Przypisy

czytak — elementarz. [przypis autorski]

Czy tak zwany neoromantyzm, najnowszy prąd czy najnowszy dreszcz literacki Zachodu, odezwie się u nas głośnym, pełnym echem (…) Duch naszej tradycji i duch piękna sprzyja raczej neoromantyzmowi, niż mu się sprzeciwia — S. Kozłowski, Młoda Polska, „Biblioteka Warszawska” 1900, t. IV, s. 296. [przypis autorski]

Czytałem niegdyś książkę pod ponurym tytułem „Postęp jako ewolucja okrucieństwa”… — Gorki, Lénine et le paysan russe, s. 126. [przypis autorski]

czytał mu „Fedona” — Dialog Fedon o nieśmiertelności duszy, dzieło Platona, które Kato odczytał przed zabiciem się w Utyce. [przypis autorski]

Czytam tę powieść Bourgeta (…) Och, jakże dobrze rozumiem powieść — S. Żeromski, Dzienniki I. 1882–1886, Warszawa 1953, s. 381 (31 V 1886). [przypis autorski]

Czytamy to w ostatniej z tylu cennych prac Brücknera o Reju, Mikołaj Rej, Lwów 1922, str. 98. [przypis autorski]

czytamy w etnograficznych i socjologicznych dziełach, jak ścisłym zastrzeżeniom małżeńskim poddawały się ludy dzikie… — np. w Primitive Marriage McLennana i The History of Human Marriage Westermarcka. [przypis autorski]

czytamy w jednym z ułomków — Słowacki, Dzieła, t. X, s. 537. [przypis autorski]

czytamy w następnej części „Traktatu” — Pisma, wyd. Akademii Umiejętności, t. VII. [przypis autorski]

Czytelnik raczy nie fatygować się szukaniem jej na mapie, albowiem byliśmy zmuszeni zmienić nazwę miejscowości, zawartą w oryginalnym liście. [przypis autorski]

czy (…) uświadamia sobie swe jestestwo w miłości kobiety — Ten wypadek wymaga jeszcze później osobnego rozpatrzenia. [przypis autorski]

Czyżby łaskawość, którą (według Księgi Ezdrasza) Cyrus i Dariusz okazują Żydom, pozwalając im odbudować świątynię, polegała na tym, że Żydzi, którzy dotychczas czcili Baala, Astarte, Molocha itd., w Babilonie przyjęli wiarę Zoroastra i czcili Ormuzda pod imieniem Jehowy? Z tym zgadzałby się fakt, że Cyrus modli się do boga Izraela (I Ezd 2, 3 w Septuagincie). Wszystkie poprzedzające księgi Starego Testamentu albo powstały później (po niewoli babilońskiej), albo też kult Jehowy został tam umieszczony później. Z Pierwszej Księgi Ezdrasza, rozdział 8 i 9, poznajemy Żydostwo z jego najczarniejszej strony: lud wybrany idzie tu śladami swego praszczura, który wypędził Hagar z Izmaelem, i wypędza kobiety, które podczas niewoli babilońskiej wstąpiły w związki małżeńskie z Żydami, dlatego że nie należały do szczepu Mauszel [niem. Mauschel to daw. lekceważące określenie Żyda; red. WL]. Trudno pomyśleć coś bardziej podłego. [przypis autorski]

Czyżby nauka chrześcijańska sprzeniewierzyła się zasadom swoim, gdyby przykazanie miłości rozciągnęła na wszystko, co żyje, czuje, cierpi?… — por. Guyon, La Cruauté, s. 82–84. [przypis autorski]

czyż nie może swych nieokreślonych natchnień sugerować (…) rozpaczy krwią i purpurą zachodzącego słońca — E. Lowry Duthie, L'influence du symbolisme français dans le renouveau poétique de l'Allemagne, Paris 1933, s. 399. [przypis autorski]

