Przypisy

Tymon a. Tymon z Fliuntu (ok. 328–238 p.n.e.) — grecki filozof, przedstawiciel szkoły sceptyków. [przypis edytorski]

Tymon — prawdop. bohater sztuki Williama Shakespeare'a Tymon Ateńczyk, który był jednak mizantropem, nie hipochondrykiem. [przypis edytorski]

Tymon — tytułowy bohater sztuki Tymon Ateńczyk Williama Shakespeare'a. [przypis edytorski]

Tymon z Aten (V w. p.n.e.) — znany w starożytności ze swojej zgorzkniałej niechęci do ludzi. [przypis edytorski]

tymotka — trawa o prostych źdźbłach, długich liściach i gęstym kwiatostanie. [przypis edytorski]

Ty­mowski, Tomasz Kantorbery (1790–1850) — poeta i tłumacz polski, działacz polityczny, protegowany Stanisława Kostki Potockiego; studiował prawo na Uniwersytecie w Lipsku, był uczestnikiem kampanii napoleońskiej w Hiszpanii (1808–1810), po powrocie do kraju pracował w kancelarii Rady Stanu (od 1811), w latach 1817–1822 jako wysoki urzędnik w Komisji Oświecenia Królestwa Polskiego; członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk (od 1824 r.), poseł na sejm (1830), współorganizator i uczestnik powstania listopadowego, wiceprezes Towarzystwa Patriotycznego; przebywał następnie na emigracji we Francji, w Paryżu, był członkiem Komitetu Narodowego Polskiego, potem Towarzystwa Demokratycznego Polskiego (od 1846 r.). [przypis edytorski]

tympanon (archit.) — w architekturze antycznej: wewnętrzne trójkątne pole pomiędzy gzymsami frontonu; w architekturze romańskiej i gotyckiej: półkoliste lub ostrołukowe pole nad drzwiami, wypełnione rzeźbą lub płaskorzeźbą. [przypis edytorski]

tympanon — tu: staroż. bębenek ręczny o dwóch membranach. [przypis edytorski]

tympan (z gr.) — bęben, kocioł. [przypis edytorski]

tympan (z gr.) — właść. tympanon, bogato rzeźbiona płyta półkolista lub ostrołukowa. [przypis edytorski]

tym razem — Lea wyraziła nadzieję, że jej namiot będzie od teraz najbardziej honorowym, głównym miejscem zamieszkania Jakuba i że Jakub obdarzy ją teraz większą miłością, zob. Radak do 30:20. [przypis edytorski]

tym razem — midrasz uczy, że «Pramatki [Sara, Riwka, Rachel i Lea] były prorokiniami, wiedziały więc, że od Jakuba pochodzić będzie dwanaście pokoleń [czyli klanów, plemion]. Poślubił on cztery kobiety, [Lea] powiedziała więc: od tej pory nie będzie mógł stawiać mi zarzutu, bo wypełniłam cały mój udział w rodzeniu dzieci», zob. Raszi do 29:34. [przypis edytorski]

Tym razem sławić będę — «Wypełniłam więcej, niż było moim udziałem, od teraz powinnam wychwalać Boga», zob. Raszi do 29:34. [przypis edytorski]

tym się dzieje — dlatego dzieje się tak. [przypis edytorski]

tym się misterstwem nie trudnił — tj. nie zajmował się sztuką wędkarską. [przypis edytorski]

tym stanowczej — dziś popr.: tym bardziej stanowczo. [przypis edytorski]

Tym ta casem sie nie siwo — w tym czasie się nie sieje. [przypis edytorski]

tym — tu: dlatego. [przypis edytorski]

tym większy jej go żal — popr. tym bardziej jej go żal. [przypis edytorski]

tymże zawodem — równocześnie. [przypis edytorski]

tyna a. tyn (daw.) — ogrodzenie drewniane, z gałęzi a. belek. [przypis edytorski]

Tyndareus (mit. gr.) — król Sparty, mąż Ledy. [przypis edytorski]

