et ce fatal amour (…) pas pour lui — „I tę nieszczęsną miłość, którą w sobie przemogłam […] podstęp twój podchwycił i przekonał mnie o niej. Wyznałam ci ją, muszę przy niej obstawać; daremnie byś ty sam o niej zapomniał; to hańbiące wyznanie, do któregoś mnie zmusił, zostanie na zawsze przytomne mej pamięci. Zawsze będzie mi się zdawało, że jesteś niepewny mej wiary; i sam grobowiec, panie, mniej jest dla mnie smutny niż łoże małżonka, który mi wyrządził tę obelgę, zyskał nade mną tę okrutną przewagę i który, gotując mi wieczystą zgryzotę, zmusił mnie, bym się spłoniła od ogni płonących nie dla niego. [Jean Racine; red. WL] Mitrydat, akt IV, sc. 4. [przypis tłumacza]

Et cum non prosunt singula, multa juvant (łac.) — Tam, gdzie jeden nie wskóra, tam wielu poradzi. [przypis tłumacza]

Et cuncta (…) Catonis (łac.) — Choć okrąg ziemski Cezar pokona,/ Nie zmoże hardej duszy Katona! (Horatius, Odae, II, 1, 23; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

et curios sitmulant, sed bacchanalia vivunt (łac.) — udają świętych, a żyją jak rozpustnicy. [przypis tłumacza]

Et (…) dedit — Vergilius, Georgica, III, 267. [przypis tłumacza]

et de frigidis et maleficiatis (łac.) — Pod tym tytułem traktuje IV księga Dekretaliów o niezdolnych do małżeńskiej powinności lub czarami urzeczonych w tym kierunku osobach. [przypis tłumacza]

Et dixerunt: Venite et cogitemus contra Jeremiam cogitationes (…) (łac.) — I powiedzieli: Pójdźcie, a wymyślimy co przeciw Jeremiaszowi, bo nie zginie zakon od kapłana ani słowo od proroka. (Jr 17, 18). [przypis tłumacza]

Et dixisti: Absque peccato et innocens ego sum, et propterea avertatur furor tuus a me (…) (łac.) — „A przecież mówisz: Ponieważem niewinną, pewnie odwrócona jest zapalczywość jego ode mnie. Oto Ja w sąd wnijdę z tobą przeto, że mówisz: Nie zgrzeszyłam”. [przypis tłumacza]

etenim (…) consistendi — Cicero, Tusculanae quaestiones [Tusculanae disputationes], IV, 18. [przypis tłumacza]

Eteonikos — w r. 410/09 harmosta na wyspie Tazos (blisko Tracji i Macedonii). Po śmierci Kallikratidasa piastował komendę do przybycia nowego admirała. Sprytem i energią nie dopuścił do buntu wojsk na Chios. Występuje i w Anabazie, VII 1. [przypis tłumacza]

Eteonikos — znany z wojny peloponeskiej, w r. 411 spartański harmosta na wyspie Tazos. [przypis tłumacza]

et errat (…) adiungitur — Terentius, Adelphi, 1, 40. [przypis tłumacza]

Eterze, Zeusa gmachu — z Eurypidesa Melanippe. [przypis tłumacza]

Et fugit (…) videri — Vergilius, Aeneida, III, 65. [przypis tłumacza]

Et gens (…) virga (łac.) — „I lud Massylii konny, na oklep siedzący,/ Co nie zna wcale siodeł, a kieruje końmi,/ Dotykając łba prętem” (Lucanus, Pharsalia, IV, 682; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et (…) gladiis (łac.) — „Czyż można/ Zawierzyć wiatrom, dokąd zaniosą nam strzałę?/ Tylko w mieczu potęga, i każdy lud mężny/ Mieczem wojnę rozstrzyga” (Lucanus, Pharsalia, VIII, 384; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et (…) gloria — Horatius, Odae, III, 26, 2. [przypis tłumacza]

