Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3372 przypisów.
herboryzować — zajmować się zbieraniem roślin w celach naukowych. [przypis edytorski]
herbowe klejnoty — znaki herbowe, elementy wizualne tworzące herb. [przypis edytorski]
herbowny (daw.) — herbowy. [przypis edytorski]
herbowy — członek stanu szlacheckiego. [przypis edytorski]
herb Salomona — w oryginale w tym miejscu dla ilustracji znajduje się symbol gwiazdy Dawida. [przypis edytorski]
herb Trzy Trąby — trzy trąby czarne myśliwskie, oprawne w 4 obwódki złote w polu białym, każda z nawiązaniem złotym, wszystkie trzy cieńszymi dworami zbiegają się w jedno. Na hełmie pierwiastkowo, podobnie jak tu, dwie trąby myśliwe zakrzywione do góry, z korony wychodzące, a z tych lewa czarna, prawa złota, u innych snać później miasto pomienionych trąb znajduje się pięć piór strusich. Herb ten ma pochodzić z Alzacji. Słynął pod imieniem tego herbu i słynie, Mikołaj Trąba arcybiskup gnieźnieński za Jagiełły w 1422 roku zmarły. Używali go Brzezińscy, Cyrynowie, Dziewałtowscy, Falczewscy, Gorzkowscy, Hryczynowie, Jaszczołdowie, Jordany, Iwaszkiewicze, Kierocie, Kosmowscy, Narbutowie, Ościki, Chojnowscy, Pszonki, Radziwiłły, Rozwadowscy, Rudominowie, Siruciowie, Winiarscy, Wołkowie, Wojny i Zagele. [przypis redakcyjny]
Hercen, Aleksandr Iwanowicz (1812–1870) — pisarz ros., myśliciel i działacz społeczno-polityczny, którego poglądy miały wpływ na ideologię ros. organizacji „Ziemla i Wola”, stworzył doktrynę socjalizmu rosyjskiego, który miał powstać z pominięciem fazy kapitalizmu; współpracował z Towarzystwem Demokratycznym Polskim na emigracji, gorąco popierał ruch rewolucyjny okresu Wiosny Ludów 1848–1849, a także powstanie styczniowe w Polsce (co spowodowało upadek wydawanego przez niego czasopisma „Kołokoł”, ponieważ członkowie emigracji ros. masowo wycofali się z abonamentu), autor książki autobiograficzno-wspomnieniowej Rzeczy minione i rozmyślania (1852–1868), stanowiącej zarazem zarys życia ideowego Rosji i Europy za jego życia. [przypis edytorski]
Hercen, Aleksandr Iwanowicz (1812–1870) — rosyjski pisarz, myśliciel i działacz społeczno-polityczny, zwolennik poglądów rewolucyjno-demokratycznych, stworzył doktrynę socjalizmu rosyjskiego, który miał powstać z pominięciem fazy kapitalizmu; popierał ruch rewolucyjny okresu Wiosny Ludów oraz powstanie styczniowe w Polsce. [przypis edytorski]
hercogowińskich posłów wysłanych o pomoc przeciw Turkom — w latach 1875–1878 w Hercegowinie toczyło się powstanie przeciwko Turcji. [przypis edytorski]
Herder (1744–1803) — niem. filozof i pisarz, zaliczany do klasyków weimarskich, podkreślający rolę i znaczenie ludu i ludowości. [przypis edytorski]
Herder, Johann Gottfried (1744–1803) — niemiecki filozof i pisarz. [przypis edytorski]
Herder, Johann Gottfried (1744–1803) — niemiecki historyk kultury i myśliciel. [przypis edytorski]
Herder, Johann Gottfried, von (1744–1803) — niemiecki pisarz i filozof, jeden z prekursorów nurtu Sturm und Drang. [przypis edytorski]
Herder, Johann Gottfried von (1744–1803) — niemiecki pisarz i filozof, jeden z prekursorów nurtu Sturm und Drang. [przypis edytorski]
Herder, Johann Gottfried, von (1744–1803) — niemiecki pisarz i filozof, jeden z prekursorów nurtu Sturm und Drang (tj. „burzy i naporu”; niem. preromantyzmu). [przypis edytorski]
Herder, Johann Gottfried, von (1744–1803) — niem. pisarz i filozof, jeden z prekursorów nurtu Sturm und Drang (tj. „burzy i naporu”; niem. preromantyzmu), zaliczany też do klasyków weimarskich; w swoich pismach podkreślał istotną w kulturze rolę ludu i ludowości. [przypis edytorski]