Czyż nie należy wam się z prawa posiadanie tego, co jest własnością boga waszego Chamosa? — „Nonne ea, quae possidet Chamos, deus tuus, tibi jure debentur?” — tak brzmi tekst Wulgaty [staroż. tłumaczenia Biblii na łacinę; red. WL]. Ojciec de Carrières przełożył: „Nie mniemacież mieć prawo posiadać to, co należy do boga waszego Chamosa?”. Nie znam siły tekstu hebrajskiego, widzę jednak, że w Wulgacie Jefte uznaje pozytywne prawo boga Chamosa i że francuski tłumacz osłabił to uznanie przez podług waszego mniemania, którego w tekście łacińskim nie ma. [przypis autorski]

Czyż nie słyszałem na dworze w Saint-Cloud kobiet utrzymujących, że Napoleon ma charakter suchy i prozaiczny? — When Minna Troil heard a tale of woe or of romance, it was then her blood rushed to her cheeks, and shewed plainly how warm it beat notwithstanding the generally serious composed and retiring disposition which her countenance and demeanour seemed to exhibit”. [Walter Scott] The Pirate, I, 33 [„Kiedy Minna Troil słyszała opowieść tragiczną lub romansową, krew nabiegała jej do twarzy, okazując jasno, jak namiętnie, mimo zwykłej powagi i wstrzemięźliwości, biło jej serce”; przyp. tłum.]. Ludzie pospolici widzą chłód w duszach takich jak Minny Troil, które nie uważają, aby codzienne drobiazgi warte były ich wzruszenia. [przypis autorski]

Czyż to nie było komiczne — [Komentarz autora z Uwag.] Widzimy, jak Strumieński, gdy chodzi o jego skórę, analizuje fakty i doprowadza je do atomu, o którym by zapewne i medycyna nic już powiedzieć nie mogła. [przypis autorski]

Czy zjawisko watowania, wszelkiego nadymania, podklejania, zaklajstrowywania, i lakierowania jest tak obce naszej współczesnej epoce u nas? Sądzę, że nie (…) — oczywiście komuś znającemu mnie z plotek gawiedzi może się wydać śmiesznym, że blagier, pornograf, erotoman, narkoman, megaloman i czort wie co jeszcze — „uderzył” w ton moralizatora. Nie uważam się za ideał, ale muszę stwierdzić niebywałe przeszarżowanie mojej sylwety psychicznej w kierunku ujemnym w opinii przeciętnych kretynów. [przypis autorski]

czy zna Goethego „Powinowactwa z wyboru”, a gdy zaprzeczyła (…) — dla tych, co nie czytali Goethego Powinowactw z wyboru, opowiem, o co idzie: w powieści tej występuje małżeństwo: Edward i Charlotta. Ale Edward kocha Otylię, a Charlotta kapitana. Raz w nocy zdarza się, że Edward chce z daleka widzieć Otylię czuwającą do późna w swym pokoiku i mimo woli zachodzi do żony, która właśnie jest rozmarzona wskutek bliskiego odjazdu kapitana. Edwarda chwyta pokusa, lekki opór żony podnieca go, wówczas gasi świecę. „W zmroku pod przyćmioną lampą, wewnętrzne skłonności i fantazja natychmiast wzięły górę nad rzeczywistością. Edward miał tylko Otylię w objęciach, przed duszą Charlotty majaczyła postać kapitana to bliżej, to dalej, i tak, dość dziwnie, splotło się obecne z nieobecnym w sposób pełen czaru i rozkoszy” (część I, ustęp 11). Później rodzi się z tego dziecko, które ma rysy twarzy kapitana, a oczy Otylii. Skruszony Edward powiada: „To owoc podwójnego cudzołóstwa!” (II, 13); [ten dopisek autorski jest w wydaniu źródłowym przypisem dolnym; większość pozostałych, jeśli nie zostało to zaznaczone, stanowi odniesienia umieszczone na końcu utworu jako Uwagi; red. WL] [przypis autorski]

Cz. Zgorzelski, Ballada polska, BN I, 177, Wrocław 1962, s. LXX. [przypis autorski]

διάκτορος, έριούνιος, ψυχοπομπός — Diáktoros, Eriúnios, Psychopompós [przydomki boga Hermesa: przewodnik, pomocny, przewodnik dusz; red. WL]. [przypis autorski]

