Przypisy

ein unanschauliches psychisches Erlebnis (niem.) — niezrozumiałe, niejasne, niewyobrażalne przeżycie psychiczne. [przypis edytorski]

Ein Volk, ein Reich, ein Führer (niem.) — jeden naród, jedna rzesza, jeden wódz (jeden z najpopularniejszych sloganów Niemiec hitlerowskich). [przypis edytorski]

ein Volk, ein Reich, ein Führer (niem.) — jeden naród, jedna Rzesza, jeden wódz. [przypis edytorski]

ein, zwei, drei (niem.) — raz, dwa, trzy. [przypis edytorski]

Eisenstein, Siergiej (1898–1948) — rosyjski reżyser, współtwórca radzieckiej szkoły montażu. [przypis edytorski]

eisernen — ewigen. [przypis edytorski]

Eisernes Kreuz? Ihm geht alles nach Wunsch. Eisernes Kreuz (niem.) — Żelazny krzyż? Jemu to wszystko idzie po myśli. Żelazny krzyż! [przypis edytorski]

eiti į zaletas — mergintis. [przypis edytorski]

eiusdem matris (łac.) — tej samej matki. [przypis edytorski]

Ejdkuny a. Eydtkuhnen, a. Czernyszewskoje — osiedle wiejskie położone w obwodzie królewieckim nieopodal granicy z Republiką Litewską. [przypis edytorski]

ejfemeryta — efemeryda; coś krótkotrwałego i zmiennego (dosł. zmieniającego się co dzień). [przypis edytorski]

Ejlejtyja (mit. gr.) — bogini połogu i porodu. [przypis edytorski]

Ej ostre, ej ostre, ej ostre kosy nasze — fragment pieśni patriotycznej Bartoszu, Bartoszu (inaczej tzw. Krakowiak Kościuszki). [przypis edytorski]

Ej, tam na hori… Kozaki idut' (ukr.) — Hej, tam na górze żeńcy żną, A pod górą, pod zieloną, kozacy maszerują. [przypis edytorski]

Ej to ne pili pilili!… Ne tumany ustawały (z ukr.) — Ej, to nie pyły pyliły, nie mgły wstawały. [przypis edytorski]

Ej ty na szybkim koniu — „Ej! Ty na szybkim koniu gdzie pędzisz kozacze?”, pierwsze słowa poematu Maria Antoniego Malczewskiego (1793–1826). [przypis edytorski]

ekarkiliujesz — z fr. écarquiller, wytrzeszczać oczy. [przypis edytorski]

Ekateryna — Katarzyna II Wielka (1729–1796), caryca Rosji od 1762. [przypis edytorski]

Ekaterynburg, dziś popr. Jekaterynburg — miasto w azjatyckiej części Rosji, leżące po wschodniej stronie środkowego Uralu, zał. w 1723, nazwane na cześć cesarzowej Katarzyny I, żony imperatora Piotra I Wielkiego. [przypis edytorski]

Ekbatana — starożytna stolica państwa Medów, później letnia rezydencja królów Persji; po zajęciu miasta przez Aleksandra Wielkiego w 330 p.n.e. stanowiła główny skarbiec jego imperium. [przypis edytorski]

Ekbatana — w starożytności (VIII–VI w. p.n.e.) stolica Medii, organizacji państwowej indoirańskiego ludu Medów; dziś Hamadan w płn.-zach. Iranie. [przypis edytorski]

Ekielski, Władysław (1855 –1927) — architekt związany z Krakowem, przedstawiciel eklektyzmu i modernizmu, pod koniec życia wykładowca krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]

Ekielski, Władysław (1855–1927) — architekt związany z Krakowem, przedstawiciel eklektyzmu i modernizmu, pod koniec życia wykładowca krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]

