Przypisy

asygnata (daw.) — pieniądz papierowy; banknot. [przypis edytorski]

asygnata kasowa — tu: pisemne zlecenie upoważniające do podjęcia pieniędzy w kasie. [przypis edytorski]

asygnata — tu: banknot. [przypis edytorski]

asygnatka, właśc. asygnata — dokument w formie kwitu kasowego będący dowodem dokonanych wpłat lub wypłat. [przypis edytorski]

Asyle de nuit (fr.) — schronienie nocne. [przypis edytorski]

Asyle de nuit (frz.) — Übernachtungsstätte für Arme und Obdachlose. [przypis edytorski]

asylum (łac.) — azyl, schronienie. [przypis edytorski]

asylum (łac.) — miejsce schronienia, kryjówka. [przypis edytorski]

asylum (z łac.) — azyl. [przypis edytorski]

asymptotyczny — zbliżający się coraz bardziej do czegoś, ale niemogący tego nigdy dosięgnąć. [przypis edytorski]

As You Like It (ang.) — Jak wam się podoba, sztuka Williama Shakespeare'a. [przypis edytorski]

Asyryjczykowie — dziś popr.: Asyryjczycy. [przypis edytorski]

asyryjski — odnoszący się do Asyryjczyków, semickiego ludu, który w XXI w. p.n.e. utworzył w północnej Mezopotamii (ob. płn. Irak) państwo (Asyrię), istniejące do 612 p.n.e. [przypis edytorski]

asystencja (daw.) — asysta, grupa osób towarzyszących komuś; straż. [przypis edytorski]

asystencja (daw.) — asysta; straż towarzysząca. [przypis edytorski]

asystencja (daw.) — asystowanie, towarzyszenie komuś; asysta, grupa osób towarzyszących komuś, w szczególności występujących jako uroczysty orszak podczas jakiejś ceremonii. [przypis edytorski]

asystencja (daw.) — asystowanie, towarzyszenie komuś. [przypis edytorski]

asystencja (daw.) — grupa ludzi towarzyszących; świta, orszak. [przypis edytorski]

asystencja (daw.) — towarzystwo. [przypis edytorski]

Aszanci, dziś popr.: Aszantowie a. Aszanti — grupa plemion zamieszkujących obecną Ghanę w Afryce Zachodniej. [przypis edytorski]

Aszanti, Aszantowie a. Asante — lud afrykański zamieszkujący Ghanę, Togo i Wybrzeże Kości Słoniowej; na pocz. XVIII w. stworzyli imperium w Afryce Zachodniej; toczyli walki z sąsiednimi królestwami i plemionami, pokonali Brytyjczyków w pierwszych dwóch z czterech wojen (1823–1896). [przypis edytorski]

Aszanti, Aszantowie a. Asante — lud afrykański zamieszkujący Ghanę, Togo i Wybrzeże Kości Słoniowej, razem z m.in. Adansi, Akwamu, Assini, Fanti i Denkira należący do grupy Akan; na pocz. XVIII w. stworzyli imperium w Afryce Zachodniej; toczyli walki z sąsiednimi królestwami i plemionami, pokonali Brytyjczyków w pierwszych dwóch z czterech wojen (1823–1896). [przypis edytorski]

A szczo, ja ne skazała! (ukr.) — A co, nie powiedziałam. [przypis edytorski]

Asz esu, pone — (to) ja jestem, panie. [przypis edytorski]

a szlechter, dummer, ferszoltener bube, alejdyk geher, szganet (jid.) — zły, głupi, przeklęty chłopiec, próżniak. [przypis edytorski]

