Przypisy

ipso facto (łac.) — samo przez się, na mocy samego faktu. [przypis edytorski]

ipso facto (łac.) — tym samym. [przypis edytorski]

ira brevis furor (łac.) — właśc. Ira furor brevis est: animum rege, qui nisi paret, imperat: gniew to krótkotrwały szał: panuj nad umysłem, który jeśli nie jest ci uległy, rządzi tobą (z Listów Horacego, I, 2, 62). [przypis edytorski]

irreductibile quid (łac.) — coś nieredukowalnego. [przypis edytorski]

irritabilis vates (łac.) — drażliwy poeta. [przypis edytorski]

ischias (łac., med.) — rwa kulszowa, ból nerwu kulszowego, biegnącego od okolic lędźwiowych do palców stopy. [przypis edytorski]

ischias (łac.) — rwa kulszowa. [przypis edytorski]

is, ea, id (łac.) — który, która, które. [przypis edytorski]

I, semper melius eris (łac.) — idź, zawsze będziesz lepszy. [przypis edytorski]

Iste scyphus praeclarus plenus de bono mero (łac.) — ten przesławny kielich pełen [jest] samego dobra. [przypis edytorski]

istm (z łac.) — przesmyk. [przypis edytorski]

ita (łac.) — tak, w ten sposób, więc. [przypis edytorski]

item a. itidem (łac.) — również, podobnie, a także. [przypis edytorski]

Ite missa est (łac.) — idźcie, msza jest [skończona]; słowa kończące mszę św. w Kościele rzymskokatolickim. [przypis edytorski]

ite missa est (łac.) — idźcie, ofiara spełniona; ostatnie słowa mszy. [przypis edytorski]

Ite missa est (łac.) — słowa kończące mszę. [przypis edytorski]

item (łac.) — a także; również. [przypis edytorski]

item (łac.) — jak również; a także; tak samo; podobnie. [przypis edytorski]

item (łac.) — podobnie, tak samo. [przypis edytorski]

item (łac.) — również; ponadto. [przypis edytorski]

item (łac.) — również, także. [przypis edytorski]

item (łac.) — również, także, tak samo; tu: takoż. [przypis edytorski]

item (łac.) — tak samo, jak również. [przypis edytorski]

item (łac.) — tak samo, również. [przypis edytorski]

item (łac.) — także; tak samo; tu: a zatem, a więc. [przypis edytorski]

iteracja (z łac. iteratio) — powtarzanie; czynność powtarzania tej samej operacji (procedury, sekwencji działań) w pętli; zwykle, np. w matematyce czy programowaniu, powtarzanie takie dokonywane jest zaprojektowaną z góry liczbę razy lub ma zdefiniowany kres przy spełnieniu jakiegoś warunku. [przypis edytorski]

itinera (łac.) — dróżki. [przypis edytorski]

Iudex ergo, cum sedebit quidquid latet adparebit nil inultum remanebit. (łac.) — Gdy zaś zasiądzie sędzia, cokolwiek było skryte, stanie się jawnym, i nic nie zostanie bez pomsty. [przypis edytorski]

iudicium (łac.) — zdolność sądzenia, osąd, przenikliwość, bystrość. [przypis edytorski]

iunii (łac.) — czerwca. [przypis edytorski]

iurare in verba magistri (łac.) — przysięgać na słowa nauczyciela. [przypis edytorski]

iurationes difficillime admittant nam iurare apud Sclavos quasi periurare est ob vindicem deorum iram (łac.) — przysięgi dopuszczali z największym trudem, ponieważ przysięga u Słowian czy też krzywoprzysięstwo była pod mściwym gniewem bogów. [przypis edytorski]

iure caduco (łac.) — bez podstawy prawnej, prawem kaduka. [przypis edytorski]

iure fortioris (łac.) — prawem silniejszego. [przypis edytorski]

iuro (łac.) — przysięgam. [przypis edytorski]

ius conubii (łac.) — prawo dotyczące małżeństwa. [przypis edytorski]

ius gladii (łac.) — prawo miecza; przen. prawo karania śmiercią. [przypis edytorski]

