Przypisy

nie pytam (gw.) — nie żądam. [przypis autorski]

Nieraz część narodu Tatarskiego, która podbiła jakiś kraj, sama bywa wypędzona; i przynosi w swoje pustynie ducha służalstwa, którego nabyła w klimacie niewoli. Historia Chin dostarcza na to wielkich przykładów i nasza historia starożytna również. — Scytowie podbili trzy razy Azję i trzy razy ich stamtąd wypędzono. [przypis autorski]

Nieraz po ziemi błądzę jak gdyby umarły, I zda się, że oglądam świat z tamtego brzega — A. Lange, Rozmyślania, s. 13. [przypis autorski]

Nie rozglądać się mamy po świecie, aby się dowiedzieć, co jest dobrym, ale w siebie samego wniknąć (…) nasza moralność musi wyrastać z naszych popędów i z naszej natury — S. Brzozowski, Co to jest modernizm?, s. 45–46. [przypis autorski]

„Nieruchomości w Rzymie uważano za rzecz ważniejszą, stąd zasada: Superfices solo cedit — «to co jest na powierzchni, przypada gruntowi» (tzn. właścicielowi)”. K. Kolańczyk, Prawo rzymskie, wydanie V, Warszawa 2001, s. 309. [przypis autorski]

nie śmie jeszcze wydobyć swych knowań na światło dzienne — od czasu jak pisałem te słowa, uczynił ten krok z najpełniejszym i najbardziej niepojętym powodzeniem. Sądzę, iż to Tronchin udzielił mu odwagi i środków. [przypis autorski]

nieśmiertelnej powieści Flauberta — Nieśmiertelna jest tylko dusza, z powieści zaś — jak to eksperymentalnie przez redakcję „Słowa” stwierdzone zostało — tylko moja Tiara i Korona. Redakcja położyła pod jednym rozdziałem wyraz „koniec”. Nie pomogło to jednak i w następnym numerze dalszy ciąg się ukazał. Tak żyje dzieło aere perennius [łac.: trwalszy niż ze spiżu; red. WL]. Teodor Jeske-Choiński. (Z nienapisanego felietonu). [przypis autorski]

Nie sądźcie abym przyniósł pokój na ziemię (…) przyszedłem rozdzielić z sobą syna i ojca, córkę od matki — Mt 10, 34–35. [przypis autorski]

nie sądzę, aby był powód biadać zbytnio nad Fredrą, że sobie zadał gwałt przerywając tworzenie. (…) Fredro dawał zresztą motywy rozmaite. To przyczyną był Goszczyński, to znów nie Goszczyński, ale to, że nikt nie stanął w jego obronie — W związku z tą nadwrażliwością na krytykę, godne zaznaczenia jest, że sam Fredro rozpoczął swoją karierę pisarską od artykułu, w którym niemiłosiernie schlastał swego zasłużonego poprzednika. Sam o tym wspomina w swojej notatce autobiograficznej: „Z ojczystych wzorów, osobliwie współczesnych, niewiele mogłem skorzystać, gdy nawet na samym wstępie, zwyczajem młodocianym, porwałem się do skrytykowania świeżo wyszłej komedii Niemcewicza Pan Nowina, którą porąbałem w niemiłosierny, a jak teraz widzę, w najniedorzeczniejszy sposób”. [przypis autorski]

Nieskończenie wyżej stoi życie w Szkocji — stopień cywilizacji wieśniaków Roberta Burnsa i jego rodziny; klub wieśniaków, gdzie się płaciło dwa su od posiedzenia; kwestie, które tam roztrząsano (Patrz listy Burnsa). [przypis autorski]

niesnasek średniowiecza zatrutych ohydną polityką papieży — obacz doskonałą i ciekawą Historię Kościoła pana de Potter. [przypis autorski]

Niespodziewane wybawienie księcia Norfolka — Gdyby Henryk VIII żył o kilka godzin dłużej, rozkaz jego co do stracenia księcia Norfolka musiałby być wykonany. Gdy jednak nadeszła do Tower wieść, że król zmarł tej nocy, naczelnik więzienia wzbraniał się wykonać wyrok; także Rada Stanu nie uważała za właściwe rozpoczynać nowego panowania od stracenia jednego z najwybitniejszych dostojników państwa, skazanego tak niesprawiedliwym i tyrańskim aktem przemocy. [Hume, Historia Anglii, tom III, str. 307]. [przypis autorski]

niesprawiedliwą z naszej strony symplifikacją, gdybyśmy uważali humanizm — ibid., s. 468. [przypis autorski]

