Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 24152 przypisów.
kaliszan (z niem. Kalteschale) — napój chłodzący. [przypis redakcyjny]
Kalkanin — Celio Calcagnini, profesor poetyki w uniwersytecie ferarskim. [przypis redakcyjny]
kalkulowali — obliczali, miarkowali. [przypis redakcyjny]
Kallimachus — uczony grecki z III w. przed Chr., napisał Hymn na Cercerę. [przypis redakcyjny]
Kalnik — miasto nad Sobią na Ukrainie w daw. powiecie winnickim. Sobieski 21 października rozbił tu ordę tatarską. [przypis redakcyjny]
Kaloander — aluzja do bohatera popularnego wówczas romansu włoskiego poety Giovanni Ambrogio Mariniego pt. Calloandro sconosciuto (1640), przetłumaczonego na język polski, którego pełny tytuł brzmi: Kolloander wierny Leonildzie przyjaźni dotrzymujący, przy różnych nienawiści wojennych awanturach i przypadkach, z okazji niedotrzymania słowa między Poliartem, cesarzem konstantynopolitańskim, Enceladona synem, i między Tygryndą, królową trabizońską, Tygranora króla córką, albo historia polityczna, kawalerskie ich dzielności i skrytą miłość przez Hymeneusz dożywotniej przyjaźni między nimi zakończone opisująca. O romansach pisał Krasicki w Zbiorze potrzebn. wiad.: „rodzaj ten pisma, zbyt teraz rozpleniony zabawką momentalną, nie nadgradza nieskończonego uszczerbku w obyczajach młodzieży”. [przypis redakcyjny]
Kalpa — Herakles na wyprawie po woły Gerionesa wbił dwa słupy jeden po stronie europejskiej, Kalpe, drugi w Afryce, Abila, nad Cieśniną Gibraltarską, która jego dopiero miała być dziełem. [przypis redakcyjny]
Kalpa — przylądek, jeden ze słupów Herkulesa na brzegu europejskim; dziś Gibraltar. [przypis redakcyjny]
kalumnią — oszczerstwo, obelgę. [przypis redakcyjny]
kalumnia — potwarz. [przypis redakcyjny]
kalumnie — obelgi, zelżenia. [przypis redakcyjny]
kalwakata a. kawalkata (z wł.) — orszak konny. [przypis redakcyjny]
kalwakata, właśc. kawalkata (z wł.) — orszak konny, gromada. [przypis redakcyjny]
kamaryla (z hiszp.) — tu: „godna kompania”, klika. [przypis redakcyjny]
kamcha (daw.) — adamaszek, atłas. [przypis redakcyjny]
kameduł — członek zakonu o surowej regule, zobowiązany do umartwień i długotrwałego milczenia. [przypis redakcyjny]
kameduli — [nazwa] od miejscowości Camaldoli we Włoszech: zakonnicy zmienionej reguły św. Benedykta. [przypis redakcyjny]
Kameldoł — Camaldoli w Apeninach, słynny klasztor, kolebka kamedułów. [przypis redakcyjny]
kamelizować a. kameryzować — wysadzać drogimi kamieniami. [przypis redakcyjny]
kamelizowaną — wyd. lwow[skie] ma: kameryzowaną. [przypis redakcyjny]
kamelorowy a. kamelarowy (niem. Kameelhaar) — z wełny wielbłądziej. [przypis redakcyjny]
Kameny — Muzy. [przypis redakcyjny]
kameryzowaną — wysadzaną drogimi kamieniami. [przypis redakcyjny]
Kamicione de Pazzi — zabił Ubertina, swojego krewnego. [przypis redakcyjny]
kamień boloński — spat, odmiana baru, czyli barytu, znajdująca się blisko Bolonii w górze Paterno. Odmiana ta sproszkowana, ogrzana, a następnie wystawiona na działanie promieni słonecznych, ma własność fosforyzowania, czyli świecenia w ciemności. [przypis redakcyjny]
Kamieńca — w książce czytamy „kamienia”, co jest najpewniej błędem, pochodzącym ze złego odczytu rękopisu, bo zamek nazywano zawsze Kamieńcem. [przypis redakcyjny]
kamieńc (daw. forma) — 2. przypadek [tj. D.] lm.; kamienic. [przypis redakcyjny]
kamień filozoficzny — domniemany środek, który według alchemików średniowiecznych miał posiadać cudowne własności przemiany metali nieszlachetnych w szlachetne. Próby uzyskania kamienia filozoficznego były oczywiście bezskuteczne, przyczyniły się jednak do stworzenia podstaw naukowych chemii. [przypis redakcyjny]
Kamień — jest kilkanaście wsi tej nazwy w różnych okolicach Polski; może chodzi o Kamień pod Miechowem, w niedalekim sąsiedztwie, i dlatego nie ma bliższego określenia. [przypis redakcyjny]