Iusiurandum, patri datum (…) (łac.) — Przysięgi danej ojcu aż do dziś tak dochowałem. (słowa Hanibala). [przypis edytorski]

ius primae noctis (łac.) — prawo pierwszej nocy. [przypis edytorski]

ius romanum (łac.) — prawo rzymskie. [przypis edytorski]

ius talionis (łac.) — prawo odwetu. [przypis edytorski]

ius talionis, właśc. lex talionis (łac.) — prawo kary równej występkowi, obrazowo wyrażane sentencją: „oko za oko, ząb za ząb”. [przypis edytorski]

iustitia, fundamentum regnorum (łac.) — sprawiedliwość, fundament władzy. [przypis edytorski]

iustitias vestras iudicabo (łac.) — sprawiedliwość waszą sądzić będę. [przypis edytorski]

iustum animatum (łac.) — w swobodnym przekładzie tzw. „duch prawa” (w odróżnieniu od „litery prawa”). [przypis edytorski]

iuventus et inipetus (łac.) — młodość i zapał. [przypis edytorski]

Joannes Casimirus (łac.) — Jan Kazimierz. [przypis edytorski]

Joannes Casimirus Rex (łac.) — król Jan Kazimierz. [przypis edytorski]

Joannis (łac.) — Jan. [przypis edytorski]

Jovis Liberator (łac.) — Jowisz Wyzwoliciel. [przypis edytorski]

jubilacja (daw., z łac.) — wielka radość. [przypis edytorski]

judeae manu nefandissima (łac.) — z ręki niegodziwego Żyda. [przypis edytorski]

Judica me Deus et discerne causam meam (łac.) — Osądź mnie, Boże, i broń mojej sprawy (incipit Psalmu XLII, w Biblii hebrajskiej XLIII). [przypis edytorski]

Judyt (z łac. Iudith) — dziś popr.: Judyta, bohaterka biblijnej Księgi Judyty, ocaliła rodzinne miasto przed Asyryjczykami: udała się do obozu wrogów, żeby uwodzić ich wodza Holofernesa, a kiedy podczas wspólnej uczty upił się i zasnął, zabiła go. [przypis edytorski]

Juno stolata (łac.) — Junona w stoli (tradycyjnej szacie kobiet rzymskich, spinanej na ramionach, przewiązywanej pod biustem, obficie fałdowanej). Junona to rzymska bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żona Jowisza, władcy bogów. [przypis edytorski]

Jupiter Mansuetus (łac.) — Jowisz Łagodny (a. obłaskawiony). [przypis edytorski]

Jupiter tonans (łac., mit. rzym.) — Grzmiący Jowisz; Jowisz to najwyższy z bogów rzymskiego panteonu, pan nieba, grzmotu i gromu. Jego atrybutem był piorun, z tego powodu czczono go pod imieniem Iupiter Fulgur (Ciskający błyskawicę) i Iupiter Tonans (Grzmiący). [przypis edytorski]

Juppiter tonans (łac.) — Jowisz grzmiący. [przypis edytorski]

jurament (daw., z łac.) — przysięga. [przypis edytorski]

juramenty (z łac.) — prawa, zasady. [przypis edytorski]

jurydyka (z łac.) — enklawa wyjęta spod prawa miejskiego; jurydykami były tereny położone pod miastem lub w jego obrębie, należące do szlachty a. duchowieństwa. [przypis edytorski]

jurydyka (z łac.) — teren na obszarze miasta lub w sąsiedztwie miasta wyjęty spod władzy miejskiej i niepodlegający miejskiemu sądownictwu. [przypis edytorski]

jurysdykcja (z łac., praw.) — władza sądownicza; sądownictwo. [przypis edytorski]

jurysta (daw., z łac.) — prawnik. [przypis edytorski]

jurysta (z łac.) — daw. uczony biegły w prawie, prawnik. [przypis edytorski]

jurysta (z łac. ius, iuris) — prawnik. [przypis edytorski]

jurysta (z łac.) — prawnik. [przypis edytorski]

jurysta (z łac., przest.) — prawnik. [przypis edytorski]