Ekklesiadzusaj — komedia Arystofanesa z 392 p.n.e., znana pod polskim tytułem Sejm kobiet, w której kobiety przejmują władzę nad Atenami. [przypis edytorski]

eklektyczny — łączący elementy różnych stylów. [przypis edytorski]

eklektyczny — łączący w całość elementy zaczerpnięte z różnych stylów lub doktryn. [przypis edytorski]

eklektyk — twórca lub myśliciel łączący w całość elementy zaczerpnięte z różnych stylów lub doktryn. [przypis edytorski]

eklektyk — zwolennik eklektyzmu, łączenia w jedną całość elementów zaczerpniętych z różnych stylów, często niezgodnych ze sobą. [przypis edytorski]

eklektyzm — łączenie w jedną całość elementów zaczerpniętych z różnych stylów, często niezgodnych ze sobą. [przypis edytorski]

eklezja (gr.: zgromadzenie) — w starożytnej demokracji ateńskiej: Zgromadzenie Ludowe, zgromadzenie obywateli, będące najwyższą władzą w państwie; w chrześcijaństwie: Kościół jako zgromadzenie wyznawców. [przypis edytorski]

Eklezjasta a. Kohelet — tradycyjne określenie autora biblijnej Księgi Koheleta, zwanej też Księgą Eklezjastesa lub Księgą Kaznodziei Salomona, zawierającej rozważania nad sensem ludzkiego życia. [przypis edytorski]

eklezjastyczny — związany z Kościołem, kościelny. [przypis edytorski]

Eklezjastyk, łac. Ecclesiasticus — wg Wulgaty autor biblijnej księgi noszącej polski tytuł Księgi Mądrości Syracha. [przypis edytorski]

eklipsować — znikać, usuwać się. [przypis edytorski]

ekliptyka — płaszczyzna orbity Ziemi. [przypis edytorski]

ekloga — sielanka; pieśń opiewająca życie pasterskie. [przypis edytorski]

ekloga — sielanka (rodzaj utworu poetyckiego). [przypis edytorski]

ekloga — sielanka, rodzaj utworu poetyckiego ukazujący wyidealizowane życie wiejskie. [przypis edytorski]

ekloga (z łac.) — gatunek lit., utwór ukazujący wyidealizowane życie wiejskie; sielanka, idylla. [przypis edytorski]

ekonoma — w wydaniu z 1816 r. zamiast tego jest: komisarza, plenipotenta. [przypis edytorski]

ekonom — dawniej zarządca majątku ziemskiego. [przypis edytorski]

ekonomia — gospodarność, umiejętność gospodarowania. [przypis edytorski]

ekonomia — majątki ziemskie, z których dochód przeznaczono na potrzeby króla i dworu. [przypis edytorski]

ekonomika — tu: gospodarka. [przypis edytorski]

ekonom — nadzorca prac rolnych w dawnych majątkach ziemskich. [przypis edytorski]

ekonom — nadzorca prac rolnych w dawnym majątku ziemskim. [przypis edytorski]

ekonomować (daw.) — pracować jako ekonom, nadzorca prac rolnych w majątku ziemskim. [przypis edytorski]

ekonomski — od: ekonom (nadzorca prac rolnych w dawnych majątkach ziemskich). [przypis edytorski]

ekonom — w dawnych majątkach ziemskich nadzorca prac rolnych. [przypis edytorski]

ekrazyt — materiał wybuchowy, mieszanina kwasu pikrynowego, pikrynianu amonu, trinitrokrezoli i soli amonowych tychże. [przypis edytorski]

ekrazytówka (wojsk.) — pocisk wybuchający od uderzenia, wypełniony ekrazytem (materiałem wybuchowym o właściwościach kruszących). [przypis edytorski]

eksakcja (z łac.) — pobór, ściąganie podatków. [przypis edytorski]

eksamit (starop.) — aksamit. [przypis edytorski]

ekscelentny (z łac.) — wyborny, znakomity, doskonały. [przypis edytorski]

ekscelsiory (żart., z łac.) — wyżyny, szczyty. [przypis edytorski]

ekscentryczność (astr.) — parametr orbity określający wielkość odchylenia jej kształtu od idealnego koła. [przypis edytorski]

ekscentryczność — dziwactwo, odbieganie od przyjętych zwyczajów towarzyskich. [przypis edytorski]

ekscepcja (daw., z łac. exceptio) — wyjątek. [przypis edytorski]

ekscepcja (daw., z łac.) — wyjątek. [przypis edytorski]

ekscepcja (z łac.) — wyjątek. [przypis edytorski]

ekscerpt (przestarz.) — wyciąg z dokumentu lub książki. [przypis edytorski]

ekscesa — dziś popr.: ekscesy. [przypis edytorski]

ekscytans (z łac.) — środek pobudzający. [przypis edytorski]

ekscytarz — czynnik pobudzający. [przypis edytorski]

