Przypisy

Caedebant (…) illis (łac.) — „Obie strony jednako prą naprzód lub w odwrót,/ Obie to zwyciężają, to są zwyciężane:/ O ucieczce nie myśli nikt” (Vergilius, Aeneida, X, 756; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Calamitosus (…) anxius (łac.) — „Nieszczęśliwy jest wszelki umysł troskający się o przyszłość” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 98; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

capitulum capitulantes (łac.) — Zebranie mnichów mających prawo głosu w kapitule, z wykluczeniem braciszków. [przypis tłumacza]

Carpamus (…) fies (łac.) — „Pij słodycze! Dopóki żyjesz, twoje będą:/ Wnet staniesz się popiołem, cieniem i legendą” (Aulus Persius Flaccus, Satirae, V, 151; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

causa finalis movet non secundum suum esse reale, sed secundum esse cognitum (łac.) — przyczyna ostateczna (celowa: cel, pobudka) nie działa wedle swojego bytu realnego, ale wedle poznanego (pomyślanego). [przypis tłumacza]

c. c. Homo existens, te Deum facis (łac.) — J 10, 33. „Będąc człowiekiem, czynisz się Bogiem”. [przypis tłumacza]

certe philosophi nihil verisimile… (łac.) — z pewnością filozofowie nie mają w tych sprawach nic prawdopodobnego, dlatego konieczne jest uciekać się do Boga, aniołów i demonów. [przypis tłumacza]

Certum indicem cuiusque animum esse, qui semper eodem ingenio ad virtutem vel ad malitiam moratus, firmum argumentum est accipiendi criminis, aut respuendi (łac.) — Pewnym probierzem jest umysł każdego, który, gdy zawsze z jednakowym charakterem był usposobiony albo do cnotliwości, albo do złości, jest niezłomnym dowodem, czy zbrodnia ma zostać przyjętą czy odrzuconą. [przypis tłumacza]

clamores horrendos ad sidera tollit (łac.) — krzyki okropne zanosi ku gwiazdom. [przypis tłumacza]

Clare (…) nubem (łac.) — „Naprzód głosem donośnym wołał: «Apollinie!»/ By go zaś nikt nie słyszał, wargi zwarł i szeptał:/ «Lawerno, cudna pani złodziei, daj zdolność/ Oszustwa, daj, bym zdał się niewinnym i świętym./ Zakryj nocą me winy, mgłą otul przykrady»” (Horatius, Epistulae, I, 16, 59; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Coacervabunt sibi magistros (łac.) — 2 Tm 4, 3: „Zgromadzą sobie nauczycieli”. [przypis tłumacza]

coelumque tueri iussit, et erectos ad sidera tollere vultus (łac.) — kazał ku niebu spoglądać i wznosić twarz ku gwiazdom [Owidiusz, Metamorfozy I, 85–86; red. WL]. [przypis tłumacza]

Comedes panem tuum (łac.) — Pwt 8, 9: „Będziesz pożywał swój chleb”. [przypis tłumacza]

Communi (…) exterreamur (łac.) — „Pospólny to błąd nas wszystkich sprawia, że osoby lub rzeczy niewidzialne, tajemniczo kryjące się oraz nieznane, lepsze w nas budzą nadzieje albo większą obawę” (Iulius Caesar, De bello civili, II, 4; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

conatus recedendi (łac.) — siła odśrodkowa. [przypis tłumacza]

