Przypisy

Tak ci Dawida przytomność Boża a jego dobrodziejstw rozmyślanie ku skakaniu pobudziło — 2 Sam 6,14. [przypis edytorski]

Tak cienka jest ta nić, och, taka cienka! — Francesco Petrarca, Sonety do Laury, incipit sonetu 37. [przypis edytorski]

tak ci — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci. [przypis edytorski]

tak ci — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci. [przypis edytorski]

takci — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci; znaczenie: tak oto, tak właśnie. [przypis edytorski]

takci — tak to; a więc tak. [przypis edytorski]

takci — tak z partykułą wzmacniającą -ci. [przypis edytorski]

Tak co ja nie robiąc (dial.) — więc co ja robię; więc co ja mam robić. [przypis edytorski]

tak co — tu: tak że. [przypis edytorski]

tak dalej iść nie może — dziś raczej: tak dalej być nie może. [przypis edytorski]

tak dobrze — równie dobrze. [przypis edytorski]

Take a chance! (ang.) — Skorzystaj z szansy! [przypis edytorski]

Take care! Take care! (ang.) — Uważajcie na siebie! Uważajcie na siebie! [przypis edytorski]

takek (gw.) — tak żem. [przypis edytorski]

takem beł zhardział (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika w formie daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: tak zhardziałem wcześniej (uprzednio, kiedyś itp.). [przypis edytorski]

takem go rozmiękczyła — inaczej: tak go rozmiękczyłam. [przypis edytorski]

takem leżał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: tak leżałem. [przypis edytorski]

takem mą głowę położyć gotowy — dam sobie głowę uciąć; ręczę głową. [przypis edytorski]

takem (…) myślał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: tak myślałem. [przypis edytorski]

takem myślił (daw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: tak myślałem. [przypis edytorski]

takem niewiele miał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: tak niewiele miałem. [przypis edytorski]

takem pomyślał (daw.) — tak pomyślałem. [przypis edytorski]

takem (…) przepoił —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: tak przepoiłem. [przypis edytorski]

takem (…) przywykł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: tak przywykłem. [przypis edytorski]

takem się (…) napatrzył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: tak się napatrzyłem. [przypis edytorski]

takem się oddalił — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: tak się oddaliłem. [przypis edytorski]

takem się oto wystroił — inaczej: tak się oto wystroiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

takem się po­cieszał —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: tak się pocieszałem. [przypis edytorski]

takem (…) się przelękła (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcowką czasownika; inaczej: tak się przelękłam. [przypis edytorski]

takem się wyszastał — tak się wyszastałem. [przypis edytorski]

takem się zachował — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: tak się zachowałem. [przypis edytorski]

Takem się zlękła — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: tak się zlękłam. [przypis edytorski]

takem uczynił — tak uczyniłem. [przypis edytorski]

takem wystraszona — forma skrócona; inaczej: jestem tak wystraszona. [przypis edytorski]

Takens — Ta-Seti, 1. nom Górnego Egiptu, najdalej wysunięty na południe. [przypis edytorski]

takeście chcieli — tak chcieliście. [przypis edytorski]

takeście ukochali — dziś:tak ukochaliście. [przypis edytorski]

takeśmy przeprowadzali — inaczej: tak przeprowadzaliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

takeśmy się pobrali — inaczej: tak się pobraliśmy (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

takeśmy się przemówili — dziś raczej: tak się przemówiliśmy, takie słowa wymieniliśmy. [przypis edytorski]

takeś (…) powtarzał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: tak cwałowałeś. [przypis edytorski]

takeś walczyła — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: tak walczyłaś. [przypis edytorski]

Tak górnie się piało w owym Krakowie, a miasto wyglądało mniej więcej tak jak na rycinie. I kiedy patrzę na tę dorożkę — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Drynda krakowska: gondola miłości (Rysunek W. Wyrwińskiego z „Abdery”). [przypis edytorski]

takich samoistności jak Ukraina czy Gruzja, zamiast wynieść się do rzędu Litwy czy Łotwy — w okresie międzywojennym Ukraina i Gruzja wchodziły w skład ZSRR jako republiki związkowe, tj. utworzone na podstawie etnicznej jednostki podziału administracyjnego, podporządkowane władzom centralnym, natomiast Litwa i Łotwa były niepodległymi państwami. [przypis edytorski]

taki, co sprzedaje grzebienie i mydełka — po wsiach krążyli dawniej wędrowni sprzedawcy różnych drobnych przedmiotów. [przypis edytorski]

Tak i Dawid (…) żeby ona arka Boska uczciwsze miejsce i cześć więtszą niżli pierwej miała. I tam miedzy kapłany i w ubiorze ich Pana Boga chwaląc (…) skacząc przed arką, owoce religiej i nabożeństwa swego ku Bogu pokazował — zob. 2 Sm 6, 1–15. [przypis edytorski]

taki (daw.) — jednak. [przypis edytorski]

takie — błędy. [przypis edytorski]

takiego, jak Hezjod wymienia: sto części składowych u wozu — Hezjod, Prace i dnie, w. 456. [przypis edytorski]

takiego porządku, jaki w pospolitym prawie opisany — tj. legalnie ogłoszonego pospolitego ruszenia. [przypis edytorski]

