Przypisy

narteks (z łac.) — puszka do przechowywania leków. [przypis redakcyjny]

natione (łac.) — rodu, z rodu. [przypis redakcyjny]

natura formavit (łac.) — przyroda utworzyła. [przypis redakcyjny]

naturalem defensionem (łac.) — prawo obrony przyrodzone. [przypis redakcyjny]

naturaliter (łac.) — naturalnie. [przypis redakcyjny]

naturaliter (łac.) — z natury. [przypis redakcyjny]

naturaliter quod procedere non potest (…) (łac.) — z konieczności co nie może postępować, cofa się, a zatrzymanie się w stanie doskonałym jest trudne; i jak z początku zapalamy się do doścignięcia przedniejszych, tak potem, gdyśmy zwątpili w możność prześcignięcia ich lub im dorównania, wraz z nadzieją starzeje się zapał i przestaje dążyć zatem, czego osiągnąć nie może (Velleius). [przypis redakcyjny]

naufragas legere tabulas (…) (łac.) — tylu przygód… pozbierać deski rozbitego okrętu.. Co ciężkiem było do zniesienia, to słodko jest przypominać sobie (jedna z najczęściej powtarzanych u Potockiego sentencji). [przypis redakcyjny]

necessaria (łac.) — potrzebne rzeczy. [przypis redakcyjny]

necessitas acuit ingenium (łac.) — potrzeba rozum ostrzy. [przypis redakcyjny]

necessitas (łac.) — konieczność. [przypis redakcyjny]

necessitas misera, cum vel civi ob patriam, vel patriae a cive mors inferenda est (łac.) — smutna konieczność, gdy albo obywatelowi ojczyzna, albo ojczyźnie obywatel śmierć zadawać musi. [przypis redakcyjny]

necessitas, necessitatis (łac.) — konieczność. [przypis redakcyjny]

necessitatem (…) decet (łac.) — konieczność przystoi raczej znosić niż opłakiwać. [przypis redakcyjny]

nec Hercules contra plures (łac.) — nawet Herkules na nic przeciw wielu. [przypis redakcyjny]

nec nuntius cladis (łac.) — ani zwiastun klęski. [przypis redakcyjny]

nec sutor ultra crepidam (łac.) — przysłowie odpowiadające polskiemu: pilnuj, szewcze, kopyta. [przypis redakcyjny]

Nec vir fortis, nec femina casta (łac.) — Ani męża dzielnego, ani kobiety czystej. [przypis redakcyjny]

negabat (łac.) — odmawiał. [przypis redakcyjny]

negat, contradicit (łac.) — nie chce, sprzeciwia się. [przypis redakcyjny]

negligenter (łac.) — niedbale, obojętnie. [przypis redakcyjny]

negotium (łac.) — sprawa. [przypis redakcyjny]

nemine excepto (łac.) — bez wyjątku, niekogo nie wyłączając. [przypis redakcyjny]

nemine excepto (łac.) — bez żadnego wyjątku. [przypis redakcyjny]

neminem civium laesit (łac.) — nikogo z obywateli nie skrzywdził. [przypis redakcyjny]

nemine reclamante (łac.) — bez niczyjego sprzeciwu (zwrot sądowy). [przypis redakcyjny]

nemine reclamante (łac.) — bez niczyjego sprzeciwu; zwrot używany w relacji woźnego, donoszącego sądowi, że oddanie majętności w posiadanie odbyło się spokojnie, bez niczyjego sprzeciwu. [przypis redakcyjny]

nemo est contemnendus, in quo aliqua virtutis signiftcatio apparet (łac.) — nikogo lekceważyć nie należy, w kim dostrzec można jakikolwiek ślad cnoty. [przypis redakcyjny]

Nemo me impune lacessit (łac.) — nikt mnie nie obrazi bezkarnie. [przypis redakcyjny]

nemo sapiens, nisi patiens (łac.) — mądry, kto umie być cierpliwy. [przypis redakcyjny]

Nemo sapiens, nisi patiens (łac.) — Nie jest mądry, kto nie umie być cierpliwy; średniowieczne przysłowie łacińskie. [przypis redakcyjny]

nequam (łac.) — nicpoń, ladaco. [przypis redakcyjny]

neque boni intellectus neque cura mali, sed mercede aluntur ministri sceleribus, privatimque degeneres, in publicum exitiosi (łac.) — ani zrozumienie dobra ani troska o zło, (u nich nie istnieje), ale zapłatą się żywią pośrednicy zbrodni, w domu zwyrodniali, w życiu publicznem zgubni. [przypis redakcyjny]