Niestety nie ma w polskim języku na to odpowiedniego słowa. Na myśl o słowie „miłosny” przechodzi normalnego (?) człowieka dreszcz wstrętu — „płciowy” zaś jest słowem zanadto cielesnym. [przypis autorski]

nie stoję o nię (gw., daw.) — nie dbam [o nią; WL]. [przypis autorski]

nieswojo — niemiło, niespokojno. [przypis autorski]

nie szczędząc czasem słów zachwytu. (…) zapomniała, że jest na gruncie (…) rywalki — [Komentarz autora z Uwag.] Motywy bezpośrednie działające czasem wbrew właściwemu psychologicznemu schematowi sytuacji. Por. [rozdz. XVII Komedia triumfalna rozważania zaczynające się od: „A tymczasem właśnie dla niego komedia, aby go zadowoliła, musiała być prawdą!”; red. WL] autonomia okoliczności. [przypis autorski]

Nie szukajmy ich między tą śmiesznie szczupłą gromadką, która sobie ten oficjalny tytuł przywłaszczyła i z naiwną nosi go dumą (…) kartkę w dziejach literatury, którą nawet zagranica musi czytać — (f) [W. Feldman], Nasi dekadenci, „Krytyka” 1901, z. V, s. 237. [przypis autorski]

nie tyle szukał najbardziej legalnego i pewnego środka ocalenia państwa, ile sposobu wyciągnięcia dla siebie całego zaszczytu z tej sprawy — nie mógł sobie tego zaręczyć, proponując dyktatora, gdyż nie śmiał sam siebie mianować, a nie mógł być pewny, czy kolega właśnie jego zamianuje. [przypis autorski]

Nie tylko wszystkie zewnętrzne krajów związki, ale, po ustanowieniu w Polsce stu tysięcy wojska gotowego, i wewnętrzne Rzeczypospolitej stosunki grożą nierównie większym złem w elekcjach, jak w tronu następstwie — Prawo, opisując tronu sukcesję, powinno opisać wszystkie ceremonie koronacji przy następowaniu każdego króla jak najuroczyściej odprawiać się mające; jako też prawo zawaruje, iż z każdym królem, następującym podług prawa sukcesji na tron, naród będzie swoje Pacta Conventa [(łac.: umowa zawarta) warunki, których dotrzymanie musiał król zaprzysiąc, zanim tron objął; S.Cz.] układał i jemu do poprzysiężenia podawał, aby przypominał sobie naród i król, że nie ma prawa dziedzictwa, tylko prawo następstwa. [Ten przypis nie został przedrukowany w wydaniu z 1816 r.] [przypis autorski]

Nietzsche i Avenarius byli wówczas dla niego „autorami najśmielszych i najtragiczniejszych książek XIX w.” (…) ich to zestawiał z innym mistrzem swej młodości, Przybyszewskim — S. Brzozowski, O Stanisławie Przybyszewskim, „Droga” 1928, nr 5, s. 460. Już w najwcześniejszym znanym nam artykule Brzozowskiego F. H. Amiel (1901) „Nietzsche jest przede wszystkim jednym z najwybitniejszych psychologów doby współczesnej; orlim swym wzrokiem zajrzał on niejednokrotnie w samą głębię ducha rówieśnych swoich i dojrzał tam rzeczy niedostępne dla oczu mniej przenikliwych”, Głosy wśród nocy, Lwów 1912, s. 139. [przypis autorski]

Nietzsche, jak słusznie zaznacza B. Suchodolski, był jednym z mistrzów młodości Brzozowskiego — B. Suchodolski: Stanisław Brzozowski, Warszawa 1933, s. 231. [przypis autorski]

Nietzsche jest nadal nauczycielem moralności poza złem i dobrem, rodzącej się w każdym „na podstawie jego najgłębszych właściwości duchowych” — S. Brzozowski, Próba samopoznania, „Głos” 1903, nr 13. [przypis autorski]

