Przypisy

stolec (starop.) — tron. [przypis edytorski]

strach go przejął (…) który w niem przedtem, jako żyw, nie postał (starop.) — przejął go strach, który w nim (nigdy) przedtem, jak długo żył, nie zrodził się. [przypis edytorski]

strach to w nim sprawuje (starop.) — strach to w nim sprawia; sprawia to jego strach. [przypis edytorski]

straszliwy (starop.) — strachliwy, bojaźliwy. [przypis edytorski]

straży zostawował i ludzie (starop.) — rozstawiał straże i ludzi. [przypis edytorski]

strofować (starop.) — karać (szczególnie pieniężnie); upominać, ganić. [przypis edytorski]

stroić (starop.) — urządzać. [przypis edytorski]

stronami (starop.) — z boków. [przypis edytorski]

stronić (starop.) — tu: uciekać. [przypis edytorski]

stroża (starop.) — straż; postawił strożą: postawił straż. [przypis edytorski]

strzępki (starop.) — wstążki. [przypis edytorski]

strzelba (starop.) — strzelanina, strzały. [przypis edytorski]

strzeżyż się (starop.) — strzeżże się; strzeż się koniecznie. [przypis edytorski]

strzymać (starop.) — dotrzymać (słowa, obietnicy). [przypis edytorski]

strzymać (starop.) — dotrzymać (słowa); wytrzymać. [przypis edytorski]

stucznie a. sztucznie (starop.) — kunsztownie. [przypis edytorski]

suć (starop.) — usypywać. [przypis edytorski]

susza (starop.) — tu: suchy ląd. [przypis edytorski]

swey płci dziełom odwykała (starop.) — odzwyczajała się od czynności [przypisanych osobom] swojej płci. [przypis edytorski]

syn Eufamijanow (starop.) — syn Eufamijanowy, czyli syn Eufamijana. [przypis edytorski]

synowo jimię (starop.) — imię syna. [przypis edytorski]

szańcować się (starop.) — okopywać się, kopać szańce. [przypis edytorski]

szczęcie (starop.) — szczęście; tu: los. [przypis edytorski]

szczęście ostateczne (starop.) — ostateczny los; tu: w ostatecznym razie, w najgorszym razie. [przypis edytorski]

szczęt (starop.) — szczątki, resztki; że ich szczętu w krótce nie zostanie: że wkrótce nie zostaną z nich (nawet) szczątki. [przypis edytorski]

szczednąć (starop.) — sczeznąć, tj. umrzeć, skonać; szczedł dzień: przeminął dzień. [przypis edytorski]

szczery (starop.) — tu: prawdziwy. [przypis edytorski]

szedł przeciwko niem (starop.) — szedł naprzeciw nim. [przypis edytorski]

szedziwość (starop.) — sędziwość. [przypis edytorski]

szedziwy (starop.) — sędziwy. [przypis edytorski]

szedziwy (starop.) — sędziwy, stary. [przypis edytorski]

szedziwy (starop.) — sędziwy; stary. [przypis edytorski]

szelinarz (starop.) — ten, kto się zaszywa w szelinie, tj. w zaroślach, krzakach; tu: człowiek małoduszny, mierny, małego formatu duchowego (niczym krzak przy drzewie), nicpoń. [przypis edytorski]

szkalować (starop.) — źle mówić o kimś. [przypis edytorski]

szkapica (starop.) — szkapa; koń. [przypis edytorski]

szkarady (starop.) — szkaradny. [przypis edytorski]

szklenica (starop.) — także: śklenica a. sklenica. [przypis edytorski]

szkodzić [drobne miasta] (starop.) — szkodzić pomniejszym miastom; niszczyć pomniejsze miasta. [przypis edytorski]

szkodzić kogo (starop.) — atakować kogo, wyrządzać szkodę; dziś: szkodzić komu (nieprzyjaciołom itp.). [przypis edytorski]

szli po miecze do boku (starop.) — sięgnęli do boku po miecze. [przypis edytorski]

szorować (starop.) — obcierać, uwierać. [przypis edytorski]

sztuką czynić zapaśnicą (starop.) — walczyć jak zapaśnik. [przypis edytorski]

sztuki (starop.) — nakrycia, sztućce. [przypis edytorski]

sztyr (starop.) — ster. [przypis edytorski]

szwankować (starop.) — chwiać się, słaniać się, zataczać się; potykać się, utykać, kuleć; błąkać się, błądzić; chybić. [przypis edytorski]

szwankujący (starop.) — chwiejący się, słaniający się, zataczający się; kulejący. [przypis edytorski]

szwe (starop.) — wsze, tj. wszelkie. [przypis edytorski]

szwyćcy (starop.) — wszyscy. [przypis edytorski]

szwytki (starop.) — wszytki; dziś: wszystkich. [przypis edytorski]

szyć z łuku (starop.) — strzelać z łuku. [przypis edytorski]

