Lata wędrówki Wilhelma Meistra, czyli wyrzekający się to utwór o szkatułkowej konstrukcji, stylistycznie zawieszony w intelektualnej przestrzeni pomiędzy brazylijską telenowelą a esejem filozoficznym — gdyby nie był to wczesny romantyzm, powieść z powodzeniem mogłaby uchodzić za postmodernistyczną.
Głównym wątkiem w Latach wędrówki Wilhelma Meistra… jest Entsagung (z niem. „wyrzeczenie się”) dotychczasowego życia i podążanie ku nowemu. W konsekwencji tej decyzji bohater odbywa długą, pełną niezwykłych przygód, podróż, w trakcie której doświadcza intensywnie zjawisk świata zewnętrznego, a jednocześnie dowiaduje się wiele o sobie samym. Tekst należy do gatunku Bildungsroman (z niem. „powieść o formowaniu się”), opowiada o dojrzewaniu jednostki, przedstawiając psychologiczne, moralne i społeczne aspekty kształtowania się osobowości Wilhelma Meistra. Istotną rolę w tej przemianie — odkrywaniu i konstruowaniu własnego „ja” przez bohatera — odgrywa jego przynależność do tajemniczego związku innych „wyrzekających się” przyjaciół, zarówno osób poznanych przez Wilhelma wcześniej, jak i spotykanych w różnych zakątkach świata w trakcie jego awanturniczych wojaży.
Lata wędrówki Wilhelma Meistra… (niem. Wilhelm Meisters Wanderjahre oder die Entsagenden; w tłumaczeniu na polski autorstwa Piotra Chmielowskiego) to czwarta, dość późna, powieść Johanna Wolfganga von Goethego. Jest ona kontynuacją Lat nauki Wilhelma Meistra (niem. Wilhelm Meisters Lehrjahre). Pierwotny tekst powstał w latach 90. XVIII w., jednak pierwsze wydanie ukazało się dopiero w 1821 r., a kolejne — znacznie zmienione — osiem lat później. Nowatorska, bardzo złożona i trudna niekiedy w interpretacji struktura utworu zawiera wiele odrębnych opowiadań i nowel, łączących klasyczną narrację z elementami powieści epistolarnej oraz fragmentami poetyckimi. Autor wzbogaca tę literacką ramę zawiłą symboliką, zaczerpniętą z Biblii, ale także z lokalnego folkloru i znanych baśni (puzderko, kluczyk, wróżki czy liliputy). Warto zaznaczyć, że w opinii wielu literaturoznawców dzieło Goethego uchodzi za najbardziej osobisty utwór niemieckiego poety. Sam autor w liście do Christopha Ludwiga Friedricha Schultza z 19 czerwca 1829 r. pisze, że ma nadzieję, iż lata jego podróży dały odbiorcy do myślenia oraz dzieli się z nim następującą refleksją: „Życie ostatecznie przypomina księgi Sybilli: staje się coraz bardziej wartościowe, w miarę jak pozostaje go mniej”.
W tekście Goethego pojawiają się liczne, zróżnicowane wątki oraz opinie, dotyczące rozwoju społeczeństwa i kultury (np. w zakresie rolnictwa i przemysłu) czy sztuki i nauki (np. astronomii), a nawet kolonializmu. Nie powinno to szczególnie dziwić czytelnika obeznanego z biografią autora — Goethe żywo interesował się przemianami społeczno-gospodarczymi i kulturowymi zachodzącymi we współczesnej mu rzeczywistości (o czym świadczy chociażby jego fascynacja maszyną parową, powstałą w Tarnowskich Górach jako pierwsza na Górnym Śląsku). Powieść niemieckiego poety inspirowała wielu innych twórców, czego przykładem może być wiersz Adama Mickiewicza Znaszli ten kraj, gdzie cytryna dojrzewa…, mający swoje źródło we fragmencie poetyckim pochodzącym z Lat wędrówki Wilhelma Meistra….
UWAGA:
W tekście źródłowym (przekład na język polski), na którym bazuje nasza publikacja, tłumacz Piotr Chmielowski pominął niektóre fragmenty niemieckiego oryginału: Betrachtungen im Sinne der Wanderer / Kunst, Ethisches, Natur oraz Aus Makariens Archiv.