Nietzsche nie jest już mistrzem psychologii, ale wyraża tylko zaciekawienie wobec wyjątkowych stanów duszy — S. Brzozowski, Współczesne kierunki literatury polskiej wobec życia, „Głos” 1903, nr 19. [przypis autorski]

Nietzsche to jakby stracony posterunek ludzkości. (…) rycerz zabija zwiastunów i po każdym zwycięstwie coraz rozpaczliwiej, coraz żarliwiej rozpłomienia swą wiarę — S. Brzozowski, Filozofia Fryderyka Nietzschego, „Przegląd Filozoficzny” 1912, s. 509. [przypis autorski]

Nietzsche umiał pochylać się nad krawędzią. (…) być samotnym szczerze — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 10. [przypis autorski]

Nietzsche. Zburzył „psychologię centralistyczną” — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 35. [przypis autorski]

Nieubłagana inkwizycja […] napawała lękiem wszystkich. — Święty Pius V Ghislieri z Piemontu, którego pociągłą i surową twarz można oglądać na grobowcu Sykstusa V w kościele Santa Maria Maggiore, był wielkim inkwizytorem, kiedy powołano go na tron świętego Piotra w roku 1566. Rządził Kościołem przez sześć lat i dwadzieścia cztery dni. Zobacz jego listy ogłoszone przez pana de Pottera, jedynego człowieka wśród nas, który zna ten punkt historii. Dzieło pana de Pottera, ogromna kopalnia faktów, jest owocem czternastu lat pracowitych studiów w bibliotekach Florencji, Wenecji i Rzymu. [przypis autorski]

nie uczyniłem nic innego, jak to, że przywołałem sobie na pamięć — Poniżej, gdy będzie mowa o zmyśleniach dotyczących treści, okaże się jasno, że zmyślenie nigdy nic nie tworzy i nie daje umysłowi nic nowego, lecz że przywołuje tylko na pamięć to, co jest w mózgu lub w wyobraźni i że umysł wszystko to ujmuje jednocześnie w sposób mętny. Przypomina się np. mowa i drzewo, a gdy umysł obydwa razem ujmuje mętnie bez rozróżnienia, to powstaje mniemanie, że drzewo mówi. Takie zrozumienie dotyczy również istnienia, zwłaszcza gdy, jak powiedzieliśmy, pojmuje się je ogólnikowo jako jestestwo, wtedy bowiem łacno przypisuje się je temu wszystkiemu, co równocześnie wynurza się z pamięci. Zasługuje to na szczególną uwagę. [przypis autorski]

nieudolność obrazu, niemająca nic wspólnego z miłością taką, jaka istnieje w naturze — jeśli ktoś ukazuje oczom widza cnotę obok miłości, przedstawia zazwyczaj serce podzielone między te dwa uczucia. Cnota w romansach jest dobra tylko na to, aby ją poświęcić: Julia d'Étanges. [przypis autorski]

Nie umiem się wstydzić własnych myśli i nie pojmuję, dlaczego nie miałabym ich wypowiadać. (…) Trzeba kochać wszystko, co się ma w sobie — S. Brzozowski, Wiry, „Głos” 1904, s. 592. [przypis autorski]

nieumotywowany ideologicznie (…) sprzeciw artystyczny wobec mieszczańskiej akademickości dziewiętnastowiecznej i rutyniarstwa — J. Zagórski, Szkice, Kraków 1958, s. 48. [przypis autorski]

nie uświadczyć — nie zobaczyć. [przypis autorski]

Nieustanne powtarzanie skarg na utratę wiary (…) jak niegdyś poza bajroniczna u epigonów romantyzmu — P. Chmielowski, Najnowsze prądy w poezji naszej, s. 82. [przypis autorski]

…nie utonął jednak nikt, dziewczęta się na sanie przesiadły, korona ocalała — Opowiadanie własne Kottanerin służy za podstawę. (przyp. aut.) [przypis autorski]

nie uznajemy w sztuce żadnych praw, ani etycznych, ani społecznych, znamy i uznajemy li tylko potęgę, z jaką się symbol uczucia, tj. słowo, przejawia — [S. Przybyszewski], Od redakcji. [przypis autorski]

