Uwaga, tekst zawiera
treści przeznaczone dla dorosłych czytelników.
Zmysłowy romans młodej mężatki „z wyższych sfer” i leśniczego osadzony w społeczno-obyczajowych realiach Anglii po I wojnie światowej.
Ścisłe połączenie przeżyć seksualnych z życiem uczuciowym i całościowym dobrostanem człowieka, opisy zbliżeń intymnych, w tym orgazmu kobiecego, a wreszcie swobodne używanie słów uznawanych za niecenzuralne — wszystko to stanowiło niemałe wyzwanie dla czytelników powieści Davida Herberta Lawrence'a Kochanek lady Chatterley (ang. Lady Chatterley's Lover), której pierwsze, prywatne wydanie ukazało się w 1928 roku we Florencji dzięki pomocy Giuseppe „Pino” Orioliego.
Lawrence stał się „enfant terrible purytańskiej kultury i literatury angielskiej”. Jego książki konfiskowano, wytaczano procesy o pornografię, ekscytowano się pieprznymi opisami. A jednak otwartość w opisach erotyki czy w przedstawieniu komplikacji i niuansów życia seksualnego stanowi część większej całości: wielowątkowej wypowiedzi na temat wewnętrznej wolności człowieka. Autor Kochanka lady Chatterley żarliwie przeciwstawiał się ekspansji przemysłu, który eksploatuje robotników, odczłowieczając ich i pozbawiając naturalnej radości życia. Występował przeciw religii pieniądza, konsumpcjonizmowi, mechanizacji i dehumanizacji życia, niszczeniu przyrody i zanikowi więzi międzyludzkich. Wszystkie te wątki znalazły swoje miejsce na kartach jego najszerzej znanej powieści. I jeżeli dążył do przełamywania tabu w zakresie erotyki, to była to też praca na rzecz odrodzenia człowieka, zwrócenia się ku żywotnym, naturalnym siłom.
Oczywiście bulwersujący był już sam temat romansu damy „z towarzystwa”, Constance Chatterley i Oliviera Mellorsa, „prostego” człowieka, pochodzącego z górniczej miejscowości, z eksploatacji której utrzymywał się majątek jej męża. A więc dama i jej służący: motyw banalny. To jednak tylko powierzchnia problematyki, chciałoby się rzec: przynęta. Lawrence znacznie pogłębia tematykę erotyzmu, który niweluje różnice społeczne. Pokazuje również nierównomierne pulsowanie, przypływy i odpływy uczucia i seksualnej fascynacji, naprzemienne przyciąganie i odpychanie, przekraczanie granic i wspólne wzrastanie kochających się ludzi, ich drogę do samopoznania oraz ich uwikłanie w zróżnicowane więzy społeczne: z poszczególnymi członkami rodziny, z członkami własnej klasy społecznej, strach przed plotką i jej niszczącymi konsekwencjami.
Jednocześnie Lawrence, będąc człowiekiem swych czasów, daje wyraz również różnym niepokojącym pogladom. Sam będąc osobą biseksualną (biografowie wskazują na jego związki z dwiema kobietami i jednym meżczyzna), przy otwartości na seksualność par heteroseksualnych, zdradza żywiołową niechęć do związków lesbijskich. Kuriozalne jest też przedstawienie wątku relacji kaleki z jego pielęgniarką (a zarazem pana, pracodawcy z podwładną, przedstawiciela arystokracji z kobietą z rodziny robotniczej). W wypowiedziach postaci i fragmentach narracyjnych rozsiane są wątki rasistowskie i antysemickie. Ze wszystkimi tymi rysami, powieść Lawrence'a stanowi dzieło warte uwagi, poruszające czytelników w latach międzywojennych, sensacyjne w czasach rewolucji seksualnej lat 70. XX w. i również dziś mogące dawać punkt wyjścia do istotnych dyskusji.