Asztaroth (hebr. lm), właśc. Asztarte (mit.) — zachodniosemicka (fenicka, kananejska i syryjska) bogini płodności, miłości, seksu i wojny, odpowiednik mezopotamskiej Isztar. Wg Herodota (Dzieje I, 199) w Babilonie istniał zwyczaj, że każda kobieta raz w życiu musiała siąść przez świątynią bogini i oddać się za symboliczną, dowolną kwotę pierwszemu obcemu mężczyźnie, który jej to zaproponuje. Świadectwo Herodota bywa kwestionowane, ponadto taki zwyczaj nie musiał występować w Syrii. [przypis edytorski]

A szto mospan! tieper kapitulujesz (znieksz. ros./rus./pol.) — A co, mospanie, teraz kapitulujesz. [przypis edytorski]

Aszynow, Mikołaj Iwanowicz (1856–1902) — rosyjski poszukiwacz przygód. Wraz z grupą innych 150 Kozaków popłynął do Afryki i 7 stycznia 1889 założył nad zatoką Tadżura niewielką osadę, którą nazwał Nową Moskwą i ogłosił częścią Imperium Rosyjskiego. Jego działania zaskoczyły zarówno Rosjan, jak i Francuzów. Wskutek nacisków francuskiej dyplomacji władze rosyjskie zdystansowały się od niego. 5 lutego osada została zbombardowana przez francuskie okręty z pobliskiej kolonii w Obock, a jej mieszkańcy schwytani i deportowani do Rosji, gdzie skazano ich za piractwo. [przypis edytorski]

Atabapo, Río Atabapo — lewy dopływ Orinoko w jej górnym biegu, rzeka ta wyznacza dziś granicę między Wenezuelą a Kolumbią; nazwa dziś raczej nieodm.: płynąć Atabapo. [przypis edytorski]

atagan — jatagan; rodzaj broni białej pochodzenia wschodniego. [przypis edytorski]

A taki breszesz i breszesz (ukr.) — No właśnie kłamiesz i kłamiesz. [przypis edytorski]

atakiem praskim — w wyd. 1830: „atakiem pruskim (zapewne pragskim)”. [przypis edytorski]

A taki i tego kiedyściś matka (…) kołychała (gw.) — A jednak i tego kiedyś matka kołysała. [przypis edytorski]

ataksja (z gr.) — zaburzenie koordynacji ruchowej. [przypis edytorski]

A tak stała postanowiona — w wyd. BN w oprac. J. Krzyżanowskiego: „A tak taka postanowiona”. [przypis edytorski]

Atalanta (mit. gr.) — królewna porzucona przez ojca, który chciał mieć tylko męskich potomków; sławna łowczyni i biegaczka; niechętna małżeństwu, kandydatom na męża stawiała warunek, by ją zwyciężyli w biegach; udało się to dopiero Hippomenesowi, ponieważ Atalanta dała mu się wyprzedzić; bieg Atalanty: niezwykle szybki bieg. [przypis edytorski]

Atalanta (mit. gr.) — królewna porzucona przez ojca, który chciał mieć tylko męskich potomków; sławna łowczyni i biegaczka; niechętna małżeństwu, kandydatom na męża stawiała warunek, by ją zwyciężyli w biegach; udało się to dopiero Hippomenesowi, ponieważ Atalanta dała mu się wyprzedzić. [przypis edytorski]

Atalanta (mit. gr.) — królewna, sławna łowczyni i biegaczka; niechętna małżeństwu, kandydatom na męża stawiała warunek, by zwyciężyli ją w biegach, zaś przegrywających zabijała; pokonał ją dopiero Hippomenes, ponieważ Atalanta dała mu się wyprzedzić, zbierając rzucane przez niego złote jabłka. [przypis edytorski]

Atalanta (mit.gr.) — słynąca ze swej umiejętności szybkiego biegania; łowczyni, podopieczna Artemidy. [przypis edytorski]