Niewątpliwie wybór narodowych tematów (…) jest piękną, „pożyteczną” i „narodową” — L. Szczepański, Sztuka narodowa, „Życie” 1898, nr 10. [przypis autorski]

Niewęgłowski wywołał to samo zjawisko siarczkiem wapnia — [por.] „Comptes rendus”, CXXII, 386. [przypis autorski]

Niewiasta z wdzięków, a bohater z ducha — charakter i działanie Grażyny mogą się zdawać zbyt romansowe i z obyczajami ówczesnemi niezgodne. Dziejopisowie albowiem niepochlebnemi kolorami malują stan niewiast w Litwie starożytnej: te nieszczęśliwe ofiary przemocy i ucisku żyły w pogardzie, wskazane na służbę prawie niewolniczą. Ale z drugiej strony u tychże dziejopisów znajdujemy cale przeciwne badania. I tak na chorągwiach pruskich i na monetach starożytnych widziano, jak świadczy Schutz (Kotzebue, Belege und Erlauterungen, t.I, p. 291.), niewiastę w koronie: skąd by wnosić można, iż kiedyś niewiasta panowała w tym kraju. Pewniejsze daleko, bo aż do późnych czasów, dochodzą powieści o sławnych ubóstwionych kapłankach, o Gezanie i Kadynie, których szaty i relikwie długo jeszcze w kościołach chrześcijańskich zachowywane były. Słyszałem od świadomego dziejów narodowych p. Onacewicza, iż w rękopisie kronikarza wołyńskiego jest wzmianka o sławnym czynie niewiast jakiegoś miasta litewskiego, które po wyjściu mężów na wojnę same murów broniły, a nie mogąc oprzeć się nieprzyjaciołom, przeniosły dobrowolną śmierć nad niewolę. Coś podobnego wspomina Kromer (Polonia sive… etc. p. 206.) o zamku Pullen. Sprzeczności te pogodzić się dadzą, jeśli zważymy, iż ród litewski składał się z dwóch od dawna razem zamieszkałych, ale zawsze nieco różniących się pokoleń: to jest, z krajowców (autochtonów) i przychodniów, jak się zdaje Normandów; ci ostatni zachowali zapewne wrodzone ku płci pięknej uczucia szacunku i przywiązania. Jakoż, podług dawnych praw czyli zwyczajów litewskich, żony z tego obcego pokolenia zaszczycane były szczególnemi od mężów względami. Nadto, pogarda ku niewiastom i ich upodlenie, zdaje się, iż tylko w czasach najdawniejszych i zupełnie barbarzyńskich miały miejsce. Następnie zaś, a mianowicie w wieku, w którym przypuszczamy akcję tej powieści, duch rycerski i prawie romansowy przebija się coraz bardziej. Wiadomo, jak dzielny i surowy wojownik Kiejstut czule kochał swoją Birutę, którą, bogom poświęconą, narażając się na niebezpieczeństwo, porwał i z prostego stanu księżną uczynił; jak małżonka Witołda zręcznie i śmiało męża z wiezienia i od bliskiej śmierci uwolniła. [przypis autorski]

nie wiedział nawet, że owo drugie zakończenie istnieje; w zupełności wystarczało mu pierwsze — Jak znowuż młodsze pokolenie aktorskie, posługujące się nowymi wydaniami Fredry, nie wie nawet, że istnieje zakończenie pierwotne. Przekonałem się o tym na popisie warszawskiej Szkoły Dramatycznej (w r. 1934), gdzie oglądałem, pierwszy raz w życiu, Męża i żonę z zakończeniem drugim, forsowanym przez prof. Kucharskiego. Przedstawienie utwierdziło mnie w poglądzie, że owo drugie rozwiązanie jest scenicznie niewystarczające i martwe; raczej sztucznie przerywa komedię niż ją kończy. [przypis autorski]

niewierzące w siebie, ciągłe szukanie początków — S. Brzozowski, Idee, s. 212. [przypis autorski]