W Polsce powieść D. H. Lawrence'a Kochanek lady Chatterley w przekładzie Marcelego Tarnowskiego (Warszawa 1933, nakładem Księgarni M. Fruchtmana) wydana została ze wstępem autora sugerującym, że czytelnikom udostępniony został pełen tekst utworu. We wstępie Lawrence pisze, iż pożądane przez wydawców ocenzurowanie, „oczyszczenie” przez wyeliminowanie scen erotycznych oraz dosłownych, niekiedy dosadnych określeń czynności seksualnych i intymnych części ciała — powoduje, że „książka krwawi”. Co więcej, przy tytule polskiego przekładu pojawiła się adnotacja „z upoważnienia autora”, co sugeruje przekład autoryzowany. Tymczasem już w międzywojniu Czesław Miłosz w korespondencji do Jarosława Iwaszkiewicza zwracał uwagę na luki w tłumaczeniu i zestawiał je z przekładem na rosyjski. Pominięcia dotyczyły przede wszystkim scen erotycznych, w tym zabaw kochanków, strojących swoje nagie ciała kwiatami i nadających swoim genitaliom imiona, a nawet wszelkich bezpośrednich wzmianek o intymnych częściach ciała. W niniejszym wydaniu opuszczone fragmenty zostały w miarę możności uzupełnione po porównaniu z oryginalną angielską wersją językową, co wiązało się z konieczności z pewną modyfikacją przekładu w kilku miejscach. Na przykład wspomniane imiona intymne: Lady Jane i Sir John Thomas, uwzględnione w jednym miejscu przez tłumacza i przełożone jako: Ondraszek i księżniczka, po uzupełnieniu brakującej sceny musiały zostać opuszczone dla zachowania jednolitości tekstu (nawiasem mówiąc pierwotny tytuł miał brzmiec John Thomas and Lady Jane). Z drugiej strony, również dla zachowania jednolitości, w uzupełnieniach starano się dopasować do stylu przekładu w zakresie stosowanego słownictwa, skoro tłumacz zdecydował się użyć określenia „obłapiać” w miejsce dosadnego „fuck” w oryginale, również w uzupełnieniach została złagodzona dosadność sformułowań Mellorsa. Uszanowana też została inna, wielce ciekawa, decyzja przekładowa Marcelego Tarnowskiego; mianowicie zdecydował się on oddać ducha tego, że leśniczy mówi dialektem hrabstwa Derbyshire, wprowadzając w wypowiedziach tej postaci język używany na Górnym Śląsku. W uzupełnionych fragmentach zachowano ten rys.
Język ludowy: gwara, dialekt mieszkańców górniczej miejscowości (to pomieszanie pojęć trudne byłoby do skorygowania, a jednocześnie oddaje ono potoczne funkcjonowanie tych kwestii „w języku”) — stanowi ważny element w konstrukcji napięć między bohaterami, jest bronią leśniczego jako człowieka pogranicza. Wykształcony na klasycznej literaturze, obyty towarzysko jako były oficer, nie uzyskuje pełnego awansu społecznego, nie zdobywa uznania za swój wysiłek, a przeciwnie: staje się dziwakiem, któremu trzeba pokazać, gdzie jego miejsce, mianowicie na nizinach hierarchii społecznej. Olivier Mellors wobec tego świadomie gra z pomocą języka, stosując raz dialekt, raz mowę ludzi z „dobrego towarzystwa”, żeby ocalić swą godność i zaznaczyć dystans, a zarazem niezależność. Takie jego postępowanie budzi oczywiście rozdrażnienie rozmówców. W tej właśnie sferze, poza sferą seksualną, realizuje się jego zuchwała wolność.
Książka Davida Herberta Lawrence'a Kochanek lady Chatterley znalazła się na liście 100 książek XX wieku według „Le Monde” (39. miejsce) i doczekała wielu adaptacji filmowych, w tym ostatnio w 2015 r. dla telewizji BBC i w 2022 r. kinowej wersji w reżyserii Laure de Clermont-Tonnerre. Na Wolnych Lekturach powieść dostępna jest jako e-book (EPUB i Mobi Kindle) oraz plik PDF.
