Przypisy

aksjom (daw.) — aksjomat: pewnik, niewzruszona zasada. [przypis edytorski]

aksjom — dziś: aksjomat, tj. zasada. [przypis edytorski]

aksolotl — meksykański płaz ogoniasty, charakteryzujący się bladą skórą. [przypis edytorski]

aksolotl — wodna, larwalna forma ambystomy meksykańskiej, płaza ogoniastego charakteryzującego się neotenią, czyli zdolnością larw do rozmnażania się płciowego; w środowisku naturalnym ambystomy nie przekształcają się w dorosłą postać lądową; po raz pierwszy w postać lądową przekształciła aksolotla polska uczona, biolog Laura Kaufman (w 1917); w wyniku przeobrażenia u aksolotli następują zmiany w budowie ciała, m.in. stopniowy zanik skrzeli. [przypis edytorski]

akstinas — prk.: nenuorama. [przypis edytorski]

Aksyna — w innym oprac. tegoż tłumaczenia: Marina. [przypis edytorski]

aktainis — ko nors aštuntadalis. [przypis edytorski]

Aktajon a. Akteon (mit. gr.) — myśliwy, który przypadkiem zobaczył Artemidę w kąpieli, za co bogini zamieniła go w jelenia; zginął rozszarpany przez własne psy. [przypis edytorski]

Akta Sanctae Sedis — oficjalny organ prasowy Watykanu, wychodzący od r. 1865, w 1908 r. zastąpione przez „Acta Apostolicae Sedis”. [przypis edytorski]

„Aktas pirmas” — šitą veikalą lenkiškai parašė Julius Slovackis, sulietuvino V. Kudirka. [przypis edytorski]

Akt dodatkowy odjął mu wszelki żal — Akt dodatkowy do konstytucyj Cesarstwa, wydany przez Napoleona w 1815 r. [przypis edytorski]

aktem erekcyjny (z łac.) — akt założycielski. [przypis edytorski]

Akteon (mit. gr.) — młody myśliwy, który za podpatrywanie kąpiącej się nago bogini Artemidy został przez nią zamieniony w jelenia i zginął rozszarpany przez własne psy. [przypis edytorski]

Akteon (mit. gr.) — myśliwy, który zobaczył przypadkiem boginię łowów, Artemidę, w kąpieli; za to świętokradztwo został zamieniony przez w jelenia, rozszarpały go jego własne psy. [przypis edytorski]

Akteon (mit. gr.) — myśliwy; smutny był jego koniec: Akteon zobaczył przypadkiem boginię łowów, Artemidę, w kąpieli; za to świętokradztwo został zamieniony w jelenia i zginął rozszarpany przez własne psy. [przypis edytorski]

Akteon (mit. gr.) — myśliwy zamieniony w jelenia i rozszarpany przez psy za podglądanie Artemidy i jej nimf w kąpieli. [przypis edytorski]

Akteon (mit. gr.) — myśliwy; zobaczył przypadkiem boginię łowów, Artemidę, w kąpieli; za to świętokradztwo został zamieniony w jelenia i zginął rozszarpany przez własne psy. [przypis edytorski]

Akteon (mit. gr.) — myśliwy z Teb, przypadkowo zobaczył Artemidę w kąpieli (w mit. rzym. Diana), za to świętokradztwo został zamieniony w jelenia i rozszarpany przez własne psy. [przypis edytorski]

Akteon — myśliwy z mitologii gr., rozszarpany przez psy dziewiczej Diany, bogini łowów, po tym jak podglądał ją w kąpieli. [przypis edytorski]

Akteon — w mit. gr. młody myśliwy, który podglądał Artemidę w kąpieli. Za karę został zamieniony w jelenia, a wtedy rozszarpały go własne psy. [przypis edytorski]

akt erekcyjny — dokument ustanawiający fundację kościoła bądź instytucji. [przypis edytorski]

a któregom wyparł z siodła, ledwom go ugodził — informacja o zwycięstwie Zawiszy z Janem, księciem Aragonii, jest autentyczna, jednak w rzeczywistości nastąpiło ono w 1415, więc już po wojnie polsko-krzyżackiej. [przypis edytorski]

a którzy nie chcą robić, ci też (jako Paweł święty powiada) niechby nie jedli — por. 1 Tes 3, 10. [przypis edytorski]

aktów — dziś popr. forma D. lm: akt. [przypis edytorski]

aktów — dziś popr. w tym znaczeniu: akt. [przypis edytorski]

aktów — dziś w tym znaczeniu („dokumenty”) D.lm: akt. [przypis edytorski]