kamienicy pod Krzysztofory — istnieje dotąd pod tą samą nazwą kamienica narożna w rynku od ulicy Szczepańskiej. [przypis redakcyjny]
Kamieniec Podolski — twierdza nad Smotryczem, poddała się 29 sierpnia. [przypis redakcyjny]
kamienie indyjskie — w XVIII w. jedynym dostawcą najcenniejszych drogich kamieni były Indie Wschodnie; Ameryka płd. i Syberia dostarczały tylko mniej cenionych. [przypis redakcyjny]
Kamil — Camillo Paleotti z Bolonii, dworzanin kardynała Bibieny. [przypis redakcyjny]
Kamilla, Bernę, Sangę, więc i Antoniego / Flaminiusza z Julem — w oryg. Giulio Camillo, z czego tłumacz przez nieuwagę zrobił dwie osoby. [przypis redakcyjny]
Kamilla — rycerka w Eneidzie Wergilego. [przypis redakcyjny]
Kamilla — rycerka w Eneidzie Wergilego. [przypis redakcyjny]
Kamillo — Giulio Camillo, Dalmatyniec rodem, profesor w Bolonii, przez Franciszka I powołany do Paryża. [przypis redakcyjny]
Kamillowie — młodzieńcy służący w świątyniach. [przypis redakcyjny]
Kamillus — jeden z dowódców chrześcijańskich. [przypis redakcyjny]
Kamiński, Jan Nepomucen (1777–1855) — założyciel, dyrektor i reżyser pierwszego teatru stałego we Lwowie; autor wielu przekładów i utworów oryginalnych; najważniejszy z nich to dramat Zabobon, czyli Krakowiacy i górale — pomyślany jako druga część Krakowiaków i górali Wojciecha Bogusławskiego). [przypis redakcyjny]
kamlot — gatunek tkaniny wełnianej albo jedwabnej. [przypis redakcyjny]
kamlotowy (z fr. camelot) — z lekkiej wełny. [przypis redakcyjny]
kampania sewastopolska — oblężenie i zdobycie rosyjskiej twierdzy Sewastopol przez wojska angielskie i francuskie było głównym wydarzeniem wojny krymskiej (1853–1856). [przypis redakcyjny]
kampania — tutaj: czas obozowania. [przypis redakcyjny]
kampania włoska — wojna Francji i Królestwa Sardynii z Austrią w r. 1859. [przypis redakcyjny]
kampanie — walki. [przypis redakcyjny]
kampanula — dzwonek leśny. [przypis redakcyjny]
Kampedzi — uczony kardynał Lorenzo Campeggio. [przypis redakcyjny]
kampust (starop.) — maślanka, mleko kwaśne. [przypis redakcyjny]
kamracił — przyjaźnił się, bratał się. [przypis redakcyjny]
Kamyki te weźcie do ręki i głosujcie — głosowano zapomocą kamyków, które się kładło do dwóch urn: w jedną urnę kładli ci, którzy głosowali za potępieniem, w drugą ci, którzy głosowali za uniewinnieniem oskarżonego. [przypis redakcyjny]
kańczug — narzędzie do bicia, z tur. kamczyk. [przypis redakcyjny]
kańczug (z tatar.) — bicz z rzemieni spleciony. [przypis redakcyjny]
kanał — tu: sposób. [przypis redakcyjny]
kanalii — tłuszczy, pospólstwa. [przypis redakcyjny]
Kanara — Wyspy Kanaryjskie. [przypis redakcyjny]
kanar — cukier. [przypis redakcyjny]
kanar (daw.) — cukier. [przypis redakcyjny]
Kanaris — znakomity marynarz grecki, jeden z bohaterów walk o niepodległość Grecji. On to zaproponował admirałowi Miaulisowi spalić flotę turecką w porcie Chios i dokonał tego, dwoma łodziami z materiałami palnymi, z niesłychaną śmiałością. Później powtarzał ten czyn kilka razy. Pod koniec życia był admirałem i ministrem marynarki greckiej. [przypis redakcyjny]
Kanarya — Wyspy Kanaryjskie. [przypis redakcyjny]
kancelaria — tu: grodzka; w Rawie było starostwo grodzkie. [przypis redakcyjny]
kancerz (z niem.) — rodzaj siatki do chwytania ryb. [przypis redakcyjny]
kanclerz koronny — Mikołaj Prażmowski. [przypis redakcyjny]
kanclerz — urzędnik ministerialny w dawnej Polsce, odpowiadający poniekąd dzisiejszemu ministrowi spraw zagranicznych. [przypis redakcyjny]
kanclerz — właśc. wezyr, główny urzędnik dworu tureckiego. [przypis redakcyjny]
Kancya — hrabstwo Kent w Anglii. [przypis redakcyjny]
kandelabr — duży, ozdobny, wieloramienny świecznik stojący. [przypis redakcyjny]
Kandia — wyspa Kreta; [z Kandyjej: starop. forma D.lp r.ż; dziś: z Kandii; red. WL]. [przypis redakcyjny]
kandor (z łac.) — jasna białość, blask, świetność. [przypis redakcyjny]