Atalia — tu: tytuł sztuki Racine'a. [przypis edytorski]

ataman — dowódca wojsk kozackich. [przypis edytorski]

ataman koszowy — wybierany przez specjalną radę kozaków naczelnik kosza, czyli obozu kozackiego. [przypis edytorski]

ataman — kozacki przywódca. [przypis edytorski]

ataman kurzeniowy — dowódca kurzenia: oddziału kozackiego. [przypis edytorski]

ataman (z tur. tatar.) — kozacki przywódca. [przypis edytorski]

atameni — atsimeni. [przypis edytorski]

Atameni — atsimeni. [przypis edytorski]

At amżiu amżiunujes! — Na wieki wieków. [przypis edytorski]

Atana (mit. gr.) — starogrecka bogini-matka, wspominana na kreteńskich tabliczkach, często błędnie identyfikowana z dziewiczą Ateną. [przypis edytorski]

Atanazy Aleksandryjski (ok.296–373) — teolog, biskup Aleksandrii, święty chrześcijański; w pismach apologetycznych polemizował z arianizmem, zwalczał go też na soborze nicejskim; kilkakrotnie skazywany przez cesarzy rzymskich na wygnanie z Aleksandrii; autor Żywota św. Antoniego, z którego pochodzi większość szczegółów dotyczących życia tego świętego. [przypis edytorski]

Atanazy Aleksandryjski (ok.296–373) — teolog, biskup Aleksandrii, święty chrześcijański; w pismach apologetycznych polemizował z arianizmem, zwalczał go też na soborze nicejskim. [przypis edytorski]

Atanazy Aleksandryjski (ok. 296–373) — teolog, biskup Aleksandrii, święty chrześcijański; w pismach apologetycznych polemizował z arianizmem, zwalczał go też na soborze nicejskim. [przypis edytorski]

Atanazy Wielki (ok. 295–373) — teolog, kaznodzieja, biskup Aleksandrii. [przypis edytorski]

ataraksja (z gr.: brak niepokoju) — w filoz. starożytnej: niewzruszoność, równowaga ducha, ideał spokoju wewnętrznego człowieka; w psychologii: obojętność na problemy i własną krzywdę. [przypis edytorski]

atavėtos — smulkesni grūdai, susimaišę su pelais vėtant. [przypis edytorski]

atavis edite regibus (łac.) — potomek dawnych władców. [przypis edytorski]

atawizm — ujawnienie się sposobu zachowania charakterystycznego dla odległych przodków. [przypis edytorski]

atboti (lenk.) — paisyti, vengti, bijoti. [przypis edytorski]

atėjo į atmintį — prisiminė. [przypis edytorski]

Até logo, senhores (port.) — do zobaczenia, panowie. [przypis edytorski]

atebryna (med.) — nazwa handlowa mepakryny, syntetycznego preparatu przeciwmalarycznego, stosowanego także do zwalczania tasiemca. [przypis edytorski]

A tego panu udowodnię — dziś popr.: A to panu udowodnię. [przypis edytorski]

ateiga — ateitis. [przypis edytorski]

ateivėsti — atsivėsinti. [przypis edytorski]

atelier (fr.) — pracownia malarska. [przypis edytorski]

atelier (fr.) — pracownia, warsztat. [przypis edytorski]

atelier (fr.) — tu: pracownia artysty. [przypis edytorski]

a tem — a przez to; tem daw. forma N. i Msc. lp zaimków r.n.; dziś końcówka tożsama z r.m.: tym. [przypis edytorski]

Ate (mit. gr.) — córka Zeusa i Eris, bogini nieszczęścia i zemsty. [przypis edytorski]

Ate (mit. gr.) — córka Zeusa lub bogini niezgody Eris, uosobienie zaślepienia prowadzącego do zbrodni lub upadku. [przypis edytorski]

Ateńczycy, którzy dla zapewnienia Helladzie wolności rodzinne miasto na pastwę ognia oddali — podczas perskiej inwazji Kserksesa I Ateńczycy opuścili miasto, żeby na morzu bronić Grecji przed wielką wrogą flotą; niedługo przed bitwą morską pod Salaminą wojska lądowe Persów spaliły Ateny, czemu przyglądały się załogi greckich okrętów zgromadzonych w pobliskiej Zatoce Sarońskiej. [przypis edytorski]

