Przypisy

Dulcynea — bohaterka powieści Don Kichote Miguela Cervantesa, kochana przez głównego bohatera. [przypis edytorski]

dulcynea (iron.) — ukochana. [przypis edytorski]

Dulcynea — ukochana Don Kichota, tytułowego bohatera powieści Miguela Cervantesa. [przypis edytorski]

Dulcynea — ukochana Don Kichota, wyimaginowana księżniczka, w rzeczywistości wiejska dziewczyna o imieniu Aldona Lorenzo. [przypis edytorski]

Dulcynea — wyimaginowana księżniczka Don Kichota, bohatera-wariata z powieści Miguela de Cervantesa; w rzeczywistości wiejska dziewka o imieniu Aldona Lorenzo. [przypis edytorski]

Dulcynea z Tobosco — ukochana Don Kichota, bohatera powieści Miguela de Cervantesa, wyimaginowana księżniczka, w rzeczywistości wiejska dziewczyna o imieniu Aldona Lorenzo. [przypis edytorski]

Dulcynea z Toboso — ukochana Don Kichota, wyimaginowana księżniczka, w rzeczywistości wiejska dziewczyna o imieniu Aldona Lorenzo. [przypis edytorski]

dulczyć (gw.) — ślęczeć, trudzić się. [przypis edytorski]

dulczyć (gw.) — siedzieć gdzieś z obowiązku. [przypis edytorski]

du lebst noch (niem.) — ty jeszcze żyjesz. [przypis edytorski]

dulec — papieros. [przypis edytorski]

Dulfus, Stanisław (1762–1847) — polski pułkownik, uczestnik wojen napoleońskich. [przypis edytorski]

Dulichion — wyspa sąsiadująca z Itaką. [przypis edytorski]

Du liebst mich (niem.) — Kochasz mnie. [przypis edytorski]

dulka — element łodzi wiosłowej w postaci ruchomego pierścienia lub widełek przymocowanych do burty, służący do utrzymywania wiosła w odpowiedniej pozycji. [przypis edytorski]

dulkina — perk.: suima, pradeda varginti. [przypis edytorski]

Dulscy — Aniela i Felicjan, drobnomieszczańskie małżeństwo, bohaterowie sztuki Gabrieli Zapolskiej Moralność pani Dulskiej (premiera 1906, wyd. 1907) o podtytule „tragifarsa kołtuńska”, a także opowiadania Pani Dulska przed sądem (druk: „Świat” od 30 maja do 22 czerwca 1908) i noweli Śmierć Felicjana Dulskiego (druk dodatku literackim „Romans i Powieść” do warszawskiego tygodnika „Świat”, od 1 stycznia do 4 czerwca 1911 r.). [przypis edytorski]

Dulska — niezamierzona zbieżność z nazwiskiem bohaterki dramatu Gabrieli Zapolskiej Moralność pani Dulskiej, który powstał niemal 20 lat później. [przypis edytorski]

Du, Lumpenhund. Vater? Das macht nichts. Ein Schuss, ein Mensch… es ist aus mit ihm (niem.) — Ty szmato. Ojciec? To nic nie znaczy. Jeden strzał, jeden człowiek… już po nim. [przypis edytorski]

duluoti — darytis dulam, palšti. [przypis edytorski]

Duma — Duma o hetmanie, dzieło Żeromskiego z 1908 roku. [przypis edytorski]

Dumain: Odkryj tekst jaki, jakie prawo stare. Longaville: I diabła jakim oszukaj fortelem — w późn. wyd. tłumaczenie zweryfikowano, dodając jeden wers i odmiennie przypisując postaciom: „Dumain: Właśnie! na grzech nasz wynajdź jakie ziele. Longaville: Odkryj tekst jaki, jakie prawo stare i diabła jakim oszukaj fortelem”. [przypis edytorski]

duma (lit.) — epicki utwór o tematyce historyczno-bohaterskiej, zawierający motywy balladowe; smutna pieśń. [przypis edytorski]

dumami ognie rozpala — w myślach zapala ognie. [przypis edytorski]

