Przypisy

oblokę obłokiem — «Gdy pojawi się u Mnie myśl, by sprowadzić na świat ciemność i zgubę», zob. Raszi do 9:14. [przypis tradycyjny]

od dawna — hebr. מִקֶּדֶם (mikedem): 'od wschodu, z przodu, od starożytnych czasów', większość przekładów tłumaczy to jako: 'od strony wschodniej', prawdopodobnie Cylkow odwołuje się tu do Targum Jonatan, aramejskiej interpretacji z I/II w.: «Wiekuisty Bóg Swoim wypowiedzeniem zasadził dla sprawiedliwych ogród z Edenu, przed stworzeniem świata […]». Zasadził ogród na wschód od Edenu, zob. Raszi do 2:8. [przypis tradycyjny]

od — dosł. אֶת (et): 'z Wiekuistym'. Chawa mówi tu: «Gdy stwarzał mnie i mojego męża, stwarzał nas On sam, ale w tym [przypadku] byliśmy z Nim partnerami», zob. Raszi do 4:1. [przypis tradycyjny]

o dolnych, średnich i wyższych piętrach — «Trzy piętra jedno nad drugim: najwyższe było dla ludzi, środkowe dla zwierząt, dolne na nieczystości», zob. Raszi do 6:16. [przypis tradycyjny]

ojciec Kanaana — «Niektórzy mędrcy sugerują, że to Kanaan ujrzał [Noacha] i doniósł o tym swojemu ojcu, dlatego właśnie [Kanaan] jest wspomniany w związku z tą historią i [dlatego] został przeklęty», zob. Raszi do 9:22. [przypis tradycyjny]

Olbrzymi — hebr. נְפִלִים (nefilim): dosł. 'upadli' od נָפַל (nafal): 'upaść'. Raszi wyjaśnia, że byli tak nazywani, «ponieważ sami upadli i spowodowali upadek świata», zob. Raszi do 6:4. Interpretacje rabiniczne łączą Nefilim z budzącym lęk ludem olbrzymów (Targum Onkelos do Bereszit 6:4; Bereszit Raba 26:7). W Ks. Liczb 13:33 pojawiają się Nefilim jako lud „olbrzymów synów Enaka, z rodu olbrzymów”, a Raszi wyjaśnia, iż byli to potomkowie Szamchazaja i Azaela, dwóch aniołów, którzy 'upadli z Nieba' w czasach pokolenia Enosza, por też. Joma 67 b i Raszi do tego miejsca; midrasz o dwóch aniołach, którzy zeszli na ziemię , aby naprawiać świat, ale zwabieni urokiem kobiet, zbezcześcili swoją niebiańską czystość i wprowadzili na ziemię wszelkiego rodzaju grzeszność, za co karą był potop, pojawia się też w Jalkut Szimoni do Bereszit 44 oraz w Kala Rabati 3:9 (tu mają oni imiona Aza i Azael). Takie wyjaśnienie podąża za starożytną tradycją utożsamiania nefilim „olbrzymów” i giborim „mocarzy” jako potomków związku aniołów i śmiertelników. Żadna z tych idei nie znajduje się w tekście biblijnym i judaizmowi zasadniczo jednak obca jest koncepcja upadłych aniołów, rabini sprzeciwiali się więc tej legendzie, tłumacząc, że określenie „synowie Boscy” powinno być odczytywane jako arystokraci, synowie sędziów lub możnowładców, którzy poślubili ziemskie dziewczyny, por. Bereszit Raba 26:5. [przypis tradycyjny]

ono to owym miastem wielkim — to odnosi się do Ninewy (Niniwy), zob. Raszi do 10:12. [przypis tradycyjny]

oschła powierzchnia ziemi — powierzchnia ziemi stała się gliniasta, zob. Raszi do 8:13. [przypis tradycyjny]

Oto zabiłem mężczyznę za ranę moją, a młodzieńca za siniec mój — zabił Kaina oraz swojego własnego syna Tuwal-Kaina. Lemech był niewidomy, a Tuwal-Kain, który go prowadził, zobaczył Kaina i wydało mu się, że to dzikie zwierzę, powiedział do ojca, by ten strzelił z łuku. Gdy Lemech zorientował się, że [zabił] Kaina, swojego przodka, uderzył dłonią o dłoń, zabijając też własnego syna, z tego powodu żony oddaliły się od [Lemecha] i musiał je zjednać słowami», zob. Raszi 4:23. Cytowana przez Rasziego opowieść łączy się z wyjaśnieniem, że znak, jaki nosił Kain, był to róg i przez to został on pomylony z dzikim zwierzęciem, zob. Radak do 4:23. [przypis tradycyjny]

otwór — hebr. צֹהַר (cohar): 'jasność, lśnienie, południe'. «Wedle jednych opinii było to okno, wedle innych opinii drogi kamień, który dostarczał im światło», zob. Raszi do 6:16. [przypis tradycyjny]

owe światła wielkie — Talmud (Chulin 60b) komentuje to, że słońce i księżyc «były stworzone jako [obiekty] tej samej wielkości, lecz księżyc został pomniejszony, ponieważ skarżył się, mówiąc: niemożliwe jest, by dwóch królów używało tej samej korony», zob. Raszi do 1:16. [przypis tradycyjny]

owocu drzewa, co w pośrodku ogrodu — według żydowskiej tradycji mógł to być owoc winorośli, figi a nawet pszenica (por. Berachot 40a), ale z pewnością nie ma tu mowy o jabłku. Midrasz (Bereszit Raba 15:7) sugeruje, że mógł to być także etrog (rodzaj owocu cytrusowego), lecz midrasz konkluduje, że Bóg nie ujawnił człowiekowi ani w przyszłości nigdy nie wyjawi, co to był za rodzaj drzewa. [przypis tradycyjny]