Et habet (…) cinaedos — Martialis, Epigrammata, VII, 58, 9. [przypis tłumacza]

Et (…) habet — Iuvenalis, Satirae VI, 196. [przypis tłumacza]

et habet tua mentula mentem — mentula użyte w znaczeniu sprośnym [tłum.: „i ma swój rozum twój penis”; red. WL]. [przypis tłumacza]

Etiam (…) dolor — Publius Syrus, Sententiae. [przypis tłumacza]

et ii qui (…) retinent — Cicero, Epistulae, XV, 19. [przypis tłumacza]

Et invictum devicta morte Catonem (łac.) — „Niezwyciężony Katon śmierć zwyciężył samą” (Manilius, Astronomica, IV, 87; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Etiopia: Αἰθιόπες, Αἰθιοπία (także w LXX), hebr. כּֽוּשׁ (Rdz 2, 13 [Kusz, nazwa krainy na płd. od Egiptu]). [przypis tłumacza]

Et ipse (…) paterni (łac.) — „Jam znany z tego, że miłuję braci/ Jak ociec…” (Horatius, Odae, II, 2, 6; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et languor (…) spiritus — Horatius, Epodes, XI. 9. [przypis tłumacza]

Et lupus (…) fera est — Ovidius, Tristia III, 5, 35. [przypis tłumacza]

Et male (…) leges (łac.) — „Czasem głupstwo pomoże, a zawiedzie rozum;/ Bo traf nie bada przyczyn, nie nagradza zasług,/ Lecz jak błędny, bez planu, szasta się tu, owdzie!/ Widocznie jest moc większa, co nad nami włada/ Przemożnie, ludzkie prawa swym poddając prawom” (Manilius, Astronomica, IV, 95; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et mihi (…) collo — Maximianus Pseudo-Gallus, Elegiae I, 61. [przypis tłumacza]

Etnarchia Archelaosa została tedy zamieniona w eparchię, natomiast Filip oraz Herod o przydomku Antypas rządzili dalej w swoich tetrarchiach… — por. Starożytności XVIII, II, 1–VII, 2. [przypis tłumacza]

Et nihil (…) apti — Lucretius, De rerum natura, III, 857. [przypis tłumacza]

et non intres in judicium (łac.) — Ps 142, 2: „Nie wdawaj się w sąd”. [przypis tłumacza]

Et non poterat facere (łac.) — „I nie mógł uczynić”. [przypis tłumacza]

Et nudam (…) meum — Ovidius, Amores I, 5, 24. [przypis tłumacza]

Et nulla (…) habet — Ovidius, Ex ponto I, 7, 37. [przypis tłumacza]

Et Numidae (…) cingunt (łac.) — „Numidowie na koniach niekiełznanych pędzą” (Vergilius, Aeneida, IV, 41; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et obscoenas (…) sint — Cicero, Tusculanae disputationes, V, 33; Cicero, De finibus bonorum et malorum, III, 20; Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 123. [przypis tłumacza]

Etolowie — na pół grecka ludność zachodnio-środkowej Grecji, do politycznego znaczenia przyszła dopiero w III w. i utworzyła Związek Etolski przeciw Grekom złączonym w Związku Achajskim. [przypis tłumacza]

Et patimur (…) incumbit — Iuvenalis, Satirae VI, 291. [przypis tłumacza]

et plaga (…) facit — Vegetius, Epitoma rei militaris, I, 2. [przypis tłumacza]

Et post (…) cura (łac.) — „Jeździec na koń, czarna troska za nim” (Horatius, Odae, III, 1, 40; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et propter vitam, vivendi perdere causas (łac.) — „I dla życia gubić przyczyny do życia”. Juvenalis, Satyry, VIII, 84. [przypis tłumacza]

Et quaerendum (…) virgineam — Catullus, Carmina 67, 27. [przypis tłumacza]