ekscytować — tu: pobudzać do działania, ponaglać. [przypis edytorski]

ekscytujący — wzbudzający duże emocje i zaciekawienie. [przypis edytorski]

eksdywizja — podział obciążonego długami majątku pomiędzy wierzycieli. [przypis edytorski]

eksenterować (daw.) — dokonać sekcji zwłok. [przypis edytorski]

eksepcja (daw., z łac.) — wyjątek. [przypis edytorski]

ekshalacja (z łac. exhalatio: wydychanie) — wyziewy, tu: promieniowanie. [przypis edytorski]

ekshalacje — wyziewy. [przypis edytorski]

ekshibicja (z łac.) — obnażanie, wystawianie na pokaz. [przypis edytorski]

ekshibicja (z łac.) — obnażanie, wystawianie na pokaz. [przypis edytorski]

ekshortacje (z łac. exhortatio: napomnienie) — tu: egzorty, modlitwy za konających a. za zmarłych. [przypis edytorski]

eks-jezuita — król Jan Kazimierz, po dwóch latach nowicjatu w zakonie jezuitów, mimo braku święceń kapłańskich w 1646 r. został mianowany przez papieża kardynałem. Zrezygnował z tej godności, kiedy został królem i poślubił wdowę po bracie, królową Marię Ludwikę Gonzagę. [przypis edytorski]

eks-jezuita Rotalier — jezuita nazwiskiem Prost, zamieszany w sprawę długów zaciągniętych przez La Valetta, usunął się do Dole we wsch. Francji, gdzie zamieszkał pod nazwiskiem Rotalier (Wolter, La guerre civile de Geneve). [przypis edytorski]

eks-kardynał w koronie — król Jan Kazimierz, po dwóch latach nowicjatu w zakonie jezuitów, mimo braku święceń kapłańskich w 1646 r. został mianowany przez papieża kardynałem. Zrezygnował z tej godności, kiedy został królem i poślubił wdowę po bracie, królową Marię Ludwikę Gonzagę. [przypis edytorski]

ekskomunikacja (daw.) — ekskomunika, najsurowsza kara w Kościele katolickim, polegająca na wykluczeniu ze społeczności wiernych. [przypis edytorski]

ekskrementalia (z łac.) — wydaliny. [przypis edytorski]

ekskurs (daw.) — dygresja, dodatek do dzieła. [przypis edytorski]

ekskurs (daw.) — dygresja, wyjaśnienie pobocznej kwestii. [przypis edytorski]

ekskursja (daw.) — wycieczka, wyprawa. [przypis edytorski]

ekskursja (przestarz.) — wycieczka, wyprawa. [przypis edytorski]

ekskursja (z łac. a. z ros.) — wycieczka, wyprawa. [przypis edytorski]

ekskuzacyja (z łac.) — usprawiedliwienie. [przypis edytorski]

ekskuza (daw.) — usprawiedliwienie. [przypis edytorski]

ekskuza (daw.) — wytłumaczenie, tłumaczenie się. [przypis edytorski]

ekskuza — wymówka. [przypis edytorski]

ekskuza (z fr.) — tłumaczenie się. [przypis edytorski]

ekskuzować (daw.) — usprawiedliwiać, tłumaczyć z czegoś; przepraszać. [przypis edytorski]

ekskuzować (daw, z łac.) — wybaczać coś komuś, usprawiedliwiać, uniewinniać. [przypis edytorski]

ekskuzować się (daw., z łac.) — usprawiedliwiać się, przepraszać. [przypis edytorski]

ekskuzować się — tłumaczyć się, przepraszając. [przypis edytorski]

ekskuzować się (z fr.) — przepraszać. [przypis edytorski]

ekskuzować się (z fr.) — tłumaczyć się, wymawiać się. [przypis edytorski]

ekslibris — nazwisko albo godło właściciela, umieszczone w książce. [przypis edytorski]

eksorbitancja a. egzorbitancja (daw., z łac. exorbotantia) — nadużycie prawa, bezprawne orzeczenie, wyrok, nakaz. [przypis edytorski]

eksord (z łac.) — wstęp. [przypis edytorski]

ekspatriacja — opuszczenie kraju ojczystego. [przypis edytorski]

ekspatriować się (z łac.) — opuścić ojczyznę. [przypis edytorski]