Tyndaryda — przydomek Heleny (córka Tyndareusa; jej prawdziwym ojcem był jednak Zeus). [przypis edytorski]

tyn (daw.) — mur. [przypis edytorski]

tynf — daw. 18 groszy. [przypis edytorski]

tynf (daw.) — drobna moneta polska. [przypis edytorski]

tynf — drobna moneta polska, bita w latach 1663–1666, nazywana od Andrzeja Tymfa, zarządcy mennic koronnych za czasów Jana Kazimierza. [przypis edytorski]

tynf — pot. nazwa polskich srebrnych złotówek bitych w mennicach Andrzeja Tymfa w latach 1663–1666. [przypis edytorski]

tynf — srebrna moneta polska z XVII w. [przypis edytorski]

tyngiel a. tingel-tangel — podrzędny lokal gastronomiczno-rozrywkowy, oferujący swej publiczności wyszynk, przedstawienia estradowe, kabaretowo-rewiowe (z popisowym kankanem) i solistyczne (często silnie zabarwione erotyzmem), a niekiedy także usługi seksualne. [przypis edytorski]

tynglówka (daw.) — artystka-prostytutka pracująca w lokalu zw. tingel-tangel, tj. w podrzędnym lokalu rozrywkowym. [przypis edytorski]

tynglówka (daw.) — artystka-prostytutka pracująca w tingel-tangel, tj. w podrzędnym lokalu rozrywkowym. [przypis edytorski]

Ty nie jesteś mi już krajem (…) ale prawem — fragment poematu Przedświt Zygmunta Krasińskiego (w. 1114–1117), nieco przekształcony: w oryginale zamiast „Państwa zgonem” jest „(…) skonem”. [przypis edytorski]

Ty nie jesteś mi już krajem… — fragment Przedświtu Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]

tynktura (daw.) — lecznicza nalewka albo barwnik. [przypis edytorski]

tynktura — lecznicza nalewka na bazie spirytusu, sporządzona z ziół lub innych naturalnych składników. [przypis edytorski]

tynktura (z łac. tingere: barwić) — barwnik: substancja barwna, rozpuszczona w wodzie lub oleju, służąca do trwałego barwienia przedmiotów; tu: tynktura brązowa, po zastosowaniu której przedmiot wygląda jak wykonany z brązu. [przypis edytorski]

tyn — ogrodzenie. [przypis edytorski]

tyn — ogrodzenie z gałęzi a. pni drzewnych. [przypis edytorski]

tyn — wał obronny z częstokołem. [przypis edytorski]

tyny (daw.) — ogrodzenie, tu: mur. [przypis edytorski]

ty o to stoisz (daw.) — tobie na tym zależy. [przypis edytorski]

ty (…) panie (starop. forma) — te panie. [przypis edytorski]

typ lombrozowski — osoba wyglądająca jak degenerat. Określenie to pochodzi od doktryn włoskiego lekarza i kryminologa Cesare Lombroso. [przypis edytorski]

Typotherium (paleont.) — rodzaj prymitywnych ssaków kopytnych nieco podobnych do gryzoni, należących do wymarłego rzędu notoungulatów, żyjących w Ameryce Płd. ok. 1,2 mln–780 tys. lat temu; nazwa z połączenia zapewne pot. fr. type: typ, indywiduum, oraz gr. therion: bestia. [przypis edytorski]

Typowa sytuacja charakteru; por. s. 109 w. 19, s. 165 — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajdują się fragmenty zaczynające się od słów: „Na uspokojenie zaś osieroconych duchów, w przelocie myśli stworzył sobie wykręcik, że właśnie gdy wróci, podda się z tym większą ochotą dotychczasowej robocie” (rozdział VI) i „aby Angelika miała mauzoleum tylko w jego duszy, w jej najdalszych i najskrytszych grotach. (…) Miał swoje sanctissimum (…)” (rozdział VII). [przypis edytorski]

Ty przed ludem swym idziesz, jako słup przewodni… — w biblijnej Ks. Wyjścia Bóg prowadził Izraelitów idąc przed nimi w dzień jako obłok dymu, a w nocy jako słup ognia. Por.: Wj 13:17–22. [przypis edytorski]

typ — tu prawdop.: wzorzec. [przypis edytorski]

tyrać — harować. [przypis edytorski]

tyrada — długa wypowiedź, zwł. podniosła lub gwałtowna. [przypis edytorski]

tyrada — długi monolog, patetyczny lub gniewny. [przypis edytorski]

tyrada — długi, patetyczny lub gniewny monolog. [przypis edytorski]