Dąbal (…) w lipcu zaś w 1922 roku został skazany sądownie na sześć lat więzienia za robotę bolszewicką… — Tomasz Dąbal pochodził z Sobowa w pow. tarnobrzeskim z rodziny włościańskiej. Po ukończeniu gimnazjum zapisał się na uniwersytet w Krakowie, gdzie dwa lata spędził na medycynie, rok na prawie. Był wtedy członkiem Czytelni Akademickiej, skupiającej młodzież spod znaku Polskiego Stronnictwa Ludowego. Brał udział w organizacji „Strzelca”, a po wybuchu wojny wstąpił do Legionów z rangą oficera. Głośnym stał się wówczas, gdy po upadku Austrii znalazł się w Tarnobrzegu i razem z ks. Okoniem rozpoczął robotę polityczną. W r. 1921 przeszedł jawnie do obozu komunistów i jako poseł zgłosił w Sejmie partię komunistyczną. [przypis autorski]

dąb gaduła Kozackiemu wieszczowi tyle cudów śpiewa — Ob. [zob.; red. WL] poema Goszczyńskiego Zamek Kaniowski. [przypis autorski]

Dabei ist es noch (…) dieses überlegene Volk misshandeln — Jest bowiem rzeczą zgoła odmienną, czy kraj o mniejszym znaczeniu kulturalnym ma to nieszczęście, że zostanie opanowany przez naród o większej kulturze, czy też naród o wysokiej kulturze spotka ten tragiczny los, że ulegnie on narodowi stojącemu pod względem kulturalnym niżej. Bowiem w tym niższym narodzie ujawnią się i zaczną działać wszystkie możliwe kompleksy niższości wobec narodu o wyższej kulturze, ów wyżej stojący naród będzie traktowany okrutnie i po barbarzyńsku. [przypis autorski]

daddżal — Antychryst. [przypis autorski]

Dagny intrygą swoją zrobiła to, że (…) zamiast Pani zwołano Siennicką — zauważyć tu należy, że Natalia Siennicka była w owych czasach najświetniejszą może polską aktorką, w pełni młodości, urody i talentu i że gdy chodziło o obsadę tej roli, nikt życzliwy Przybyszewskiemu nie mógł się wahać między Siennicką a Zapolską. I sam Przybyszewski wiedział o tym doskonale. [przypis autorski]

dają się histeryczkom pod tym względem tak samo okłamywać, jak one zwodzą same siebie — Zupełnie powierzchowne jest dawne zapatrywanie, że histeryczka świadomie symuluje i opowiada skłamane historie. Kłamliwość kobiet tkwi całkowicie w nieświadomym; do kłamstwa w właściwym tego słowa znaczeniu, o ile ono stanowi przeciwieństwo możliwości prawdy, kobieta nie jest wcale zdolna. [przypis autorski]

dajmy pokój zabobonom, które zanikają — religia jest to sprawa między każdym człowiekiem a Bogiem. Jakim prawem wciskacie się między Boga a mnie? Pełnomocnika, w myśl społecznego kontraktu, biorę jedynie dla rzeczy, których nie mogę załatwić sam. Czemu Francuz nie miałby opłacać swego księdza, jak swego piekarza? jeżeli mamy w Paryżu dobry chleb, to dlatego że państwo nie wpadło jeszcze na myśl bezpłatnego rozdawania chleba i wzięcia wszystkich piekarzy na swój żołd. W Stanach Zjednoczonych każdy opłaca swego księdza: panowie ci zmuszeni mieć jakieś zasługi, a sąsiad mój nie pokłada szczęścia w tym, aby mi narzucić swego księdza (Listy Birkbecka). Cóż się stanie, jeżeli będę miał przekonanie, jak nasi ojcowie, że proboszcz jest cichym wspólnikiem mojej żony? Zatem o ile nie zjawi się jaki Luter, nie będzie już katolicyzmu we Francji w r. 1850. Religię tę mógł ocalić w r. 1820 jedynie p. Grégoire [Grégoire: biskup Henri Grégoire, który podczas rewolucji złożył przysięgę na konstytucję cywilną kleru, w 1820 r. wszedł do Izby Deputowanych z okręgu Izery; Stendhal oddał wówczas na niego swój głos (por. Życie H. Brulard, s. 451); przyp. red.]; widzicie, jak się z nim obchodzą! [Słowa: ksiądz, ojcowie, żona, Francja, są w oryginale zaznaczone pierwszą literą i wykropkowane; przyp. tłum.] [przypis autorski]

dałem już próbę tego gdzie indziej — Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft [Zasady metafizyczne przyrodoznawstwa]. [przypis autorski]

daleki rejs — żegluga statków handlowych. [przypis autorski]