Nie wierzymy już nijakim bogom. Tyle zawodów było, tyle cierpień, że śmierci bywają lżejsze — por. S. Pigoń, Na drogach i manowcach kultury ludowej, Lwów 1939, s. 76 (Smutki młodego Orkana). Doświadczenie modernistyczne młodego Orkana oraz jego skutki dla dalszego rozwoju pisarza w sposób szczegółowy przedstawił Stanisław Pigoń w odpowiednich rozdziałach monografii Władysław Orkan. Twórca i dzieło, Kraków 1956. Mimo oficjalnego zerwania Orkana z Przybyszewskim i jego szkołą, Pigoń dowodzi tezy następującej: „Zasiew modernizmu z jego kultem jaźni wyosobnionej, rozdartej między bohaterszczyzną a rozpaczą, zapadł głęboko w duszę młodego Orkana, długo też będzie tam dojrzewał i owocował. Z więzów strukturalnych, spajających go z generacją literacką, Orkan właściwie całkowicie wyzwolić się nie zdoła. Będzie się z nimi wszelako mocował i mocowanie to dopiero wykreśli właściwą linię rozwojową jego artystycznej i społecznej osobowości” (s. 54). [przypis autorski]

niewiestą (z ros.) — narzeczoną. [przypis autorski]

Niewolnictwo — Młody król i nieokrzesany wieśniak mogli się omylić; jest to zupełnie zrozumiałe. Wieśniak doświadczył okrucieństwa tego prawa przedwcześnie, a król oburzał się na nieistniejące jeszcze prawo; bowiem ta haniebna ustawa wydana została dopiero podczas jego własnego panowania. Atoli znając jego charakter, możemy się domyślać, że nie on był jej twórcą. [przypis autorski]

niewolnik — wyraz cudowny, malujący nie-wolę, to jest człowieka bez-woli. [przypis autorski]

Nie wspominam mego „świętopierza”, bo to wypadło opłakanie — patrz: Boy, Pijane dziecko we mgle. [przypis autorski]

nie zajrzą (gw., daw.) — nie pozazdroszczą. [przypis autorski]

nie zauważyłbym chyba owego pochylenia podłogi — być może podłoga nie była pochyła, lecz samo muzeum zbudowane zostało na zboczu wzgórza. [przypis autorski]

Niezawodnie. Są to synowie po duchu tych, co stworzyli Targowicę (…) jak zarazki rozkładu i przyprawiają je o stan zapalny — Quasimodo [A. Górski], Młoda Polska, „Życie” 1898, nr 18. [przypis autorski]

nie zdawało — nie zdawało stosownym. [przypis autorski]

Niezmienny typie Hamleta (…) ogarnia go zbestwienie wszystkich uczuć — kolejne cytaty: S. Żeromski, Dzienniki II. 1886–1887, Warszawa 1954, s. 9 (18 XI 1886), s. 174 (17 III 1887), s. 211 (6 V 1887). [przypis autorski]

nieznabóg — ateista. [przypis autorski]

Nie znajdują się nigdy martwych zwierząt kości (…) — Rzeczywiście, nie ma przykładu, aby znaleziono kiedy szkielet zdechłego zwierza. [przypis autorski]

Nie znam praw Twego imperium — Prawa Indian zmuszały Inków do poślubiania swych sióstr, a gdy ich nie mieli, do wzięcia za żonę najstarszej księżniczki krwi inkaskiej, która była Dziewicą Słońca. [przypis autorski]

Nie znamy żadnych praw (…) miliony stuleci stapiają się w jednej sekundzie — S. Przybyszewski, Na drogach duszy, s. 18. [przypis autorski]

Nie znamy żadnych praw (…) skoro jest potężny — S. Przybyszewski, Na drogach duszy, s. 18. [przypis autorski]

Niezwykły wypadek z pończochami — W Huntington powieszono pewną kobietę i jej dziewięcioletnią córeczkę, ponieważ oskarżono je, że zaprzedały dusze diabłu i sprowadzały burze przez zdejmowanie pończoch! [J. Hammond Trumbull, Okrutne prawa, prawdziwe i zmyślone, str. 20]. [przypis autorski]