Nescia (…) habet (łac.) — Mąż próżen zdrady, nieskazitelny i czysty, niczyich nie lęka się drwin ni napaści, o nic nie dba, jak skała wystawiona na wichry, i kłamliwe głosy ma za nic. [przypis redakcyjny]

Nescio qua natale solum dulcedine cunctos (łac.) — ziemia rodzinna niewysłowioną słodyczą wszystkich pociąga i nie pozwala zapominać o sobie. [przypis redakcyjny]

nescit vox missa reverti (łac.) — słowo z ust wypuszczone wrócić nie może (Horatius, De arte poetica, 390). [przypis redakcyjny]

ne sis rex super Israel (łac.) — abyś nie był królem nad Izraelem (1 Król. 15, 26). [przypis redakcyjny]

ne sutor ultra crepidam (łac., przysł.) — szewcze, patrz swego kopyta. [przypis redakcyjny]

Nicolae, aut mores aut locum muta (łac.) — Mikołaju, albo obyczaje albo miejsce odmień. [przypis redakcyjny]

nie eques ale equus polonus (łac.) — nie jeździec (rycerz) ale koń polski. [przypis redakcyjny]

nihil adeo malum est, quin boni mixturam habeat (łac.) — nie ma tego złego, co by nie miało przymieszki dobrego. [przypis redakcyjny]

nihil gloriosius principe impune laeso (łac.) — nic wspanialszego nad władcę bezkarnie obrażonego. [przypis redakcyjny]

nihil interest, utrum ferro, an verbo occidas (łac.) — nie ma różnicy, żelazem czy językiem zabijasz. [przypis redakcyjny]

nihiliści (z łac. nihil: nic) — przeciwnicy ideowi określali w ten sposób radykalną młodzież rosyjską lat sześćdziesiątych XIX wieku, wrogą absolutyzmowi carskiemu i tradycyjnym normom społeczno-obyczajowym; zarzucano nihilistom, że nie uznają żadnych zasad i wartości (stąd ukuto nazwę); w literaturze zagranicznej nazywano często nihilistami rewolucjonistów rosyjskich. [przypis redakcyjny]

nihilominus (łac.) — jednakże. [przypis redakcyjny]

nihilominus (łac.) — mimo to, jednakże. [przypis redakcyjny]

nil restat (łac.) — nic nie pozostaje. [przypis redakcyjny]

nisi eius bellicae gloriae incuria, luxuriae (…) (łac.) — gdyby nie niedbałość o sławę wojenną, zbytki… nie wywołało nieszczęsnej pożogi wojny domowej. — Wyraz incuria poprawiliśmy z infamia, nie dającego sensu. [przypis redakcyjny]

nobile (łac.) — szlachetność. [przypis redakcyjny]

nobile verbum (łac.) — słowo szlacheckie (którego trzeba dotrzymać pod groźbą utraty honoru). [przypis redakcyjny]

nobilis (łac.) — szlachcic. [przypis redakcyjny]

nobilitas (…) duplicata (łac.) — szlachectwo (…) podwójne, powojone. [przypis redakcyjny]

nobilitas (łac.) — szlachta. [przypis redakcyjny]

nobilitas (łac.) — szlachto. [przypis redakcyjny]

nobilitas, non certus numerus personarum (łac.) — szlachta, nie zaś pewna liczba osób. [przypis redakcyjny]

nobilitatem (łac.) — szlachectwo. [przypis redakcyjny]

nobilitati (łac.) — szlachcie. [przypis redakcyjny]

nobilitatis (łac.) — szlachty. [przypis redakcyjny]

nocte mettre, somno editi patre (łac.) — zrodzeni z matki nocy, z ojca snu. [przypis redakcyjny]

nocturnum imperium (łac.) — nocne panowanie. [przypis redakcyjny]

nodus Gordius (łac.) — węzeł gordyjski. [przypis redakcyjny]