Ateńczycy ofiarę składali przed zarazą — w 430 p.n.e., w początkach wojny peloponeskiej, wybuchła w Atenach epidemia, która w ciągu czterech lat spowodowała śmierć ok. jednej czwartej ludności kraju, m.in. ofiarą zarazy padł Perykles. [przypis edytorski]

Atena (mit. gr.) — bogini mądrości i sprawiedliwej wojny; córka Zeusa. [przypis edytorski]

Atena (mit. gr.) — bogini mądrości i sprawiedliwej wojny, w poemacie występuje jako stronniczka Odyseusza. [przypis edytorski]

Atena (mit. gr.) — bogini mądrości, sztuki i wojny sprawiedliwej, córka Zeusa, władcy bogów. [przypis edytorski]

Atena (mit. gr.) — córka Zeusa, bogini mądrości i sprawiedliwej wojny, opiekunka rzemiosł, w szczególności tkactwa i hafciarstwa. [przypis edytorski]

Atena (mit. gr.) — córka Zeusa, bogini mądrości i sprawiedliwej wojny. [przypis edytorski]

Atena Panna — Partenos (Dziewica) to przydomek bogini Ateny jako dziewiczej wojowniczki. [przypis edytorski]

Atena Promachos — Alena Walcząca, monumentalny, liczący sobie 12 metrów posąg Ateny na Akropolu. [przypis edytorski]

atencja (daw.) — dbałość, baczenie, uwaga; szacunek. [przypis edytorski]

atencja (daw.) — uszanowanie. [przypis edytorski]

atencja (daw., z łac. attentio: uwaga) — względy, poważanie, szacunek. [przypis edytorski]

atencja (daw., z łac.) — względy, poważanie, szacunek. [przypis edytorski]

atencja (daw. z łac.) — względy, poważanie, szacunek. [przypis edytorski]

atencja (przestarz., z łac.) — poważanie, szacunek, względy. [przypis edytorski]

atencja (przestarz., z łac.) — względy, szczególna uwaga; szacunek, poważanie; czynić, składać atencję: okazywać komuś szacunek w widoczny sposób, składać komuś uszanowanie, przychodzić z wizytą. [przypis edytorski]

atencja — szacunek. [przypis edytorski]

atencja — szacunek, respekt, poważanie. [przypis edytorski]

atencja — szacunek, względy okazywane komuś. [przypis edytorski]

atencja — szczególne względy a. szacunek. [przypis edytorski]

atencja (z łac. attentio: uwaga; przestarz.) — poważanie, szacunek, względy. [przypis edytorski]

atencyje (z łac.) — tu: konkury, pretendowanie do ręki panny. [przypis edytorski]

Atene (łac. forma W. lp.) — Ateno. [przypis edytorski]

Ateneum, ang. Athenaeum Club — klub w Londynie dla mężczyzn i kobiet o zainteresowaniach intelektualnych, szczególnie dla mających osiągnięcia w nauce, literaturze lub sztuce, zał. w 1824. [przypis edytorski]

„Ateneum” — warszawskie czasopismo naukowo-literackie, ukazujące się w latach 1876–1901. [przypis edytorski]

atentować (z łac.) — traktować uważnie, tu: zajmować się kimś. [przypis edytorski]

atentowanie (z łac. attentare: napastować, zaczepiać, występować przeciw) — występowanie (w sprawie); tu: reprezentowanie. [przypis edytorski]

A teper to i na korowu po francusku kłyczu (ukr.) — A teraz to i na krowę po francusku wołam. [przypis edytorski]

a tergo (łac.) — od tyłu. [przypis edytorski]

a tergo (łac.) — w plecy, z tyłu. [przypis edytorski]