Takie hermy stały się w Atenach powodem odwołania Alkibiadesa z naczelnego dowództwa na Sycylii — podczas wojny peloponeskiej, tuż przed wyruszeniem dowodzonej przez Alkibiadesa i Nikiasza ateńskiej ekspedycji wojennej na Sycylię, nieznani sprawcy poobtłukiwali niemal wszystkie hermy w Atenach; o współudział posądzano Alkibiadesa, znanego w młodości z hulaszczego, wystawnego trybu życia; z obawy, że wojsko udzieli mu poparcia, oskarżono go zaocznie, dopiero po wyruszeniu wyprawy, po czym wysłano specjalny okręt, żeby sprowadzić go z Sycylii do Aten. [przypis edytorski]

takie, jak ten, syny — dziś popr. forma B. lm: takich, jak ten, synów. [przypis edytorski]

takiej nieprawości mszczą się okropnie (daw.) — za taką nieprawość mszczą się okropnie. [przypis edytorski]

takie karpie głowy jak on nie trzymają długo — dziś popr.: takich karpich głów jak on nie trzymają długo. [przypis edytorski]

takielaż — takielunek, osprzęt statku żaglowego: omasztowanie, olinowanie i ożaglowanie. [przypis edytorski]

takielunek — olinowanie statku. [przypis edytorski]

takielunek — omasztowanie i olinowanie statku. [przypis edytorski]

takielunek — osprzęt statku żaglowego: omasztowanie, olinowanie i ożaglowanie; w węższym znaczeniu: takielunek ruchomy, czyli wszystkie ruchome liny regulujące żagle, bloczki itp. osprzęt dający się łatwo demontować. [przypis edytorski]

takiem — daw. forma dla r.ż. i r.n.; dziś: takim. [przypis edytorski]

takiem — daw. forma N. lp r.n.; dziś popr.: takim. [przypis edytorski]

takiemi — daw. forma N. i Msc. lm zaimków r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: takimi. [przypis edytorski]

takiem kształtem (starop.) — w taki sposób. [przypis edytorski]

takiem (…) wiedział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: tak wiedziałem. [przypis edytorski]

takie pole — bitwa na Psim Polu, według tradycji propagowanej przez sto lat późniejszą kronikę mistrza Wincentego, miała odbyć się w 1109 w pobliżu Wrocławia między oddziałami Bolesława Krzywoustego a oddziałami cesarza niemieckiego Henryka V. Wcześniejszy kronikarz, Gall Anonim, o tej bitwie nie wspomina. [przypis edytorski]

takie rodzime typy spośród nich, co to wyrosły z ziemi i ze smoczych zębów — nawiązanie do mitu o Kadmosie, herosie tebańskim, który po zabiciu smoka za radą Ateny zasiał w ziemi jego zęby; ze smoczych zębów wyrosło plemię uzbrojonych wojowników; Kadmos rzucił między nich kamień, wskutek czego zaczęli ze sobą walczyć; pięciu pozostałych przy życiu pomogło mu wybudować twierdzę Kadmeę, u podnóża której powstało miasto Teby. Narodzić się z ziemi i ze smoczych zębów oznacza być istotą całkowicie ziemską, ograniczoną do cielesności, przyziemną. [przypis edytorski]

Takie same miał, psisyn, oczy jak ty i taką samą miłą jak ty mordę — dozorca, przywykły w więzieniu do brutalności, używa brzydkich słów nawet wtedy, kiedy wyraża swoją tęsknotę po zmarłym synku. [przypis edytorski]

Takie samo prześliźnięcie się koło rzetelnego niebezpieczeństwa (…) po śmierci Angeliki (por. s. 87) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się fragment rozdziału V: „a tymczasem z kąta jego dzikiego bólu wyszła ku niemu dziwna obawa: by kiedyś raz we śnie nie zaszedł do studni i sam tam nie wskoczył. (…) Wkrótce potem wydał rozkaz, aby zasypano studnię, lecz wnet cofnął go, kazał ją tylko zakryć, lecz i to cofnął. (…) Jednak aby nie bawić już więcej w tych miejscach, które jego myślenie terroryzowały, przeniósł swoje mieszkanie do lasu, do leśniczówki (…)”. [przypis edytorski]

Takie sobie bajeczki (ang. Just So Stories) — zbiór opowiadań dla dzieci autorstwa Rudyarda Kiplinga, wydany w 1902 r. [przypis edytorski]

takież (starop.) — tak samo. [przypis edytorski]

takież (starop.) — także. [przypis edytorski]

tak i ich [jezuitów] wypędzą — w 1764 król Ludwik XV podpisał edykt o wygnaniu jezuitów z kraju. Wcześniej, w 1759, wygnała jezuitów ze swego kraju i wszystkich kolonii Portugalia, w 1767 Hiszpania, w 1768 Parma, w 1773 papież Klemens XIV rozwiązał zakon. [przypis edytorski]