Duma o Hetmanie — poemat historyczny Stefana Żeromskiego z 1908 r. [przypis edytorski]

duma o Żółkiewskim ze Śpiewów Niemcewicza — Duma o Żółkiewskim z cyklu Śpiewów historycznych (wyd. 1816) Juliana Ursyna Niemcewicza (1757–1841), skomponowanych w celach dydaktycznych, przedstawiających wyidealizowaną wizję historii Polski, opublikowanych dla większej atrakcyjności „z muzyką i rycinami” i będących rodzajem podręcznika historii do recytowania lub śpiewania. [przypis edytorski]

Duma Państwowa — izba niższa parlamentu Imperium Rosyjskiego, powołana manifestem cesarskim w 1906 z powodu kryzysu państwa wywołanego przez rewolucję 1905 roku. [przypis edytorski]

Duma Państwowa — izba niższa parlamentu Imperium Rosyjskiego, powołana manifestem cesarskim w 1906 z powodu kryzysu państwa wywołanego przez rewolucję 1905 roku. W pierwszych dwóch Dumach (od kwietnia 1906 do czerwca 1907) dominowali posłowie o poglądach liberalnych i socjalistycznych; izby te zostały rozwiązane przez cara. Wybory do trzeciej odbyły się w listopadzie 1907 przy zmienionej ordynacji wyborczej, ograniczającej poprzez system kurialny reprezentację robotników, chłopów i nierosyjskich narodowości Imperium, wskutek czego wyłoniono skład dużo bardziej konserwatywny i przychylny absolutyzmowi. [przypis edytorski]

duma — rodzaj smutnej pieśni. [przypis edytorski]

Dumas, Aleksander (ojciec) (1802–1870) — powieściopisarz i dramaturg francuski, popularny twórca awanturniczych powieści opartych na motywach historycznych; autor: Trzech muszkieterów, Hrabiego Monte-Christo i in. [przypis edytorski]

Dumas, Aleksander (syn) (1824–1895) — syn pisarza Aleksandra Dumasa, autor m. in. powieści Dama kameliowa. [przypis edytorski]

Dumas, Aleksandre (1824–1895) — pisarz i dramaturg francuski lub jego ojciec, Alexandre Dumas (1802–1870), także pisarz i dramaturg. Z dalszego kontekstu wynika, że chodzi raczej o Dumasa-syna. [przypis edytorski]

Dumas, Alexandre, ojciec (1802–1870) — francuski powieściopisarz i dramaturg; autor poczytnych powieści historycznych z wątkami awanturniczymi i romansowymi, m.in. Trzej muszkieterowie oraz Hrabia Monte Christo. [przypis edytorski]

Dumas, Alexandre, ojciec (1802–1870) — francuski powieściopisarz i dramaturg; brał udział w rewolucji francuskiej z 1830 roku i walce o niepodległość Włoch; autor poczytnych powieści historycznych z wątkami awanturniczymi i romansowymi, np. Trzej muszkieterowie (1844). [przypis edytorski]

Dumas, Alexandre, syn (1824–1895) — francuski pisarz, członek Akademii Francuskiej, autor powieści obyczajowych, komedii moralistycznych; w 1848 zasłynął Damą kameliową, po której powstały komedie, np. Półświatek, Cudzoziemka. [przypis edytorski]

Dumas, Alexandre, syn (1824–1895) — francuski pisarz, członek Akademii Francuskiej, autor powieści obyczajowych, komedii moralistycznych. [przypis edytorski]

Dumas fils — Dumas syn. [przypis edytorski]

Dumas, Jean Baptiste (1800–1884) — chemik francuski, profesor Sorbony, członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]

Dumas — niestety, nie udało się ustalić, czy chodzi o Alexandre'a Dumasa ojca (1802–1870) czy syna (1824–1895). [przypis edytorski]