Nigdy nie wątpiłem, iż pierwsze dowody względów… — zważcie wytrwałość tego ślepego i głupiego zaufania, wśród wszystkich wydarzeń, które powinny były najbardziej mnie z niego ocucić. Ustało ono dopiero od mego powrotu do Paryża w r. 1770. [przypis autorski]

nigdy się im nie śniło o wzniosłych uczuciach — ponieważ wszystko, co jest pięknego na świecie, stało się cząstką piękności ukochanej, czujesz się gotów uczynić wszystko, co jest pięknego na świecie. [przypis autorski]

Nigdy w dziejach Kościoła Chrystusowego cudowna moc pokory i posłuszeństwa nie zaświeciła tak pięknie… — [Friedrich Heiler], Fr. von Assisi u. die Kathol. Kirche w kwartalniku „Una Sancta”, Stuttgart 1926. [przypis autorski]

nigdy w dziejach nie powtarzają się zjawiska, które tymiż samymi nazwać można — P. Chmielowski, Dzieje krytyki literackiej w Polsce, Warszawa 1902, s. 432. [przypis autorski]

nikany (gw.) — nigdzie. [przypis autorski]

Nikła ty protoplazmo, niewidzialny pyle (…) Zdobyć sobie nie prawdę już, lecz tylko szczęście, / Przez które żaden z braci twych płakać nie będzie? — A. Lange, Poezje, cz. II, Kraków 1898, s. 14. [przypis autorski]

nikta — nikt ta. [przypis autorski]

nikt nie może sobie pomyśleć przeczenia w sposób określony, jeśli nie ma przeciwstawnego twierdzenia za podstawę (…) — obserwacje i obliczenia gwiazdoznawców nauczyły nas wielu rzeczy wzbudzających podziw, ale najważniejszym tu snadź jest, iż odkryli przed nami otchłań niewiadomości, której by rozum ludzki, bez tych informacji, nigdy nie mógł sobie wyobrazić tak wielką, a zastanawianie się nad nią musi wywołać dużą przemianę w oznaczeniu celowych zamiarów użytkowania z naszego rozumu. [przypis autorski]

Nikt tego nie uczynił przed Karwiliuszem Rugą, który (…) odtrącił żonę z powodu bezpłodności — W istocie przyczyna bezpłodności nie istnieje w prawie Romulusa. Można sądzić, że nie podpadł on konfiskacie, skoro działał działał na rozkaz cenzorów. [przypis autorski]

Nikt z nas nie powiedział sobie, że stworzył coś skończonego (…) Geniusza, w którym się absolut uświadomi — [S. Przybyszewski] O „nową” sztukę”. [przypis autorski]

Niłostoński podaje, że jakiś czekista wymienił nieprawdopodobną cyfrę 11 000 zastrzelonych przez niego — Der Blutrausch des Bolschevismus. [przypis autorski]

Ni ljao-cho! — Bądź zdrów! [przypis autorski]

Nim przed oblicze miecz przyniesiem boże — Patrz, gdy Chrystusa pojmać przyszli w Ogrojcu. [przypis autorski]

ninia! — po kaszubsku: hej!, a jakże!, no! [przypis autorski]

niniejsza praca — skrót niniejszej pracy pod tymże tytułem drukowany był w 3. zeszycie rocznika XXXVI „Przeglądu Filozoficznego” w r. 1933. Sprostowanie omyłek druku znajduje się w zeszycie 3. rocznika XXXVII. [przypis autorski]

Niniejszy fragment stanowi zmodyfikowaną część mojego tekstu zaczerpniętego z: K. Gliściński, Prawa niezgody intelektualnej — globalizacja praw na dobrach niematerialnych, http://conasuwiera.pl/wp-content/uploads/2012/09/Gliscinski-Prawa-niezgody-intelektualnej.pdf. [przypis autorski]

Nirwano! Pochyl ku mnie twarz matowo-bladą (…) przetajając w nich światło niebieskosrebrzyste — K. Tetmajer, Poezje, S. II, s. 171. [przypis autorski]

Nirwano, zstąp! (…) I nicość dusz — E. Leszczyński, Radość samotna, Warszawa 1923, s. 25 (Hymn do nirwany). Podobnie przedstawiała się nirwana Dębickiemu (Ekstaza, s. 60) i M. Srokowskiemu (Chore sny, s. 40). [przypis autorski]

nitkowiec — filandria medinensis; robak cienki jak nitka, przeszło metr długi. Ukąszenia jego sprowadzają czasem gangrenę. [przypis autorski]