tyrada — gniewny lub patetyczny monolog. [przypis edytorski]

tyrada — gwałtowna a. podniosła wypowiedź, krytykująca kogoś lub coś. [przypis edytorski]

tyrada (lit.) — długa przemowa bohatera. [przypis edytorski]

tyrada — patetyczny bądź gniewny monolog. [przypis edytorski]

tyrada — tu: długie przemówienie bohatera tekstu dramatycznego. [przypis edytorski]

tyraliera — rodzaj luźnego szyku bojowego tworzonego przez żołnierzy stojących w odstępach w jednej linii. [przypis edytorski]

tyraliera (wojsk.) — rozproszony, liniowy szyk bojowy piechoty. [przypis edytorski]

tyralierka — dziś: tyraliera, luźny szyk bojowy piechoty, tworzony przez żołnierzy stojących w odstępach w jednej linii. [przypis edytorski]

tyralier — żołnierz oddziału piechoty przemieszczającego w szyku rozproszonym, tworzącym pojedynczy szereg wzdłuż frontu, zwanym tyralierą. [przypis edytorski]

Tyran Biały — żartobliwe nawiązanie do Tyranta Białego, bohatera jednego z romansów rycerskich, którymi zachwycał się Don Kichot (Miguel de Cervantes, Don Kichot z La Manchy, ks. II, rozdz. V; ks. V, rozdz. I). [przypis edytorski]

tyranią — dziś popr. forma B. lp: tyranię. [przypis edytorski]

tyranie — dziś popr. M. lm: tyrani. [przypis edytorski]

tyran — jedynowładca; początkowo termin neutralny, określający formę sprawowania władzy, obok np. oligarchii czy demokracji. [przypis edytorski]

tyranki — rodzina ptaków z rzędu wróblowych zamieszkująca obie Ameryki; w jęz. angielskim zwyczajowo zwane tyrant flycatchers, tj. tyranami-muchołówkami (w polskiej terminologii muchołówki to nazwa odrębnej rodziny, zamieszkującej Eurazję i Afrykę). [przypis edytorski]

tyranna (starop. forma) — dziś popr. forma B.lp: tyrana. [przypis edytorski]

tyranna (starop. forma) — dziś popr. forma B.lp: tyrana (zdwojona spółgłoska „n” występowała zwykle w wyrazach zapożyczonych, jak w tym przypadku). [przypis edytorski]

tyranna (starop. forma) — dziś popr. forma D.lp: tyrana (zdwojona spółgłoska „n” występowała zwykle w wyrazach zapożyczonych, jak w tym przypadku). [przypis edytorski]

tyranny (starop. forma) — dziś B.lm: tyranów. [przypis edytorski]

tyranów dwóch ginących — przed Zeusem dzierżył pano­wanie najpierw Uranos, potem Kronos. [przypis edytorski]

tyran ów — mowa o Kaliguli. [przypis edytorski]

Tyran sycylijski — wg Żywota Lizandra (II 4) Plutarcha był nim Dionizjos I, tyran Syrakuz panujący w latach 405–367 p.n.e. [przypis edytorski]

tyran — tu: jedynowładca; w staroż. pierwotnie jako termin neutralny, określający formę sprawowania władzy, obok np. oligarchii czy demokracji; tyrana od króla odróżniało zdobycie władzy przez uzurpację, niezgodnie z prawem. [przypis edytorski]

tyras — pelkė, laukai. [przypis edytorski]

Tyr — dziś: Sur, miasto portowe na wybrzeżu Morza Śródziemnego, w dzisiejszym Libanie. W starożytności jedno z największych fenickich miast kupieckich, słynne z wytwarzania drogocennego purpurowego barwnika. Tyryjczycy prowadzili szeroko zakrojony handel morski, założyli wiele kolonii na wybrzeżach Morza Śródziemnego (m.in. Kartaginę). [przypis edytorski]

Tyr — dziś: Sur, miasto portowe na wybrzeżu Morza Śródziemnego, w dzisiejszym Libanie. W starożytności jedno z największych fenickich miast kupieckich, słynne z wytwarzania drogocennego purpurowego barwnika (tzw. purpura tyryjska). Tyryjczycy prowadzili szeroko zakrojony handel morski, założyli wiele kolonii na wybrzeżach Morza Śródziemnego (m.in. Kartaginę). [przypis edytorski]