Dalszy ciąg opowiadania o „Trzech Muszkieterach” znajdą czytelnicy w romansie pod tytułem: W dwadzieścia lat później. [przypis autorski]

daltonizmu moralnego, którego tyle przykładów można odszukać i w naszych dzisiejszych komediach. Okazuje się, że ten symptom ma arcypolski i szlachecki rodowód i bardzo czcigodne tradycje — Por. mój szkic pt. Robak wojskowy i cywilny, „Wiadomości Literackie” Nr 563. [przypis autorski]

Damasipp — z Juvenalis. [przypis autorski]

danego rzędu wielkości (IP) istnieć nie może — na ten temat, stosunku mojej teorii do chemii i fizyki, i kwestii „rzeczywistości” atomów i elektronów, wyjaśnienia nastąpią dalej. [przypis autorski]

dane (IP) musi zakończyć swoje istnienie — jak możemy pomyśleć taką zmianę danego (AR), np. w inne (ARN), będziemy mogli określić dalej. Jest to w związku z tym, że każde (IP) musimy przyjąć jako składające się z (IPN). [przypis autorski]

Dane na podstawie: A. Brigs, P. Burke, Społeczna historia mediów…, s. 73. [przypis autorski]

Dano mi usta […] robię to, co mi nakazano w Memfis — autentyczne. [przypis autorski]

Dante grzebany w Rawennie i we Florencji. [przypis autorski]

Danysz stwierdził, że promienie radowe działają energicznie na rdzeń pacierzowy i na mózg (…)… — [por.] Danysz, „Comptes rendus”, 16 lutego 1903. [przypis autorski]

darda — halabarda. [przypis autorski]

daremniny — rzeczy bezwartościowe. [przypis autorski]

das Sinnbild ist so alt wie Sprache und Dichtung selbst — E. Lowry Duthie, L'influence du symbolisme français dans le renouveau poétique de l'Allemagne, Paris 1933, s. 398; [das Sinnbild ist (…) Dichtung selbst (niem.): alegoria jest równie stara jak sam język i poezja; red. WL]. [przypis autorski]

Datę pierwszej publikacji poglądów Lamarcka znalazłem w znakomitej historii tych poglądów autorstwa Izydora Geoffroya St. Hilaire (Histoire Naturelle Generale t. II, str. 403, 1859); w dziele tym znajduje się również dokładne streszczenie opinii Buffona w tej kwestii. Rzecz to ciekawa, na ile dziad mój, Erazm Darwin, w swej Zoonomia (t. I, str. 500-510), wydanej w roku 1794, wyprzedził zarówno poglądy, jak i błędy Lamarcka. Według Izydora Geoffroya Goethe był stanowczym zwolennikiem podobnych poglądów, jak to widać z wstępu do dzieła pisanego w latach 1794 i 1795, ale wydanego znacznie później. Goethe wyraźnie wypowiada (por. Goethe als Naturforscher przez dra Karola Medinga, str. 34), że na przyszłość naturalistów obchodzić będzie pytanie np. w jaki sposób bydło nabyło rogi, ale nie w jakim celu je posiada. Mamy tutaj zadziwiający przykład równoczesnego prawie powstawania podobnych poglądów, gdyż Goethe w Niemczech, dr Darwin w Anglii i Geoffroy St. Hilaire (jak zobaczymy to poniżej) we Francji doszli w latach 1794–95 do tych samych wniosków w kwestii pochodzenia gatunków. [przypis autorski]

D. Attas, Lockean Justification of intellectual property, [w:] A. Gosseries, A. Morciano, A. Strowel [red.], Intellectual and property theories of justice, 2010, s. 30. [przypis autorski]