„Niuna legazione si ascoltava, o niuna si rispondeva, ne niuna legge si riformava… breva mente niuna deliberazione… se egli non dava la sua sentenza” (według wydania, znajdującego się w bibliotece Jagiellońskiej). [przypis autorski]

Niż wieża Ławry złotem błyskająca — Ławry Peczerskiej, klasztoru przy pieczarach, czyli grobach wielu świętych i błogosławionych w Kijowie. [przypis autorski]

nocnik — popularna nazwa wehikułu między Paryżem a Wersalem. [przypis autorski]

noc (…) się staje chłodniejsza i sina. Niby w przeddzień zaślubin umarła dziewczyna — B. Ostrowska, Poezje, Lwów 1985, s. 82. [przypis autorski]

nokri — wrogowie [hebr. nokri jest synonimem słowa goj, tj. obcy, nie-Żyd; red. WL]. [przypis autorski]

Nomen, pronomen, verbum, et caetera — Imię, zaimek, słowo [nomen tu: rzeczownik, verbum tu: czasownik; red. WL] i tam dalej. [przypis autorski]

¿No, por que? Estoy de Mexico (hiszp.) — Nie, dlaczego? Jestem z Meksyku. [przypis autorski]

Norda — wiatr północny. [przypis autorski]

Nors vokietis, žmones kalbant, suprato: — Lietuviai ir prūsai ne tik blogai mislija apie vokiečių būdą, bet ir apie jų supratimą; pas juos yra priežodis: paik’s, kaip vokietis (po pietų). (Žiūrėk Kotzebue, t. 1, p. 72. Veizdėk taipgi Lindės žodyne žodį vokietis, ir Rhesą: Das Jahr in vier Gesaugen aus dem Lithauischen des Christian Donelaitis).[Neperseniai mir3s profesorius Karaliaučiaus universiteto Rhesa, tarp kitų liekanų lietuviškos literatūros, atgarsino poemą lietuvio Donelaičio, apie 4 dalis metų, hegzametru parašytą, su priedu vokiško vertimo ir su moksliškais paaiškinimais, virš menėtų raštų, kas link įtalpos [įtalpa — čia: turinys. red. WL.] ir dailaus išsireiškimo, verti yra pagyrimo, ir verti, kad mes jais užsiinteresuotume [užsiinteresuoti (sl.) — susidomėti. red. WL.] da ir dėl to, kad yra tikrų paveikslų būdo lietuvių. Garbė paguodotam [pauodotas — čia: garbingam, pagerbtam. red. WL.] vyrui, kuris būdamas svetimžemiu užgėdina [užgėdinti (sl.) — gėdinti. red. WL.] tautiečius (rodaków), kurie menkai rūpinasi apie istoriją savo tėvynės. (Prierašas Mickevičiaus. (przyp. autorski.)] [przypis autorski]

norte — wiatr północny. [przypis autorski]

Noszę na piersiach amulety złote — Amulety są rodzajem talizmanów, urobione z drogiego kruszcu zamykają najczęściej wiersz Koranu. [przypis autorski]