Tyr — dziś: Sur, miasto portowe na wybrzeżu Morza Śródziemnego, w dzisiejszym Libanie. W starożytności jedno z największych fenickich miast kupieckich, słynne z wytwarzania drogocennego purpurowego barwnika (tzw. purpura tyryjska). [przypis edytorski]

Tyrezjasz (Teiresias; od teirea: dziwy) — imię to dosłownie znaczy: tłumacz znaków i dziwów, nosił je słynny ślepy wróżbita tebański. [przypis edytorski]

Tyr i Sydon — wielkie, bogate miasta kupieckie staroż. Fenicji, sąsiadującej z terenami zamieszkałymi przez Izraelitów; w księgach biblijnych często wymieniane razem i potępiane jako siedliska pychy i bałwochwalstwa; Widzieli cuda, które, gdyby się działy w Tyrze i Sydonie, spowodowałyby wielki pokup na worki i popiół: Mt 11, 21; Łk 10, 13. [przypis edytorski]

Tyr — miasto w staroż. Fenicji, konkurujące z Sydonem o pierwszeństwo i znaczenie; staroż. Tyr i Sydon to dziś Sour i Saida w Libanie. [przypis edytorski]

Tyrol a. Tirolo, a. Dorf Tirol — miejscowość w regionie Trydent-Górna Adyga, w prowincji Bolzano. [przypis edytorski]

Tyrolczycy — mieszkańcy regionu Tyrol w Alpach Wschodnich, w dolinie górnego Innu, górnej Adygi oraz górnej Drawy. [przypis edytorski]

Tyrolka — operetka z muzyką Edmuna Eyslera (1874-1949); autorem libretta jest Karl Lindau (1853–1934). [przypis edytorski]

Tyro (mit. gr.) — matka dwóch synów Posejdona: Peliasa i Neleusa. [przypis edytorski]

Tyrrell, George (1861–1909) — teolog irlandzki, jezuita, jeden z głównych przedstawicieli modernizmu katolickiego, ekskomunikowany w 1908. [przypis edytorski]

tyrreńskie wody — Morze Tyrreńskie; u zach. wybrzeży Italii. [przypis edytorski]

tyrreński — tu: etruski. [przypis edytorski]

Tyrrenia — kraina hist. w starożytnej Italii, w środkowej części Płw. Apenińskiego nad M. Tyrreńskim, pokrywająca się ze współczesną Toskanią i północnym Lacjum. [przypis edytorski]

Tyrrenia — kraina hist. w starożytnej Italii, w środkowej części Płw. Apenińskiego nad M. Tyrreńskim, pokrywająca się ze współczesną Toskanią i północnym Lacjum. [przypis edytorski]

tyrs — drążek z szyszką u góry, opleciony bluszczem; odznaka szalejących czcicielek Bachusa, bachantek. [przypis edytorski]

tyrs — laska opleciona winoroślą i bluszczem, atrybut Dionizosa. [przypis edytorski]

tyrs — laska zwieńczona szyszką, jaką dzierżył Dionizos i jego towarzyszki bachantki (menady). [przypis edytorski]

tyrs — laska zwieńczona szyszką, jaką dzierżył Dionizos i jego towarzyszki bachantki. [przypis edytorski]

tyrs (mit. gr.) — laska Bachusa, opleciona bluszczem i winoroślą. [przypis edytorski]

tyrsos a. tyrs — laska, atrybut Dionizosa. [przypis edytorski]

Tyr — staroż. miasto-państwo w Fenicji, słynne z produkcji purpury tyryjskiej, rzadkiego i kosztownego barwnika w odcieniach od różowego do ciemnego fioletu, otrzymywanego ze ślimaków morskich; ob. Sur w Libanie. [przypis edytorski]

Tyr — starożytne miasto Fenicjan, obecnie miasto i port Sur w południowym Libanie na wybrzeżu Morza Śródziemnego; ważny ośrodek handlowy, powstały ok. 2750 r. p.n.e. [przypis edytorski]

Tyr — starożytne miasto Fenicjan, obecnie: miasto Sur w Libanie. [przypis edytorski]

Tyr — starożytne miasto fenickie na wybrzeżu Morza Śródziemnego, obecnie w Libanie. [przypis edytorski]