Conentur (…) rebus (łac.) — „Bądź każdej rzeczy panem, nie zaś niewolnikiem” (Horatius, Epistulae, I, 1, 19; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Coniugis (…) amorem (łac.) — „Zanim przesyt ją zmusił puścić szyję męża/ Młodego, przesyt, który w długich nockach zimy/ Dostatecznie nakarmi miłość pieszczot chciwą” (Catullus, Carmina, LXVIII, 81; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Consiliis (…) Laconum (łac.) — „Rady moje Lakonów sławę na proch starły” (Cicero, Tusculanae quaestiones [wyd. też pod tytułem: Tusculanae disputationes], V, 17; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Consuetudine (…) vident (łac.) — „Jeśli oczy patrzą na coś codziennie, wnet przywykają i umysł nasz, obojętniejąc, nie bada przyczyny zjawiska, które co dzień widzi” (Cicero, De natura deorum, II, 38; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Consuetudinis (…) quidem (łac.) — „Siła nawyku jest wielka: myśliwi umieją spędzać noce na śniegu i mrozie, a w górach znosić żar słoneczny: zapaśnicy, smagając się rzemiennym biczem, nie wydają najmniejszego jęku” (Cicero, Tusculanae disputationes, II, 17; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

contorta et aculeata sophismata (łac.) — „Wykrętne i prześcipne sofizmaty” (Cicero, Academica, II, 24; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

conversus Jesus respexit Petrum (łac.) — Łk 21, 61: „A Pan, obróciwszy się, spojrzał na Piotra”. [przypis tłumacza]

Corrumpunt bonos mores conoquia prava (łac.) — 1 Kor 15, 33; cytat z Meandra: „Złe rozmowy psują dobre obyczaje”. [przypis tłumacza]

cum amaritudinibus (łac.) — Wj 12, 8. [przypis tłumacza]

Cum labor in damno est, crescit mortalis egestas (łac.) — Kiedy praca ustaje, i dobrobyt ludzi obumiera. [przypis tłumacza]

Cum (…) opus (łac.) — „Jeśli mnie śmierć ma zabrać, to wśród lubej pracy!” (Ovidius, Amores, II, 10, 36; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Cum sunt partium iura obscura, reo favendum est potius quam actori (łac.) — Jeśli prawa stron są ciemne, raczej trzeba rozstrzygać na stronę obżałowanego niż skarżyciela. [przypis tłumacza]

Cum veritatem qua liberetur ignoret, (…) (łac.) — Św. Augustyn De civ. Dei. IV, 27: „Gdy nie zna prawdy, która by go wyzwoliła wystarczy mu to, co by go oszukało”. [przypis tłumacza]

Curae (…) stupent (łac.) — „Lekkie troski mówią, ogromne milczą” (Seneca [Minor], Hippolytus [Phoedra], II, 604; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Curatio (…) mortuorum (łac.) — „Troska o pogrzeb i jakość jego, o wspaniałość obrządku mniej są potrzebne dla spokojności zmarłych niż dla pociechy żyjących” (Augustinus Aurelius, De civitate Dei, I, 12; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Cur (…) contemptius (łac.) — „Czym się dzieje [tj. dlaczego się tak dzieje; red. WL], że wyrocznie w Delfach już się nie pojawiają; i to nie mówię tego o naszym oświeconym wieku, lecz już od dawna uważane są za rzecz największej wzgardy godną?” (Cicero, De divinatione, II, 57; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Curis animique doloribus quacunque ratione editum intercludere (łac.) — Wszelkimi sposobami odciąć bólom i troskom dostęp do duszy. [przypis tłumacza]

Cur (…) omne (łac.) — „I czegóż pragniesz jeszcze od życia? czy życia/ Nowego, które sczeźnie znów marnie, bez wdzięku?” (Lucretius, De rerum natura, III, 954; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Cur (…) recedis (łac.) — „Czemuż to nie chcesz odejść jak syty biesiadnik/ Z uczty żywota?” (Lucretius, De rerum natura, III, 951; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Cur (…) timenti (łac.) — „Czemuż, władco Olimpu, zachciało się tobie/ Ludziom i tak już nędznym, dodać jeszcze żądzę/ Poznania przyszłych nieszczęść przez wróżbiarskie sztuczki?/ Niech przyjdzie niespodzianie, cokolwiek przeznaczasz,/ Niech ślepy będzie człowiek na przyszłe swe losy,/ Niechaj mu wolno będzie mieć nadzieję w strachu!” (Lucanus, Pharsalia, II, 4–14; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]