Dumas, René-François (1753–1794) — prawnik, polityk, wiceprzewodniczący Trybunału Rewolucyjnego. [przypis edytorski]

duma — tu: dumanie, myśli. [przypis edytorski]

duma — tu: smutna, elegijna pieśń. [przypis edytorski]

duma — tu: utwór epicko-liryczny osnuty wokół wydarzeń historycznych i opiewający zwykle słynną postać; duma zawiera motywy balladowe, charakterystyczny jest dla niej nastrój elegijny; gatunek wywodzi się z średniowiecznego gatunku pieśni wyrażającej żal po rycerzu. [przypis edytorski]

Du Maurer? (niem.) — ty murarz? [przypis edytorski]

Du Maurer, verfluchter Spitzbube? (niem.) — Tyś murarz, hultaju przeklęty? [przypis edytorski]

duma (z ukr.) — liryczno-epicka pieśń o życiu Kozaków, o tematyce historyczno-bohaterskiej lub obyczajowej. [przypis edytorski]

dum Capitolium (łac.) — dopóki Kapitol (Horacy, Pieśni III, 30). [przypis edytorski]

dum-dum — pocisk karabinowy powodujący rozległe rany szarpane. [przypis edytorski]

dumę, którą (…) powziąłeś o sobie, spojrzej (…) sobie na nogi, to spuścisz ten ogon — odwołanie do pawia jako symbolu dumy oraz jako uosobienia połączenia świetnych pozorów i niepięknej treści; popularne powiedzenie: paw płacze patrząc na swe nogi (wg ind. legendy paw zamienił się na nogi na czas konkursu tańca z podstępną przepiórką, która potem uciekła nie oddając mu pożyczonych nóg), por. także: „Pawie, pojrzyj na swe nogi, gdy roztoczysz ogon drogi”; wezwanie do ukorzenia się, opamiętania w nieuzasadnionej dumie. [przypis edytorski]

du mercure (fr.) — rtęć. [przypis edytorski]

dum fierent — gdy już były (zrobione, gotowe); w niemieckim oryginale: robienie, praca (das Machen). [przypis edytorski]

dumieje — dziś popr. forma: zdumiewa. [przypis edytorski]

dumka (daw.) — wymysł, mniemanie. [przypis edytorski]

dumka — ludowa ballada. [przypis edytorski]

dumka — ludowa pieśń ukraińska w formie ballady. [przypis edytorski]

dumka — ludowa pieśń ukraińska w formie ballady. [przypis edytorski]

dumka — pieśń. [przypis edytorski]

dumka (ukr.) — myśl, pomysł; por.: dumać. [przypis edytorski]

dumka (ukr.) — myśl; por.: dumać. [przypis edytorski]

dumki Bohdana — tęskne ludowe ballady ukraińskie Józefa Bohdana Zaleskiego (1802–1886), przedstawiciela tzw. szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu. [przypis edytorski]

dummes Tier (niem.) — głupie bydlę (dosł.: zwierzę). [przypis edytorski]

Dumme, verfluchte Polin (niem.) — głupia, przeklęta Polka. [przypis edytorski]

dumna była na co — dziś popr.: dumna była z czego. [przypis edytorski]

dumnym maksym swoich składem — sens: swoimi dziełami, pełnymi umoralniających maksym. [przypis edytorski]

du mois de miel! (fr.) — miodowego miesiąca. [przypis edytorski]

Dumourier, właśc. Dumouriez, Charles François Duperier (1739–1823) — fr. generał z czasów Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]

Dumourier — własc. Charles François Dumouriez (1739–1823), generał francuski, jeden z dowódców konfederacji barskiej. [przypis edytorski]

du mouvement (fr.) — ruchu. [przypis edytorski]

dumping (ekonom.) — taktyka polegająca na sprzedaży swoich produktów po cenach niższych niż obowiązujące na rynku (w skrajnym przypadku niższych od kosztów produkcji); celem może być wyeliminowanie konkurencji, podbicie nowego rynku itp. [przypis edytorski]

dumping — termin z dziedziny ekonomii; taktyka polegająca na sprzedaży swoich produktów po cenach niższych niż obowiązujące na rynku (w skrajnym przypadku niższych od kosztów produkcji); celem może być wyeliminowanie konkurencji, podbicie nowego rynku itp. [przypis edytorski]