A któż Tobie podobny Panie (…) znosisz nieprawości i mijasz grzech tych ostatków ludu twego… — Mi 7, 18–19. [przypis edytorski]

A kto cię postawił panem i sędzią nad nami? — Dz 7, 27. [przypis edytorski]

aktorat (daw.) — pozew. [przypis edytorski]

Aktoris — tj. Eurynome, córka Aktora. [przypis edytorski]

aktorka — sukcesorka; jedyna dziedziczka majątku. [przypis edytorski]

aktorowie — dziś: aktorzy. [przypis edytorski]

aktorowie — dziś popr.: aktorzy. [przypis edytorski]

aktorowie — dziś popr. forma M. lm: aktorzy. [przypis edytorski]

aktorskiem — dziś popr.: aktorskim. [przypis edytorski]

aktor — tu określenie strony procesu. [przypis edytorski]

aktualny pułkownik — tu zapewne: faktycznie dowodzący oddziałem, nie tylko posiadający stopień oficerski. [przypis edytorski]

aktuariusz (z łac.) — urzędnik mający pieczę nad aktami, pisarz sądowy. [przypis edytorski]

Aktus — hier: Zeugungsakt. [przypis edytorski]

aktykować (daw.) — wpisać do akt. [przypis edytorski]

akty — tu dziś raczej: akta. [przypis edytorski]

Aktywiści — politycy współpracujący w czasie I wojny światowej z Anglią i Niemcami. [przypis edytorski]

akum (hebr. akronim) — pierwotnie: bałwochwalca; zastępnik słowa „goj” w znaczeniu: innowierca, nie-Żyd. [przypis edytorski]

akuratnie (gw.) — dokładnie. [przypis edytorski]

akuratnie — punktualnie, dokładnie. [przypis edytorski]

akuratność — dokładność. [przypis edytorski]

akuratny — dokładny, porządny, schludny. [przypis edytorski]

akuratny — dokładny. [przypis edytorski]

akuszeria (daw.) — położnictwo. [przypis edytorski]

akuszerka (daw.) — położna. [przypis edytorski]

akuszerka — położna. [przypis edytorski]

Akuzilaos z Argos (V w. p.n.e.) — grecki mitograf i logograf, tj. interpretator mitów oraz autor prac opisujących dawne dzieje, głównie mityczne; jego prace zachowały się tylko we fragmentach. [przypis edytorski]

akvata (brus.) — noras. [przypis edytorski]

akvata (lenk.) — noras, ūpas. [przypis edytorski]

akvatininkas (lenk.) — savanoris. [przypis edytorski]

akwaforta — rodzaj techniki graficznej, polegającej na odbijaniu kopii z płytki wytrawionej kwasem. [przypis edytorski]

akwaforta — technika graficzna, polegająca na odbijaniu kopii z płytki wytrawionej kwasem; także: odbitka uzyskana tą techniką. [przypis edytorski]

akwaforta — technika graficzna wklęsła, w której grafikę odbija się z płytki, w której rowki zostały wytrawione kwasem. [przypis edytorski]

akwedukt (z łac.) — wodociąg. [przypis edytorski]

Akwilon — bóg północnego, zimnego wiatru, odpowiednik gr. Boreasza. [przypis edytorski]

Akwilon (mit. rzym.) — bóg północnego, zimnego wiatru. [przypis edytorski]

Akwilon (mit. rzym.) — bóg wiatru płn.; uosobienie gwałtownego, zimnego wiatru oraz w ogóle Północy jako strony świata; odpowiednik Boreasza w mit. gr. [przypis edytorski]

Akwilon (mit. rzym.) — bóg wiatru płn.; uosobienie gwałtownego, zimnego wiatru oraz w ogóle Północy jako strony świata; odpowiednik Boreasza w mit. gr. [przypis edytorski]