D. Attas, Lockean Justification…, s. 30. [przypis autorski]

datury — krzewy bardzo wysokie, rosnące w rowach, w Ameryce. [przypis autorski]

Dawid z Dinant — (z Dinant w Belgii albo z Dinan w Francji), żył w II połowie wieku XII. Poza tym o życiu jego nic nie wiemy; przechowała się jednak wiadomość, że miał przebywać na dworze papieża Innocentego III. Napisał: De tomis id est de divisionibus, rzecz samym już tytułem przypominająca Eriugenę. [przypis autorski]

Dawni autorzy, którzy mówili o Indiach, malują je tak, jak je widzimy jeszcze dzisiaj — patrz Pliniusz, VI, 19; Strabon, XV. [przypis autorski]

dawniej, pod wpływem studiów fizjologicznych (…) przeciwstawiać duszę mózgowi — P. Chmielowski, Najnowsze prądy w poezji polskiej, s. 145. [przypis autorski]

Dawni Rzymianie nie mieli praw na regulowanie wysokości lichwy — lichwa i procent znaczyły u Rzymian jedno i to samo. [przypis autorski]

deadly dust — śmiertelny proszek, czyli złoto. [przypis autorski]

De amore coniugali (łac.) — O miłości małżeńskiej. [przypis autorski]

de auditu et visu — o słyszanem i widzianem (łac.). [przypis autorski]

Debierne aktywował bar, pozostawiając go w roztworze z aktynem (…) — [por.] „Comptes rendus”, lipiec 1900. [przypis autorski]

de buenavista — z pięknym widokiem. [przypis autorski]

dechrystianizując narody, oni je osłabiają duchowo… — Cały ten ustęp przytoczyłem w skróceniu. [przypis autorski]

Decree Establishing the Venetian Guild of Printers and Booksellers… [przypis autorski]

dedukcja — metoda rozumowania naukowego, polegająca na wyprowadzaniu ze znanych nam ogólnych racji szczegółowych następstw; wyprowadzanie wniosku z ogólnej zasady. [przypis autorski]

Definitywne wydanie tego dzieła opatrzył dygresją, jako zadanie wysuwając historię, która by się zajęła opisem pokoleń, ich roli, związku wielkich postaci dziejowych z ich rówieśnymi generacjami — L. Ranke, Sämtliche Werke, Leipzig 1874. T. 33, s. 323. „Es wäre vielleicht überhaupt eine Aufgabe, die Generationen, so weit es möglich ist, nach einander aufzuführen, wie sie auf dem Schauplatz der Weltgeschichte zusammengehören und sich von einander sondern. Man müsste einer jeden von ihnen volle Gerechtigkeit wiederfahren lassen; man würde eine Reihe der glänzendsten Gestalten darstellen können, die jedesmal unter einander die engsten Beziehungen haben und in deren Gegensätzen die Weltentwicklung weiter fortschreitet: die Ereignisse entsprechen ihrer Natur”. [przypis autorski]

de Giche et Louvini — „De Giche” to zapewne „hr. de Guiche” o którym znajduje się wyraźna wzmianka w liście Mar. Ludw. do Kondeusza z 27 marca r. 1664, jako o obecnym przy boku króla w obozie (T. Luk. XL, k. 18). Louvini (może Louvigny) skąd inąd nam nie znany. [przypis autorski]

degradacja literatury rosyjskiej jest tak wielka… — Eugenia Weber, op. cit. [przypis autorski]

Dei adiutores sumus. Jak nie widzieć wszystkich wielkich możliwości zawartych wszystkich duszach!… — A. Gratry, Souvenirs de ma jeunesse, Paris, VII ed., 1907. [przypis autorski]

Dejwas (z litew. deivė: bogini) — Boginie. [przypis autorski]

Dejwas (z litew. dievas) — bóg. [przypis autorski]

dekada — dni dziesięć. Miesiąc u rzymian dzielił się na trzy dekady. [przypis autorski]

dekadenci nadają sobie o wiele częściej i chętniej nazwę symbolistów (…) była tak charakterystyczną — W. Wojnarowska, Nowa literatura francuska, „Ateneum” 1891, t. III, s. 454. [przypis autorski]

dekadenci oraz sataniści, czyli neomistycy, „którzy wszakże modernizmu nie wyczerpują (…) nieraz innymi cechami od charakterystycznych cech tych grup odbiegają — M. Posner-Garfein, Kilka słów o modernizmie, „Krytyka” 1899, z. IV, s. 230. [przypis autorski]