Heredia, José María (1803–1839) — kubański poeta, czołowy przedstawiciel romantyzmu w literaturze Ameryki Łacińskiej. [przypis edytorski]
heredissa (z łac.) — dziedziczka. [przypis redakcyjny]
Hereheretau — nazwa miejsca w Nowej Zelandii, na North Island, w pobliżu Wairoa. W oryginale czeskim: Hereheretua, co odnosi się do atolu Hereheretue (archipelag Tuamotu, Polinezja Francuska), który w 2012 r. zamieszkiwało 56 osób. [przypis edytorski]
herein (niem.)— proszę wejść. [przypis edytorski]
Herein! — Wejść! (niem.) [przypis redakcyjny]
here's Aimo, good night, darling (ang.) — tu Aimo, dobranoc, kochanie. [przypis edytorski]
Here, there, everywhere (ang.) — tu, tam, wszędzie. [przypis edytorski]
Heretycy zarzucają nam — Tj. katolikom. [przypis tłumacza]
her eye in heaven… — słowa Romea z tragedii Shakespeare'a Romeo i Julia z aktu drugiego, sceny 2 w tłumaczeniu Józefa Paszkowskiego: „gdyby zaś jej oczy/ Wśród eterycznej zabłysły przezroczy,/ Ptaki ocknęłyby się i śpiewały,/ Myśląc, że to już nie noc, lecz dzień biały”. Red. WL. [przypis edytorski]
Herezja dzisiejsza — Kalwinizm. [przypis tłumacza]
herezjarcha — odstępca od wiary; osoba, która zapoczątkuje herezję. [przypis edytorski]
herezjarcha — założyciel heretyckiego ruchu religijnego. [przypis edytorski]
herezjarcha — założyciel herezji. [przypis edytorski]
herezji, poezji, Świtezi — Słowacki, pochodzący z Kresów, wymawiał głoskę ź półmiękko, jak Ukraińcy i Rosjanie, dlatego te wyrazy w jego ustach się rymowały. [przypis edytorski]
Hering, Ewald (1834–1918) — niemiecki fizjolog, twórca własnej teorii widzenia barw. [przypis edytorski]
Heriot, Édouard (1872–1957) — fr. polityk partii radykalnej, premier Francji (1924–1925, 1926, 1932), mer Lyonu 1905–1957, z wyjątkiem lat 1942–45, gdy został karnie usunięty z urzędu przez Philippe'a Pétaina za niesubordynację wobec rządu Vichy. [przypis edytorski]
Herippidas — jeden ze Spartan z otoczenia króla, przysłany z Lacedemonu z resztą przybocznej rady, dodawanej królowi, gdy szedł na wojnę. Przed nim był u boku Agesilaosa Lizander. Herippidas dowodził w Azji żołnierzami Cyrusa, posłował do Tissafernesa i w ogóle miał wielkie znaczenie. Jest to ten sam Herippidas, który był harmostą w Heraklei Trachińskiej nad Zatoką Malijską w 399 r. i z powodu rozruchów część mieszkańców wyrżnął, część wypędził, a miasto oddał w posiadanie osadnikom z Peloponezu. [przypis tłumacza]
Herkol — Herkules I d'Este, książę Ferrary, ojciec Alfonsa i Hipolita; pozbawiony tronu i wygnany z Ferrary przez brata swego, bękarta Mikołaja I, Leonella, bawił na dworze Alfonsa I, króla Neapolu, („króla Katalony”), gdzie zostawił pamięć swych dzieł rycerskich; powrócił z wygnania i objął rządy w Ferrarze dopiero po śmierci Borsa, brata Leonella. [przypis redakcyjny]
Herkulanum — jedno z miast pogrzebanych pod popiołami w czasie wybuchu Wezuwiusza w 79 r. Prace wykopaliskowe prowadzono tam już w XVIII w., a odsłonięte motywy zdobnicze miały wpływ na rozwój nurtu klasycystycznego w sztuce europejskiej. [przypis edytorski]
Herkulanum — jedno z miast pogrzebanych pod popiołem podczas wybuchu Wezuwiusza w r. 79 n.e. [przypis edytorski]
Herkulanum — jedno z miast rzymskich pogrzebanych pod popiołem podczas wybuchu Wezuwiusza w r. 79 n.e. [przypis edytorski]
Herkules a. Herakles (mit. gr.) — syn Zeusa i Alkmeny; cechował się nadludzką siłą, odwagą, urodą. [przypis edytorski]
Herkules a. Herakles — mityczny heros (bohater) grecki, słynący ze swej siły. [przypis edytorski]
