Przypisy

Peleg — hebr. imię Peleg pochodzi od rdzenia פלג (palag): 'rozdzielać, dzielić', ponieważ rozłam wśród ludzkości spowodowany pomieszaniem języków nastąpił za jego życia. Według midrasza Eber był prorokiem i nadał synowi imię w nawiązaniu do tego, co wydarzy się w przyszłości, zob. Raszi do 10:25. [przypis tradycyjny]

piętnaście łokci wzwyż — po tym jak wody zrównały się ze szczytami gór, wzniosły się jeszcze na 15 łokci ponad szczyty, zob. Raszi do 7:20. [przypis tradycyjny]

Piszon — wedle Rasziego jest to Nil, zob. Raszi do 2:11. [przypis tradycyjny]

począł Noach, mąż roli, i zasadził winnicę — w znaczeniu: Noach, który znał się na uprawie ziemi, pierwszy zasadził winorośl nie jako pojedynczą roślinę, ale w rzędach, w taki sposób, że utworzył winnicę, por. Ramban do 9:20. Ramban (inaczej Nachmanides) to skrót od rabi Mosze ben Nachman (1194–1270), czołowy komentator Biblii i Talmudu, rabin, filozof, kabalista i lekarz. Urodził się w Geronie w Hiszpanii i przeniósł się do Ziemi Izraela, gdzie osiedlił się w Ako. [przypis tradycyjny]

podług rodzajów swoich — hebr. למשפחתיהם (lemiszpechoteihem): dosł. 'według ich rodzin'. To uczy, że zwierzęta «zobowiązały się do łączenia się [w pary] tylko zgodnie ze swoimi gatunkami», zob. Raszi do 8:19. Jest to również najdłuższe słowo w Torze. [przypis tradycyjny]

podobieństwo — hebr. כדמותנו (kidmutenu), tu w znaczeniu: z umiejętnością rozumienia i z inteligencją, zob. Raszi do 1:26. [przypis tradycyjny]

pokarm — nie zostało ludziom dozwolone uśmiercanie zwierząt i jedzenie mięsa, mogli spożywać wyłącznie pokarm roślinny, dopiero gdy nastały czasy potomków Noacha (por. Genesis 9:3), dozwolone stało się jedzenie mięsa, zob. Raszi do 1:29. [przypis tradycyjny]

pomoc, odpowiednią jemu — hebr. עזר כנגדו (ezer kenegdo): dosł. 'pomoc naprzeciw niego', Raszi wyjaśnia: «gdy sobie zasłuży: będzie miał pomoc, gdy nie zasłuży: będzie miał walczącego z nim przeciwnika», zob. Raszi do 2:18. [przypis tradycyjny]

potem — po potopie, zob. Raszi i Ibn Ezra do 6:4. [przypis tradycyjny]

potop — hebr. מבול (mabul): 'potop', Raszi wyjaśnia to w odniesieniu do rdzeni בלה (bala): 'zniszczyć, zużyć', בלל (balal): 'pomieszać, wprowadzić zamieszanie', יבל (jawal): 'sprowadzać [w dół], spłukać', a nawet w odniesieniu do Babilonu [hebr. בבל, Bawel], jako że potop «sprowadził [arkę] do Babilonu, […] a wszystko, co zginęło w potopie, zostało tam strącone», zob. Raszi do 6:17. [przypis tradycyjny]

potwory — hebr. תנינים (taninim): 'wielkie ryby, wielkie zwierzęta morskie'. Talmud odnosi to do Lewiatana (zob. TB, Bawa Batra 74b). [przypis tradycyjny]

Pożałował — hebr. rdzeń נחם (nacham) oznacza zarówno 'pożałować', jak i 'pocieszać'. Wedle midrasza Bóg pocieszał się, że uczynił człowieka wśród istot niższych, a nie wśród tych wyższych, gdyż wówczas człowiek nakłaniałby niebiańskie istoty do buntu, zob. Raszi do 6:6. [przypis tradycyjny]

poznał — hebr. ידע (jada): 'znać, wiedzieć' jest tu użyte jako eufemizm na cielesne zbliżenie. Z formy przeszłej czasownika komentatorzy wyciągają wniosek, że poczęcie i narodziny Kaina miały miejsce jeszcze przed grzechem i wygnaniem z Edenu, zob. Raszi do 4:1. [przypis tradycyjny]

przegrody — hebr. קנים (kinim): dosł. 'gniazda', oddzielne pomieszczenia dla wszystkich rodzajów zwierząt, zob. Raszi do 6:14. [przypis tradycyjny]

przeklętą niech będzie ziemia — «Ziemia będzie ci szczędzić swojej dobroci i nie będzie wydawać plonu w pełni, bo zasiejesz a nie zbierzesz tyle, ile by się należało, gdyż większość nasion w ziemi ulegnie zniszczeniu i nie wyrosną», zob. Radak do 3:17. «Ziemia będzie ci dawać rzeczy przeklęte, takie jak muchy, pchły czy mrówki», zob. Raszi do 3:17. [przypis tradycyjny]

przeklęty Kanaan — Noach powiedział do Chama: «ty sprawiłeś, że nie spłodzę już czwartego syna, by mi służył, [zatem] niech przeklęty będzie twój czwarty syn i niech stanie się sługą dla potomków starszych braci. […] Co kierowało Chamem, że okaleczył [Noacha]? Powiedział do braci: pierwszy człowiek miał dwóch synów, i jeden zabił drugiego, żeby odziedziczyć świat, a nasz ojciec ma już trzech synów i jeszcze chce czwartego?!», zob. Raszi do 9:25. [przypis tradycyjny]

przestwór — hebr. רקיע (raki'a): 'rozciągająca się przestrzeń, sklepienie niebieskie', firmament, który zastygł w bezruchu i podtrzymywał „wody” znajdujące się ponad sklepieniem. «Pomimo tego, że niebiosa zostały stworzone pierwszego dnia, nadal były płynne. Zastygły dopiero na drugi dzień, zdjęte grozą [rozkazu] Bożego», zob. Raszi do 1:6. [przypis tradycyjny]

przymierze — «Przymierze było konieczne ze względu na owoce [zabrane do arki przez Noacha jako pożywienie], aby nie zgniły i nie zepsuły się, oraz po to, aby złoczyńcy z tego pokolenia nie zabili [Noacha]», zob. Raszi do 6:18. [przypis tradycyjny]