Dekadencją naprawdę (…) zdradą, ucieczką, niedomyśleniem do końca — K. Irzykowski, Walka o treść, Warszawa 1929, s. 276. [przypis autorski]

Dekadencją nazywamy stan społeczeństwa (…) pod wpływem dobrobytu i dziedziczności, pewnego rozwoju — S. Rzewuski, Młoda Francja, Paul Bourget, w: Dodatek do „Przeglądu Tygodniowego” 1885, I półrocze, s. 178–208 i 312–339; przedruk w: S. Rzewuski, Młoda Francja. Studia literackie, Warszawa 1888. [przypis autorski]

dekadencja miała w piśmiennictwie francuskim tradycje odległe, sięgające dzieła Montesquieu (…) Bourget w szkicu o Baudelairze w tomie Essais de psychologie contemporaine (1883) — A. E. Carter, The Idea of Decadence in French Literature. 1830–1900, Toronto 1958. [przypis autorski]

dekadentem, schyłkowcem, symbolistą (…) du dernier soupir du siècle — W. Gomulicki, Jeden z nowych, „Wędrowiec” 1892, nr 47; [du dernier soupir du siècle (fr.): ostatnie westchnienie wieku; red. WL]. [przypis autorski]

dekadentów przeestetyzowanych (…) tylko dlatego, że one się im podobają — E. Orzeszkowa, Melancholicy, w: Pisma zebrane. Pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego, t. XXVIII, Warszawa 1949, s. 12. Por. M. Żmigrodzka, Modernizm polski w oczach pozytywistki, w: Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. I, Warszawa 1965. [przypis autorski]

Deklamuje się sonety Baffa — dialekt wenecki posiada opisy miłości fizycznej tak jaskrawe, iż zostawia o tysiąc mil za sobą Horacego, Propercjusza, La Fontaine'a i wszystkich poetów. Pan Buratti, wenecjanin, jest w tej chwili poetą satyrycznym naszej smutnej Europy. Celuje zwłaszcza w komicznym opisie fizycznym swych bohaterów; toteż często dostaje się do więzienia. Patrz Elefanteida, l'Uomo, Strefeida. [przypis autorski]

Deklaracja Praw Człowieka, 1789, dostępna pod adresem: http://pl.wikisource.org/wiki/Deklaracja_Praw_Cz%C5%82owieka_i_Obywatela (dostęp 07.09.2012 r.). [przypis autorski]

Dekuj, pon! Ne noriu! — Dziękuję panu, nie chcę! [przypis autorski]

delacye i wyroki: padli ofiarą Geminius, Celsus i Pompejus (…) Celsus trybun, oskarżony udusił się łańcuchem, do którego był przykuty — Tacyt [Roczniki VI, 14; z opisy kolejnych przypadków pochodzą z następnych fragmentów tego samego dzieła]. [przypis autorski]

delegację do Lublina do tamtejszego Rządu Ludowego… — według informacji otrzymanych od jednego z delegatów delegację przyjął członek Rządu Lubelskiego, minister spraw wewnętrznych Thugutt, który wyraził radość z powodu powstania samodzielnej organizacji w powiecie tarnobrzeskim, przyrzekł pomoc dla niej i dał auto wojskowe z dwunastoma żołnierzami z poleceniem aresztowania i dostawienia do Lublina tych, którzy nie chcieli uznać Rządu Ludowego. W szczególności miał być aresztowany hr. Zdzisław Tarnowski. Minister zalecał przeprowadzić wszystko, co dobre, praktyczne i demokratyczne, usuwać, co austriackie. Oświadczył, że po zbadaniu organizacji zastosuje ją w innych częściach Polski. Delegacja była też u ministra wojny, gen. Rydza-Śmigłego, który dał Dąbalowi nominację na majora i przyrzekł pomoc do tworzenia armii w powiecie (1000 mundurów, 1000 karabinów i 6 armat). [przypis autorski]