Et quo (…) laborem (łac.) — „Jakim cudem zło minąć lub mężnie je przenieść” (Vergilius, Aeneida III, 459; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

etrog — odmiana owocu cytrusowego; z kształtu przypomina cytrynę, lecz ma zielonkawą barwę i jest o wiele kwaśniejszy w smaku oraz niezwykle aromatyczny. W święto Sukot podczas modlitwy porannej Żydzi odmawiają w bożnicy błogosławieństwo nad tym owocem. Czynią tak wszyscy modlący się, toteż pożądane jest, by każdy posiadał taki owoc. [przypis tłumacza]

etrog — owoc cytrusowy, którym potrząsa się podczas święta Sukot. Podobno pochodzi z Drzewa Poznania w raju. [przypis tłumacza]

Et secum (…) certat — Claudian, In eutropium I, 237. [przypis tłumacza]

Et solem (…) Thebas — Vergilius, Aeneida, IV, 470. [przypis tłumacza]

Et sua (…) Tempestas — autor nieznany. [przypis tłumacza]

Et supera (…) poetae — Lucretius, De rerum natura, 5, 327. [przypis tłumacza]

Et tellus (…) agricolarum — Lucretius, De rerum natura, II, 1157. [przypis tłumacza]

Et tu conversus confirma fratres tuos (łac.) — Łk 22, 32: „A ty nawróciwszy się, utwierdzaj braci twoich”. [przypis tłumacza]

Et tu ergo custodies pactum meum (łac.) — „I utwierdzę przymierze moje między mną a tobą… iżbym ci był Bogiem… Ty więc będziesz strzegł mego przymierza”. [przypis tłumacza]

Et (…) tunicas — Catullus, 95, 4. [przypis tłumacza]

Et velut (…) iter — Vergilius, Aeneida, XII, 521. [przypis tłumacza]

Et veniunt (…) canunt (łac.) — „I bluszcze ślą swe pędy raźniej na swobodzie,/ I głóg piękniej wybuja na samotnej skałce,/ I ptak śpiewa najmilej nieuczony, wolny” (Propertius, Elegiae, I, 2, 10; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et via (…) dolore est (łac.) — „W końcu z trudem boleść otwarła drogę głosowi” (Vergilius, Aeneida, XI, 151; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et vulgo (…) colore — Lucretius, De rerum natura, IV, 72. [przypis tłumacza]

Et (…) vultus — Ovidius, Amores I, 7, 21. [przypis tłumacza]

Eú-ho-e, Eú-ho-e, Bromiu! (akcent na Eú) — okrzyk szalejących Bakchantek; Bromios nazywa się Dionizos-Bakchus od zgiełku i hałasu, jakim odznaczały się jego pochody; Menechmus udając szał, wpada w komicznie patetyczny ton i naśladuje styl, jakim przemawiają w tragedii osoby „opętane przez bóstwo”, a więc szaleńcy i wróżbiarze. [przypis tłumacza]

Eubea — wielka wyspa naprzeciw Lokrydy, Beocji, Attyki. [przypis tłumacza]

Eubejczyków — Eubea jest po Krecie największą wyspą grecką. Sławniejsze jej miasta są Chalkis i Eretria. Do pierwszego attyckiego Związku Morskiego należało około 12 państw eubejskich. Gdy odpadły od Aten, Ateny podbiły wyspę i wysłały tam kolonistów (kleruchów) w 445 r. przed Chr. W 411 r. podniosły eubejskie miasta bunt i pod wpływem Sparty założyły związek państw eubejskich. W r. 371 i 362 sprzymierzyła się Eubea z Beocją. [przypis tłumacza]

Eudajmon — sławny astrolog. [zapewne jednak Valerius Eudaemon, współpracownik i bibliotekarz cesarza Hadriana, prefekt Egiptu w czasach Antoninusa Piusa; red. WL]. [przypis tłumacza]

Eudoksos z Knidos (ok. 408–ok. 355 p.n.e.) — sławny astronom [i matematyk], uczeń i przyjaciel Platona. Ostatnie swe lata przeżył na szczycie wysokiej góry, by mieć zawsze przed oczyma gwiaździste niebo. [przypis tłumacza]