Justum et tenacem propositi virum… (łac.) — początek ody Horacego (Ody III, 3, 1): Męża sprawiedliwego i niewzruszonego… (nikt nie zwiedzie z drogi i nic nim nie zachwieje). [przypis edytorski]

justycja (z łac.) — sprawiedliwość. [przypis edytorski]

kadawer (z łac., med.) — zwłoki ludzkie, ciało zmarłego człowieka. [przypis edytorski]

kaduk (z łac. caducus: niczyj, bezpański) — mowa o zasadzie z prawa rzymskiego, dotyczącej własności, która nie może zostać przejęta; drugim znaczeniem, również obecnym w niniejszym kontekście, jest: diabeł, zły duch. [przypis edytorski]

kaduk (z łac. caducus: niczyj, bezpański) — tu: diabeł, zły duch. [przypis edytorski]

kałkuł (z łac.) — rachunek. [przypis edytorski]

kalafaktor (z łac.) — sługa szkolny. [przypis edytorski]

kalikant (daw., z łac.) — człowiek obsługujący miechy tłoczące powietrze do piszczałek organów. [przypis edytorski]

kalikator (z łac.) — pomocnik organisty. [przypis edytorski]

kalikowanie (z łac.) — pompowanie miechów tłoczących powietrze do piszczałek organów; było wykonywane przez pomocnika organisty (kalikanta). [przypis edytorski]

Kalwaria (z łac.) — miejsce kaźni, gdzie ukrzyżowano Jezusa (hebr. Golgota). [przypis edytorski]

kandor (z łac.) — poczciwość, prawość. [przypis edytorski]

Kanikuła (z łac. canicula: piesek) — Psia Gwiazda, używana w staroż. Rzymie nazwa Syriusza; Kanikuła przenośnie oznacza okres największych upałów (lipiec–sierpień), kiedy Słońce znajduje się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa, do którego należy Syriusz. [przypis edytorski]

kanikuła (z łac., daw.) — wakacje letnie. [przypis edytorski]

kanikuła (z łac.) — letnie wakacje. [przypis edytorski]

kantor (z łac.) — śpiewak kościelny. [przypis edytorski]

kantor (z łac.) — śpiewak kościelny. [przypis edytorski]

kantyczka (z łac. canticum: monolog, pieśń) — popularna pieśń religijna. [przypis edytorski]

kapitalne (z łac. capitalis: główny) — doniosły, ważny, istotny. [przypis edytorski]

kapitalny (z łac. capitalis: główny) — doniosły, ważny, istotny. [przypis edytorski]

kapitel (z łac. caput: głowa) — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, pełniąca też funkcje dekoracyjne. [przypis edytorski]

kaptować (z łac.) — zdobywać, pozyskiwać. [przypis edytorski]

kapuza (z łac. caput: głowa) — daw. nakrycie głowy w postaci kaptura a. futrzanej czapki uszanki. [przypis edytorski]

kapuza (z łac. caput: głowa) — dawne nakrycie głowy w postaci kaptura albo futrzanej czapki uszanki. [przypis edytorski]

kapuza (z łac. caput: głowa) — futrzana czapka-uszanka a. kaptur. [przypis edytorski]

kapuza (z łac. caput: głowa) — futrzana czapka-uszanka. [przypis edytorski]

karbid (z łac.) — węglik wapnia, używany w końcu XIX i w pierwszej poł. XX w. w gazowych lampach górniczych i kolejarskich oraz w reflektorach samochodowych i rowerowych. [przypis edytorski]

karbunkuł (z łac. carbunculus) — wrzód, czyrak. [przypis edytorski]

karbunkuł (z łac., med.) — czyrak gromadny, skupisko czyraków umiejscowionych blisko siebie, łączących się w jedną zmianę zapalną. [przypis edytorski]

karbunkuł (z łac., med.) — czyrak gromadny, zapalenie kilku lub kilkudziesięciu pobliskich torebek włosowych z dużym naciekiem ropnym, spowodowane zakażeniem gronkowcowym. [przypis edytorski]

karceres (daw., z łac.) — dziś karcer; miejsce karnego zamknięcia, uwięzienia. [przypis edytorski]

kartelusz (daw., z łac.) — kawałek zapisanego papieru; kartka; ogłoszenie. [przypis edytorski]