de Linard — bohater pięknej powieści p. Krüdener [red. WL: romansu sentymentalnego Barbary von Krüdener (1764–1824) pt. Valérie (1803)]. [przypis autorski]

denar — Najmniejszą monetą za Kazimierza Jagiellończyka był denar, którego 18 sztuk na grosz czeski. [przypis autorski]

de n' avoir pas voulu donner par escrit a l' Envoyé de l' Empereur… — Franciszkowi hr. Kinsky'emu. [przypis autorski]

denega — wielka fala. [przypis autorski]

de nier ce qui est, et d'expliquer ce qui n'est pas (fr.) — [zaprzeczanie temu, co jest, i wyjaśnianie tego, czego nie ma; część zdania mówiącego, że jest to mania wspólna filozofom wszystkich czasów; red. WL]; Rousseau, Nouvelle Héloïse. [przypis autorski]

— Den Schluss sollen sie mai sehen! (niem.) — Zobaczą oni, jaki będzie koniec! [przypis autorski]

De prudentia (łac.) — O rozumie. [przypis autorski]

De Pulchro et de Amore (łac.) — O pięknie i miłości. [przypis autorski]

derdolić — biec drobnym kroczkiem. [przypis autorski]

Derwaseh Kasbini — Der: drzwi, waseh: otwarte. [przypis autorski]

Descartes René (Renatus Cartesius) — ur. 1596 w La Haye, kształcił się w szkole jezuitów w Laflèche (1604–1612); żył następnie w Paryżu; jako ochotnik wziął czynny udział w wojnie 30-letniej; 1629–1649 bawił w Niderlandach; 1649 r. na wezwanie królowej szwedzkiej Krystyny przeniósł się do Sztokholmu, gdzie 1650 r. umarł. Główne pisma filozoficzne: Discours de la méthode pour bien conduire la raison et chercher la vérité dans les sciences, Meditationes de prima philosophia, Principia philosophiae, Les passions de l'âme. [przypis autorski]

Despotyzm wystarcza sam sobie; wszystko dokoła niego jest próżnią. Toteż kiedy podróżnicy opisują te kraje, rzadko mówią nam o prawach cywilnych — W Mazuliapatanie nie zdołano odkryć śladów prawa pisanego. Hindusi powodują się w sądach jedynie pewnymi zwyczajami. Wedam i inne podobne księgi nie zawierają praw cywilnych, ale przepisy religijne. [przypis autorski]

destructio destructionis (łac.) — rozstrój rozstroju. [przypis autorski]

deterministyczny monizm jest łącznikiem pomiędzy zaczątkami duchowości modernistycznej a epoką poprzednią. W monizmie ten łącznik dostrzega również Henryk Szucki — [por.] H. Szucki, Poeci-moniści. Rzecz o Asnyku i Młodej Polsce, Lwów 1935. [przypis autorski]

Deus semper certus (łac.) — Bóg zawsze pewny. [przypis autorski]

De voluptate ac de vero bono (łac.) — O tym, co rozkoszne i prawdziwie dobre. [przypis autorski]

dewanee — szaleństwo lub sprawa przed sądem cywilnym, dwuznacznika tego można używać obosiecznie. [przypis autorski]

de. … — w oryg. po słówku „de” w istocie tylko trzy kropki. Może sekretarz, piszący list, na razie zapomniał nazwę materyi, i zostawił lukę, której już nie zapełnił. [przypis autorski]

deyro — arcykapłan japoński. [przypis autorski]

D. Fiolka, Historia Malopolski spisana przez rzecznika patentowego z okazji 40-lecia instytutu prawa własności intelektualnej UJ, [w:] Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A. Matlak, S. Stanisławska-Kloc, Warszawa 2013, s. 268. [przypis autorski]

D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 271–272, R. Deazley (2008), Commentary on Bach v. Longman (1777), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. Jedynie 2% wszystkich zarejestrowanych utworów w Stationers' Company stanowiły książki zawierające muzykę. D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 278. [przypis autorski]

D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 272, W. Cornish, The Statute of Anne 1709–10: its historical setting.., s. 19. [przypis autorski]

D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 276. [przypis autorski]