Eudoksus, który z rozkoszy czynił najwyższe dobro (…) — Diogenes Laertios, Życie Eudoxa [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VIII, 88. [przypis tłumacza]

Euforion — Historyk i archiwariusz Antiocha Wielkiego w Syrii. [przypis tłumacza]

Eufrates — stoik [zapewne filozof znany z listu Pliniusza Młodszego; red. WL]. [przypis tłumacza]

Euklides starszy — Nieznany nam wcale autor. [przypis tłumacza]

eupatryda — „posiadający ojców szlachetnych”, jest to nazwa szlachty rodowej w Atenach. Szlachectwo nie uprawnia do żadnych urzędów z wyjątkiem niektórych godności religijnych. [przypis tłumacza]

Eurazjata — Eurazyjczykami nazywa się mieszańców krwi europejskiej z azjatycką. [przypis tłumacza]

Europejczycy — nazwa literackiego odłamu ówczesnej opozycji. [przypis tłumacza]

Eurybatos — mało znana kreatura z Efezu, której przewrotność weszła w przysłowie. [przypis tłumacza]

Eurykles — Ateński brzuchomowca-wróżbita. [przypis tłumacza]

Eurypides wystawił zabijającą dzieci swoje Medeę — zob. Eurypides, Medea 1225 i nast. [Medea, czarodziejka, córka króla Kolchidy, pomogła Jazonowi w zdobyciu złotego runa, odpłynęła wraz z nim i została jego żoną. Kiedy Jazon pokochał i chciał poślubić królewnę Koryntu, Medea zamordowała rywalkę i z nienawiści do ojca swych dzieci zabiła własnych synów, po czym na jego oczach odleciała na czarodziejskim rydwanie z ich ciałami; red. WL] [przypis tłumacza]

Euryptolema, Peisianastowego syna — pradziad Euryptolemosa, Megakles, jest bratem Hippokratesa [którego wnuczką była matka Alkibiadesa; tak więc Euryptolemos i Alkibiades należą do tego samego rodu Alkmeonidów, jednego z najstarszych rodów arystokratycznych w Atenach; red. WL]. [przypis tłumacza]

Euryptolemos, syn Peisianaksa — była o nim mowa jako o kuzynie Alkibiadesa. Peisianaks jest również krewnym Peryklesa. [przypis tłumacza]

Eutychusie, jeszcze jedno, nim ja tutaj wejdę — pełen obawy przed żoną, nie wie, czy bezpiecznie będzie wejść do domu. [przypis tłumacza]

Eutychus (z gr. εὐτυχής) — „szczęście przynoszący”, „szczęściarz”, może dlatego, że po części dzięki jego pomocy wszystko dobrze się kończy. [przypis tłumacza]

Eutydem — ulubieniec Kritiasa, przezwany Pięknym, zrazu niechętny wszelkiej filozofii, potem przyjaciel Sokratesa. [przypis tłumacza]

Excaeca (łac.) — Iz 6, 10: „Zatwardź”. [przypis tłumacza]

excipio filios a moniali susceptos ex monacho (łac.) — wyłączam synów mniszek spłodzonych z mnichami. [przypis tłumacza]

Excludat (…) acervi — Horatius, Epistulae II, 1, 38, 45. [przypis tłumacza]

Excursusqne breves tentat — Vergilius, Georgica, IV, 194. [przypis tłumacza]

Excutienda damus praecordia — Persius, Satirae, V, 22. [przypis tłumacza]

Exeat (…) pius — Lucanus, Pharsalia, VIII, 493. [przypis tłumacza]

Exeat (…) sufficit — Iuvenalis, Satirae III, 153. [przypis tłumacza]

Exilioque (…) mutant — Vergilius, Georgica II, 511. [przypis tłumacza]

ex omniubus iniquitatibus (łac.) — Ps 129, 8: „ze wszystkich nieprawości”. [przypis tłumacza]