szyp (starop.) — grot strzały; strzała; pocisk. [przypis edytorski]

tąśmy (…) dobyli [miast i zamków] (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: tą dobyliśmy (tą, tzn. boską ręką, patrz wyżej, strofa 83 pieśni II). [przypis edytorski]

tajeć (starop.) — tu w sensie przenośnym: uwalniać skrywane uczucia. [przypis edytorski]

takbych (…) rad ukazał (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: tak chętnie ukazałbym. [przypis edytorski]

takem beł zhardział (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika w formie daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: tak zhardziałem wcześniej (uprzednio, kiedyś itp.). [przypis edytorski]

takiem kształtem (starop.) — w taki sposób. [przypis edytorski]

takież (starop.) — tak samo. [przypis edytorski]

takież (starop.) — także. [przypis edytorski]

takim kształtem (starop.) — w taki sposób. [przypis edytorski]

taklim się (…) bojaźliwą zdała (starop.) — konstrukcja z partykułą -li oraz ruchomą końcówką czasownika; inaczej: takli się bojaźliwą zdałam; znaczenie: czy zdałam się tak bojaźliwa. [przypis edytorski]

takli stać (…) darmo macie (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy tak stać darmo [nadaremnie, bezczynnie] macie. [przypis edytorski]

takli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy tak. [przypis edytorski]

takli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy tak; tak oto. [przypis edytorski]

takli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: tak to; tak oto. [przypis edytorski]

takli to (…) żywot (…) macie (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy taki żywot macie. [przypis edytorski]

tako wiele (starop.) — tak wiele. [przypis edytorski]

tak się wszystkiem zdało (starop.) — tak wszyscy uważali [za słuszne]. [przypis edytorski]

tak słychać (starop.) — tu w znaczeniu: takie chodzą słuchy. [przypis edytorski]

tak to umowę (…) trzymają (starop.) — tak to się dotrzymuje umowy (pytanie retoryczne, stanowiące przymówkę). [przypis edytorski]

tamecznego (starop.) — tamtego. [przypis edytorski]

tam i sam (starop.) — tu i tam. [przypis edytorski]

tam i sam (starop.) — tu i tam; tu i ówdzie. [przypis edytorski]

tam y sam (starop.) — tu i tam; tu i ówdzie. [przypis edytorski]

taras (starop.) — więzienie. [przypis edytorski]

tarcz (starop.) — dziś r.ż.: tarcza. [przypis edytorski]

tarnki (starop.) — owoce tarniny; też ogólnie: jagody, owoce. [przypis edytorski]

tchnąć (starop.) — tu: oddychać. [przypis edytorski]

tchnienie (starop.) — ciężki, dychawiczny oddech. [przypis edytorski]

tęć bych ja podparła (starop.) — tę podparłabym; podparłabym ją. [przypis edytorski]

tęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

tedy (starop.) — wtedy; zatem. [przypis edytorski]

tedy (starop.) — zatem, a więc; tu: wtedy. [przypis edytorski]

tegoż nas domieścisz (starop.) — tam nas doprowadzisz. [przypis edytorski]

tem więcey (starop.) — tu w znaczeniu: tym bardziej. [przypis edytorski]

ten beł głos ludzki (starop.) — takie było zdanie wśród ludzi. [przypis edytorski]

tenli to łańcuch, teli to okowy, (…) tenli to ogień (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy ten łańcuch, te okowy [łańcuchy, kajdany], (…) czy to ten ogień, który miał (…) itd. [przypis edytorski]

terazbym się rada oślepiła (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: teraz oślepiłabym się rada; tzn. teraz chętnie bym się oślepiła. [przypis edytorski]

terazejszy (starop.) — teraźniejszy. [przypis edytorski]

teraześ (…) zbyła (starop.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: teraz zbyłaś; znaczenie: teraz się pozbawiłaś. [przypis edytorski]

tesar (starop.) — stolarz, cieśla. [przypis edytorski]

teskliwość (starop.) — tęskliwość, tęsknota. [przypis edytorski]

teskliwy (starop.) — stęskniony. [przypis edytorski]

tesnica (starop.) — smutek. [przypis edytorski]

tesnica (starop.) — smutek; tu: cierpienie. [przypis edytorski]

tey myśli (…) postrzegł (starop.) — spostrzegł tę myśl. [przypis edytorski]

tociechmy byli weseli (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: to ci byliśmy weseli; znaczenie: ależ mieliśmy zabawę. [przypis edytorski]

tolim jem zbyła (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika oraz z partykułą wzmacniającą -li; inaczej: to im zbyłam (umknęłam). [przypis edytorski]

toli (…) ustąpili (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; tu znaczenie: tak więc ustąpili. [przypis edytorski]

trafić (starop.) — trefić; układać, czesać, fryzować. [przypis edytorski]

trafić włosy (starop.) — układać włosy, czesać włosy. [przypis edytorski]