Akwilon (mit. rzym.) — uosobienie wiatru płn. [przypis edytorski]

Akwilon (mit. rzym.) — wiatr północny i jego uosobienie. [przypis edytorski]

Akwilon (mit. rzym.) — wiatr północny i jego uosobienie. [przypis edytorski]

akwilon (z mit. rzym.) — zimny, północny wiatr; Akwilon, bóg pólnocnego wiatru, stanowił odpowiednik gr. Boreasza. [przypis edytorski]

akwilon (z mit. rzym.) — zimny wiatr północny; Akwilon, bóg północnego wiatru, stanowił odpowiednik gr. Boreasza. [przypis edytorski]

akwizgrański — Akwizgran a. Aachen to miasto koronacyjne cesarzy niemieckich; w tamtejszej kaplicy cesarz Karol Wielki (ok. 747–814) zgromadził wiele ważnych relikwii. [przypis edytorski]

akwizycja (daw.) — nabytek. [przypis edytorski]

akylas — kuris greitai pastebi. [przypis edytorski]

akylas — pastabus, gabus, išmaningas. [przypis edytorski]

akyvai — smalsiai. [przypis edytorski]

akyvas — pastabus, žvalus. [przypis edytorski]

akyvas — status. [przypis edytorski]

akyvumą — įdomumą. [przypis edytorski]

akyvybė — smalsumas. [przypis edytorski]

akyžvilgį — dėmesį; nukreipkime žvilgsnį. [przypis edytorski]

A ładna kobyła to nie piękna? Przecież ją i bóg w wyroczni pochwalił? — jedyna znana nam wyrocznia pochwalająca klacze (chociaż niekoniecznie ich piękno) powstała w odpowiedzi na prośbę mieszkańców Megary i zaczyna się od słów: „Ze wszystkich krain Argos Pelazgijskie najlepsze, trackie klacze i lacedemońskie kobiety”. Jednak Hippiasz wydaje się sugerować, że wyrocznia dotyczyła klaczy z jego ojczystej Elidy. [przypis edytorski]

ałef — pierwsza litera alfabetu hebrajskiego. [przypis edytorski]

ałe głach (jidisz) — wszyscy równi. [przypis edytorski]

Ałe szczoby cij łycar Bohuna ubyw (z ukr.) — Ale żeby ten rycerz zabił Bohuna. [przypis edytorski]

Ałgim — rzeka w azjatyckiej części Rosji, lewy dopływ rzeki Sym, która z kolei jest lewym dopływem Jeniseju. [przypis edytorski]

Ałła — Allach; o Boże. [przypis edytorski]

ałłachować — wzywać Allaha. [przypis edytorski]

Ałmałyk — miasto powstałe w XIII w. w Siedmiorzeczu (regionie historycznym na terenie dzisiejszego pogranicza między Kazachstanem a Chinami) jako stolica podległej imperium mongolskiemu dynastii Tughril Chana. [przypis edytorski]

ałun — „kamyk po goleniu”, minerał używany dawniej do tamowania krwawienia ze skaleczeń po goleniu. [przypis edytorski]

ałun — kruchy, rozpuszczalny w wodzie minerał przybierający formę kryształków, stosowany do tamowania krwawienia. [przypis edytorski]

ałun — minerał, związek chemiczny zawierający aluminium. [przypis edytorski]

ałus (lit.) — piwo. [przypis edytorski]

ałus (z lit.) — kwas chlebowy. [przypis edytorski]

alabarta — dziś: halabarda. [przypis edytorski]

alabarta — halabarda. [przypis edytorski]

alabaster — biały lub delikatnie zabarwiony, lekko przeświecający minerał. [przypis edytorski]

alabaster — biały, prześwitujący minerał. [przypis edytorski]

alabaster — jasny, lekko przeświecający rodzaj kamienia. [przypis edytorski]

alabaster — rodzaj białego gipsu. [przypis edytorski]

alabaster — zbity, prześwitujący minerał będący drobnoziarnistą odmianą gipsu. [przypis edytorski]

alabastrowy — zrobiony z alabastru, białego, lekko prześwitującego minerału. [przypis edytorski]

A la bonne heure (fr.) — w samą porę. [przypis edytorski]