kandy — kędy, gdzie. Dom Tetmajera stał na wzniesieniu przy drodze bocznej, prowadzącej ku gościńcowi z Krakowa. [przypis redakcyjny]
kanikuła (z łac. canicula: pies) — inaczej Syriusz, którego pokazanie się na niebie przypada na największe upały; stąd [daw.] kanikuła: spiekota. [przypis redakcyjny]
kankan (fr. cancan) — taniec wykonywany do bardzo szybkiej muzyki w rytmie galopu, charakteryzujący się figurami akrobatycznymi (wyrzut prostej nogi w górę, szpagat, gwiazda); spopularyzowany przez teatrzyki variétés we Francji w 2. poł. XIX w., a do końca wieku w całej Europie; włączony do operetki Orfeusz w piekle Offenbacha. [przypis redakcyjny]
kanonada — odgłos wystrzałów broni palnej; przen.: w ogóle każdy huk, hałas. [przypis redakcyjny]
kanoniczne prawo — Kanony, tak zwane Decretalia, zbiór ustaw i postanowień konsystorza rzymskiego. [przypis redakcyjny]
kanonizowanie — uświęcanie. [przypis redakcyjny]
kanonów — przepisów. [przypis redakcyjny]
kanonów — zasad, przepisów. [przypis redakcyjny]
kanon — w pierwotnym znaczeniu pion; w ogóle wszystko, co służy do utrzymania rzeczy w pionowym położeniu; przenoście służy do określenia prawidła, wzoru, zasady naczelnej i zbioru takich zasad. Stąd Epikur i jego zwolennicy Logikę nazywali Kanoniką. Trentowski przezwał kanon czczewym, jako mieszczącym w sobie zasady, „które rozum szacować, prawo świata, które wszelka jaźń rozumna czcić musi” (Myślini I, 26). [przypis redakcyjny]
Kanop — miasto Kanopus w dolnym Egipcie nad jedną z odnóg Nilowych, z sławną świątynią bożka Anubisa. [przypis redakcyjny]
kantar (daw.) — munsztuk, wędzidło. [przypis redakcyjny]
Kant, Emanuel (1724–1804) — filozof niemiecki, autor wielu dzieł, z których najsłynniejsze: Krytyka czystego rozumu. [przypis redakcyjny]
kantorek — dawna nazwa biurka. [przypis redakcyjny]
kantorki — biurka, stoliki na papiery. [przypis redakcyjny]
Kantor wekslu — biuro wymiany waluty. [przypis redakcyjny]
kantyczki — zbiór polskich pieśni nabożnych, katolickich, śpiewanych na Boże Narodzenie (ale bywają i na inne okresy roku kościelnego). [przypis redakcyjny]
Kapadoki — mieszkańcy Kapadocji, krainy w Małej Azji. [przypis redakcyjny]
Kapaneus — był [to] jeden z siedmiu wodzów, którzy w wojnie braterskiej między Eteoklem a Polinikiem Teby oblegali. Kapareus przy tym oblężeniu, gdy szturmem brał okop miejski, od piorunu był zabitym. Tu przedstawia obraz zatwardziałego w swojej pysze grzesznika, który bluźni z potęgi Jowisza, czyli według myśli Dantego prawdziwego Boga, o ile go poganie pojąć są zdolni. [przypis redakcyjny]
kapa — opierająca się na stemplach belka podtrzymująca sufit w chodniku; także: czapka górnicza. [przypis redakcyjny]
kapary — marynowane pączki pewnej rośliny (capparis). [przypis redakcyjny]
kapcan (gw.) — tu: biedak, ktoś bez znaczenia. [przypis redakcyjny]
kapelania — stanowisko nadwornego duchownego. [przypis redakcyjny]
Kapel — Bernardo Cappel, statysta [daw.: mąż stanu, polityk], poeta liryczny włoski, jeden z najlepszych XVI w. (1504–1565). [przypis redakcyjny]
kapelusz stosowany — kapelusz trójkątny i spłaszczony, używany przeważnie w wojsku. [przypis redakcyjny]
Kapet Hugo — Tu poeta wprowadza Hugona, wielkiego księcia Francji, Orleanu i Burgundii, założyciela panującej familii Kapetów, ażeby całą żółć swojego gniewu przeciw Kapetom poruszyć, z których krwi pochodził jego główny nieprzyjaciel. [przypis redakcyjny]
kapica (starop.) — odzież klasztorna. [przypis redakcyjny]
kapik (z niem. Kappe) — kapturek, ubiór kobiecy na głowę. [przypis redakcyjny]
kapitalizować — składać dochody na kapitał. [przypis redakcyjny]
kapitelami — głowicami. [przypis redakcyjny]
kapitele (z łac. caput: głowa) — głowice kolumn. [przypis redakcyjny]
kapitel — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, zwykle ozdobiona rzeźbą. [przypis redakcyjny]