Noli me tangere (łac.) — Nie dotykaj mnie. [przypis redakcyjny]

nomen coronati capitis (łac.) — imię ukoronowanej głowy. [przypis redakcyjny]

nomen victoris (łac.) — imię zwycięzcy. [przypis redakcyjny]

nomina, cognomina (łac.) — imiona, nazwiska. [przypis redakcyjny]

nomina (łac.) — nazwiska. [przypis redakcyjny]

nomine (łac.) — imię. [przypis redakcyjny]

nomine (łac.) — imieniem. [przypis redakcyjny]

nomine (łac.) — w imieniu. [przypis redakcyjny]

nomine omnium (łac.) — w imieniu wszystkich. [przypis redakcyjny]

nominis recordatio (łac.) — pamięć imienia. [przypis redakcyjny]

non ab intra (łac.) — nie ze środka. [przypis redakcyjny]

non abiurando (łac.) — nie wyprzysięgając się. [przypis redakcyjny]

non abiuravi (łac.) — nie odprzysiągłem się. [przypis redakcyjny]

non adiurando (łac.) — nie sprzysięgając się; abiurando (…) adiurando: gra słów. [przypis redakcyjny]

non alia methodo (łac.) — nie innym trybem. [przypis redakcyjny]

non capiat (łac.) — nie zajmował. [przypis redakcyjny]

non deesse patriae (łac.) — nie opuścić ojczyzyny. [przypis redakcyjny]

non desinam (łac.) — nie przestanę. [przypis redakcyjny]

non ducibus potestas, non militi obsequium, qui quamvis alacer sed tamen imperia ducum interpretari quam exequi mavult, non agris securitas, non aris reverentia, non diis cultus (łac.) — wodzowie nie mają władzy, żołnierz nie dba o posłuszeństwo, gdyż jakkolwiek jest dzielnym, woli przecież wyrokować o rozkazach wodzów niż je wykonywać; role nie mają bezpieczeństwa, ołtarze — poszanowania, bogowie — czci. [przypis redakcyjny]

non eodem omnes prosequitur affectu (łac.) — nie tym samym uczuciem darzy wszystkich. [przypis redakcyjny]

non erubescam (łac.) — dosł.: nie zarumienię się; nie zawstydzę się. [przypis redakcyjny]

non est saltus in natura (łac.) — nie ma skoku w przyrodzie. [przypis redakcyjny]

non expedit (łac.) — nie wypada. [przypis redakcyjny]

non extraneis vitiata fucis (łac.) — nie zeszpecona cudzoziemskim fałszem. [przypis redakcyjny]

non gens, sed mens (łac.) — nie ród, lecz umysł. [przypis redakcyjny]

Non genus, non genius, non gens, si credere fas est, sed mens nobilitat nobilitata virum (łac.) — Nie pochodzenie, nie duch opiekuńczy, nie ród, jeśli wierzyć się godzi, lecz szlachetny umysł uszlachetnia męża. [przypis redakcyjny]

non in oppressionem libertatum (łac.) — nie na pognębienie swobód. [przypis redakcyjny]

non in tanta paucitate (łac.) — nie w tak małej liczbie. [przypis redakcyjny]

non in toto (łac.) — niezupełnie. [przypis redakcyjny]

non irritare crabrones (łac.) — nie drażnić szerszeni (przysłowie); por. także: „W ul nie dmuchać”. [przypis redakcyjny]

non item (łac.) — nie tak. [przypis redakcyjny]

non minus pungit (łac.) — nie mniej przeszywa. [przypis redakcyjny]

non neglexi (łac.) — nie omieszkałem. [przypis redakcyjny]

Non nobis, non nobis, sed nomini Tuo, Domine, da gloriam (łac.) — nie nam, nie nam, ale imieniu Twemu, Panie, daj chwałę. [przypis redakcyjny]

nonnullis autoritate sua jam gravis, libertati Polonae, certe si provixisset, periculosus fore visus est (łac.) — wydawało się, że dla niejednego z powodu znaczenia swojego jest przykry, dla wolności polskiej, gdyby pożył dłużej, stałby się niebezpiecznym. [przypis redakcyjny]

non obstante legalitate (łac.) — bez względu na prawność. [przypis redakcyjny]

non omnino otiosi (łac.) — nie całkiem bezczynnego. [przypis redakcyjny]

Non omnis moriar (łac.) — nie wszystek umrę, nie wszystko jest we mnie śmiertelne; cytat z ody rzymskiego poety Horacego (64–8 p.n.e.). [przypis redakcyjny]

non omnis mortuus est (łac.) — nie cały umarł. [przypis redakcyjny]