Nothing takes a beinning from itself (…) is produced necessarily — 6) Nic nie poczyna się samo z siebie, natomiast wszystko poczyna się dzięki działaniu jakiejś innej przyczyny, która leży poza nim. Dlatego też, jeżeli człowiek życzy sobie teraz, albo chce czegoś, czego bezpośrednio przedtem nie chciał, ani też sobie nie życzył, to przyczyną jego chcenia nie jest to chcenie samo, lecz coś innego, co od niego nie zależy. Ponieważ wola jest bezsprzecznie konieczną przyczyną dowolnych uczynków i ponieważ zgodnie z tym, co właśnie powiedziałem, inne rzeczy, niezależne od niej, powodują wolę z koniecznością, a zatem wynika z tego, że wszystkie dowolne uczynki posiadają konieczne przyczyny, a więc że zostały sprowadzone z koniecznością. 7) Uznaję taką przyczynę za wystarczającą, której nie brakuje niczego, co jest konieczne, by wywołać skutek. Lecz taka przyczyna jest zarazem przyczyną konieczną Bo, gdyby było rzeczą możliwą, żeby wystarczająca przyczyna nie wywoływała swojego skutku, to znaczyłoby to, że brakowało jej czegoś, co jest konieczne do jego wywołania: lecz w takim razie owa przyczyna nie była wystarczająca. A jeżeli jest rzeczą niemożliwą, aby wystarczająca przyczyna nie wywoływała swojego skutku, to wówczas jest wystarczająca przyczyna także przyczyną konieczną. Z tego wynika oczywiście, że wszystko, co jest wywołane, jest wywołane koniecznie. Gdyż wszystko, co jest wywołane, posiadało wystarczającą przyczynę, która je wywołała; bo w przeciwnym razie nie byłoby nigdy powstało: a więc dowolne czynności są także sprowadzone koniecznością. 8) Owa zwyczajna definicja człowieka wolnego w działaniu (mianowicie, że jest to coś takiego, co może także nie wywołać skutku, pomimo że jest dane wszystko, co jest konieczne do jego wywołania) zawiera sprzeczność i jest nonsensem, gdyż orzeka, że przyczyna może być wystarczająca, tzn. konieczna, zaś skutek może mimo to nie nastąpić. Każde zdarzenie następuje koniecznie, choćby się nam, nie wiedzieć jak, zdawało, że jest przypadkowe, lub choćby było, nie wiedzieć jak, dowolne. [przypis autorski]

No to na zdar — w niemieckiej rozmowie brzmiało to: „Also! Na zdar!” [przypis autorski]

Novalis (…) gdy ten uczeń Fichtego zedrze zasłonę z twarzy bogini Sais, odsłaniając tym symbolicznie tajemnicę natury, okaże się, że za zasłoną on sam się kryje. Ja stwarzające — W. Dilthey, Leben Schleiermachers, s. 287. [przypis autorski]

Novella d'Andrea, mistrzyni prawa kanonicznego i Magdalena Buonsignori były prawniczkami „o męskim dowcipie”… – Lili Braun, Historia rozwoju ruchu kobiecego, w opracowaniu J. Okszy. Warszawa, Gebethner i Wolff. [przypis autorski]

novio — narzeczony. [przypis autorski]

Nowodwur — znamy dwie wioski tego nazwiska: jednę w powiecie nowomińskim, w odległ. 12 km od Mińska, drugą w powiecie garwolińskim nad rzeką Wieprzem, o 42 km. od Garwolina. Być może jednak, że tutaj mowa nie o Nowodworze, lecz o mieście „Nowydwór” położ. nad rzeką Narwią w powiecie warszawskim, na lewym brzegu, w pobliżu ujścia do Wisły. [przypis autorski]

nowomowa — oficjalny język Oceanii. Opis struktury i etymologii tego języka znajduje się w Aneksie. [przypis autorski]

nowosiedliny — uroczyste przenosiny. [przypis autorski]

Nowy, a rozmiarami większy od wszystkich poprzednich epizod odwiecznej walki… — ibid., s. 69. [przypis autorski]

nowych ksiąg Sybilińskich, które Senat, nie wiele myśląc, przyjął na wniosek Caminiusa Galla… — Tacyt, VI, 12. [przypis autorski]

Nowy ideał „musi czynić zadość wszelkim żyjącym w piersi ludzkości uczuciom i potrzebom” — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 42. [przypis autorski]

Nowy przychodzi rzeczy porządek… — Sicilides Musae, paulo majora canamus. / Non omnes arbusta juvant, humilesque myricae! / Si canimus sylvas, sylvae sint consule dignae. / Ultima Cumaei venit jam carminis aetas: / Magnus ab integro saeculorum nascitur ordo / Jam redit et virgo, redeunt Saturnia regna, / Jam nova progenies coelo demittitur alto. Pollio. [Są to słowa Polliona z początku czwartej eklogi Wergiliusza]. [przypis autorski]

NP1 — numery przy NP oznaczają ilość dni. Tego samego markowania używam na moich rysunkach. [przypis autorski]