Dum torqueretur beata Agata in mamilla graviter, dixit ad judicem: Impie, crudelis et dire tyranne, non es confusus amputare in femina quod ipse in matre suxisti? Ego habeo mamillas integras intus in anima quas Domino consecravi (łac.) — Kiedy świętą Agatę wydano na tortury i szarpano jej piersi, powiedziała ona do sędziego: bezbożny, okrutny i ohydny tyranie, czy nie zawstydza cię odcinanie kobiecie tego, co ssałeś u własnej matki? Ja mam piersi całe w mojej duszy, poświęcone Panu Bogu. [przypis edytorski]

Dumurier — własc. Charles-François Dumouriez (1739–1823), generał francuski, jeden z dowódców konfederacji barskiej. [przypis edytorski]

dumy (daw.) — myśli, rozmyślania. [przypis edytorski]

dumy — myśli, dumania. [przypis edytorski]

dumy — myśli, rozmyślania. [przypis edytorski]

dumy piała (z ukr.) — śpiewała pieśni. [przypis edytorski]

dumy pieje — śpiewa dumy; mówi o przeszłości. [przypis edytorski]

Duńcy — właśc. Dońcy, Kozacy dońscy. [przypis edytorski]

Duńczycy — tu: Danowie, plemię z płd. Skandynawii, przodkowie dzisiejszych Duńczyków. Najeżdżali oni Brytanię od VIII w. [przypis edytorski]

Duński, Edward Adam (1810–1857) — powstaniec listopadowy, emigrant, od 1842 ksiądz katolicki, duszpasterz emigracji we Francji; od 1849 zwolennik Andrzeja Towiańskiego. [przypis edytorski]

dunąć (daw.) — uciec. [przypis edytorski]

dunąć (starop.) — uciec, zwiać. [przypis edytorski]

Dunaj — druga co do długości rzeka Europy, przepływająca przez Bawarię (Niemcy), Kotlinę Panońską (Węgry) i Wołoszczyznę (Rumunia). [przypis edytorski]

Dunaj — druga co do długości rzeka w Europie, dorzecze Dunaju pokrywa duże rejony Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej. [przypis edytorski]

Dunajec — rzeka na południu Polski, prawy dopływ Wisły. [przypis edytorski]

Dunajewski, Julian (1821–1907) — polski ekonomista, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, działacz państwowy, 1880–1891 minister skarbu Austrii. [przypis edytorski]

Dunaj — tu: ulica na Starym Mieście w Warszawie; obecnie podzielona na Szeroki Dunaj i Wąski Dunaj. [przypis edytorski]

duna — wydma piasku, zaspa, morska góra. [przypis edytorski]

Dundee — miasto portowe na wsch. wybrzeżu Szkocji, nad Morzem Północnym. [przypis edytorski]

dunderować (gw.) — łajać, gromić. [przypis edytorski]

dunderować (gw.) — zrzędzić, łajać. [przypis edytorski]

d'une chambre du malade (fr.) — z pokoju chorego. [przypis edytorski]

d'une Haute Nouveauté — według (szczytu) najnowszej mody. [przypis edytorski]

d'une manière spontanée (fr.)— w sposób przypadkowy. [przypis edytorski]

Dungus (litew. Dangus) — Niebo. [przypis edytorski]

du (niem.) — tu: a ty? [przypis edytorski]

Dunikowski, Xawery (1875–1964) — rzeźbiarz, autor wielu pomników, wykładowca m.in. krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych; więzień Auschwitz. Mówiąc o nim jako o strzelcu, Boy nawiązuje do aresztowania Dunikowskiego w 1905 za postrzelenie podczas sprzeczki malarza Wacława Pawliszaka. [przypis edytorski]

Dunikowski, Xawery (1875–1964) — rzeźbiarz, autor wielu pomników, wykładowca m.in. krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych; więzień Auschwitz. [przypis edytorski]

dunka (daw.) — duńska rękawiczka, z delikatnej skóry, obróconej gładką stroną do wewnątrz. [przypis edytorski]

d'un malheureux émigré polonais (fr.) — nieszczęśliwego polskiego emigranta. [przypis edytorski]