Zapada zmrok. Jan zapala świecie przy fortepianie i spogląda w noc, nim zaczyna powoli uderzać akordy Etiudy Rewolucyjnej Chopina. Z pozoru ćwiczenie, w rzeczywistości — echo jego wewnętrznego zmagania. Tak nakreślony przez połączenie słowa, obrazu i dźwięku dramat Krzysztofa Kamila Baczyńskiego z jednej strony ukazuje wrażliwość poety i pełnię jego talentu, z drugiej — wprowadza odbiorcę w pełnozmysłowy odbiór utworu.
Głównym wątkiem dramatu jest konfrontacja dwóch postaw: pełnej patosu woli walki w obronie ojczyzny i graniczącej z przerażeniem awersji do przemocy. Bohaterowie dramatu, Piotr i Jan, nie tylko toczą spór na temat historii, moralności czy uosabiają konflikt sztuki z wojną. Ich sylwetki stanowią również szkic obrazu epoki, dają okazję do zapoznania się z autobiograficznym aspektem dramatu. Młody i przerażony przemocą Jan stanowi swoiste alter ego Baczyńskiego, zaś jego przyjaciel Piotr, tęskniący do walki, odzwierciedla postawy twórców, z którymi Baczyński wielokrotnie polemizował. Sam artysta musiał stanąć niegdyś przed pytaniem, w jaki sposób pogodzić współczucie wobec bliźniego z pragnieniem obrony ojczyzny — rozwiązać konflikt podobny do tego, który trawił Piotra i Jana.
Jedyny dramat Krzysztofa Kamila Baczyńskiego nie posiada tytułu ani zakończenia. Zachował się jedynie w rękopisie, wielokrotnie skreślanym i poprawianym przez autora od 1942 roku — czasu wielkich napięć moralnych i historycznych, które naznaczyły tekst pytaniami o sens życia, odwagi, a także znaczenie prawdziwej siły; pytaniami, które nigdy nie były ani proste, ani jednoznaczne. Utwór wpisuje się zarazem w najlepsze tradycje literatury polskiej; widać w nim nawiązania do stylistyki znanej choćby z takich dramatów Wyspiańskiego jak Wyzwolenie czy Noc listopadowa. Przechowywany w zbiorach Biblioteki Narodowej, stanowi dzieło mało rozpoznawalne, a jednak istotne. Baczyński, autor nazywany głosem całego pokolenia artystów doświadczonych wojną, przeniósł pytania i dylematy rzeczywistości wojennej na poziom ponadczasowy.
Dramat nie ma tytułu. Ma jednak głos — przejmujący, osobisty, do dziś niepokojąco aktualny.
E-book [Dramat] Krzysztofa Kamila Baczyńskiego jest dostępny w formatach EPUB i MOBI oraz jako PDF.