Taki i tego kiedyściś matka na rękach swoich nosiła i kołysała (reg.) — przecież i tego kiedyś matka na rękach swoich nosiła i kołysała. [przypis edytorski]

Taki-m dla was jest szczodry — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: Taki dla was jestem szczodry. [przypis edytorski]

takimi pogwarki — dziś popr. forma N.lm: (…) pogwarkami. [przypis edytorski]

Takimi się czując, / A podobno nie czując — znaczenie: tak postępując, a prawdopodobnie nie mając samoświadomości. [przypis edytorski]

takimi słowy — dziś: takimi słowami. [przypis edytorski]

takimi więzy — daw. forma N.lm rzeczownika; dziś popr.: takimi więzami. [przypis edytorski]

takim jest — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: taki jestem. [przypis edytorski]

takim kształtem (starop.) — w taki sposób. [przypis edytorski]

takimże mirem — w ramach tej samej umowy pokojowej. [przypis edytorski]

„takinować” (neol.) — z fr. taquiner: drażnić, dokuczać. [przypis edytorski]

taki (reg.) — jednak. [przypis edytorski]

taki (reg.) — jednak, tak więc, przecież. [przypis edytorski]

taki (reg.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

taki samy — dziś: taki sam. [przypis edytorski]

Taki szlachcic (…) to u mnie stoi grosz — dla mnie jest po groszu, ma wartość jednego grosza. [przypis edytorski]

Tak, i wąchać wieprzowinę, i jeść to pomieszkanie, w które wasz prorok Nazarejczyk wpędził diabła! — odniesienie do opowieści z ewangelii, w których Jezus wypędza złe duchy z ludzi, by weszły w trzodę świń (Mk 5, 2–13; Mt 8,28–32); z powodu religijnego zakazu żydzi, w przeciwieństwie do chrześcijan, nie mogą jeść wieprzowiny. [przypis edytorski]

takiżeś (…) młody (daw.) — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: taki jesteś młody. [przypis edytorski]

Taki znam! taki nie znam! (gw.) — jednak znam! jednak nie znam! [przypis edytorski]

Tak jak Herkules trząsł z drzewa dojrzały owoc — jedną z dwunastu prac mitycznego herosa i siłacza Heraklesa (w mit. rzym. Herkulesa) było zdobycie złotych jabłek z jabłoni rosnącej w ogrodzie nimf Hesperyd. [przypis edytorski]

tak jak Homer, pomódlmy się do Muz… — w Iliadzie (XVI 112–113) autor zwraca się bezpośrednio do Muz, by powiedziały, jak to wpierw ogień ogarnął okręty Achajów; być może jednak jest to nawiązanie do tego, że Iliada rozpoczyna się od zwrotu do Muzy (dosł.: bogini), po którym następuje opis klęsk, jakie spadły na walczących pod Troją Greków, oraz wyjaśnienie przyczyn sporu pomiędzy Achillesem i Agamemnonem. [przypis edytorski]

tak jak przy sofiście — tj. w przypadku sofisty, w rozmowie przedstawionej przez Platona w dialogu pt. Sofista; tak jak przy sofiście zmusiliśmy niebyt do bytu: jedną z ważnych kwestii podczas tamtej rozmowy był kłopot z możnością tworzenia zdań fałszywych, „złudnych wyglądów”, sprowadzony do problemu istnienia niebytu. [przypis edytorski]

Tak ja nie tancował s miedwiediem (ros. przysł.) — przecież ja nie tańczyłem z niedźwiedziem. [przypis edytorski]

tak je gąbka, jak litery, zmaże — zwoje papirusowe były dość drogie, dlatego czasem używano ich wielokrotnie, poprzedni tekst zmywając gąbką. [przypis edytorski]

Tak jest zaprawdę: póki na jedności wiary katolickiej królestwo ich stało, póty się mocno bronili i tureckie wojska samym okrzykiem imienia JEZUS porażali — Skarga powołuje się tutaj na żywot Jana Kapistrana (1386–1456), franciszkanina, kaznodziei, założyciela klasztorów i świętego katolickiego, który w 1456 r. wraz z Węgrami poprowadził krucjatę przeciwko imperium osmańskiemu. [przypis edytorski]

Tak, lecz nie — to ona ze swoim złośliwym, uszczypliwym charakterem siebie za świat bierze — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie: Tak — lecz nie — w ten sposób sam się krzywdzę. Nie mam przecież takiej opinii; to ona ze swoim złośliwym, uszczypliwym charakterem siebie za świat bierze. [przypis edytorski]

tak li — konstrukcja z partykułą pytającą li; znaczenie: czy tak. [przypis edytorski]

taklim się (…) bojaźliwą zdała (starop.) — konstrukcja z partykułą -li oraz ruchomą końcówką czasownika; inaczej: takli się bojaźliwą zdałam; znaczenie: czy zdałam się tak bojaźliwa. [przypis edytorski]

takli stać (…) darmo macie (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy tak stać darmo [nadaremnie, bezczynnie] macie. [przypis edytorski]

takli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy tak. [przypis edytorski]