Herkules (…) Gdy pas zabrał Hippolicie — jedną z „prac” Herkulesa było zdobycie pasa Hippolity, królowej Amazonek, przeciwko którym podjął w tym celu wyprawę wojenną. [przypis tłumacza]
Herkules — heros, odpowiednik gr. Heraklesa, znany z wykonania dwunastu prac. [przypis edytorski]
Herkules — heros z mitologii rzymskiej, utożsamiany z greckim Heraklesem. [przypis edytorski]
Herkulesie, mój przodku — por. objaśnienie w scenie 3 aktu I [do słów: rzymskiemu temu Herkulesowi]. [przypis tłumacza]
Herkules (mit. gr.) — bohater słynny z ogromnej siły i wykonania 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]
Herkules (mit. gr.) — heros grecki; syn Zeusa i Alkmeny, mąż Dejaniry; słynny z 12 prac. [przypis edytorski]
Herkules — mitologiczny bohater starożytny, odznaczał się nadludzką siłą, dokonał wielu niezwykłych czynów. [przypis redakcyjny]
Herkules — mitologiczny heros, jednym z jego czynów było tymczasowe zastąpienie Atlasa w podtrzymywaniu sklepienia niebieskiego. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rz.) a. Herakles (mit. gr.) — bohater słynny z ogromnej siły i wykonania 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rz.) a. Herakles (mit. gr.) — heros, mityczny siłacz; był synem króla bogów i śmiertelniczki, zasłynął wykonaniem 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rz.) a. Herakles (mit. gr.) — heros, mityczny siłacz. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rz.) a. Herakles (mit. gr.) — syn Zeusa i Alkmeny; cechował się nadludzką siłą, odwagą, urodą; patron kultury, atletyki, handlu. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rz.) a. Herakles (mit. gr.) — syn Zeusa i Alkmeny; cechował się nadludzką siłą, odwagą, urodą; zasłynął jako wykonawca dwunastu niezwykle trudnych i niebezpiecznych prac; patron kultury, atletyki, handlu. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rz.) — syn Zeusa i Alkmeny; cechował się nadludzką siłą, odwagą, urodą; patron kultury, atletyki, handlu. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rzym.) a. Herakles (mit. gr.) — heros grecki słynny z ogromnej siły i wykonania 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rzym.) a. Herakles (mit. gr.) — heros, mityczny siłacz. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rzym.) a. Herakles (mit. gr.) — heros, mityczny siłacz, słynny z wykonania 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rzym.) a. Herakles (mit. gr.) — heros, mityczny siłacz, słynny z wykonania dwunastu trudnych i niebezpiecznych zadań; sam Herkules nie da rady połączonym przeciwnikom: odniesienie do przysłowia łacińskiego nec Hercules contra plures: ani Herkules (nie sprosta) przeciw wielu. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rzym.) a. Herakles (mit. gr.) — heros, mityczny siłacz, zasłynął wykonaniem 12 trudnych i niebezpiecznych zadań; by go [świat] podtrzymać (…), trzeba ramion Herkulesa: wykonując jedno z zadań, Herkules spotkał się na dalekim zachodzie z Atlasem, gigantem podtrzymującym na barkach sklepienie niebieskie, którego namówił do zdobycia jabłek z ogrodu Hesperyd, podczas gdy sam w tym czasie dźwigał za niego sklepienie. [przypis edytorski]
Herkules (mit. rzym.) a. Herakles (mit. gr.) — heros, mityczny siłacz, zasłynął wykonaniem 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]
Herkules — mityczny bohater grecki. [przypis redakcyjny]
Herkules na rozstaju dwóch dróg — staroż. grecka przypowieść etyczna o młodym herosie Heraklesie (rzym. Herkulesie), któremu na rozstaju dróg ukazały się dwie kobiety, Nieprawość i Cnota, nakłaniające do wyboru jednej z dwóch dróg życia i przedstawiające swoje argumenty: za życiem łatwym i przyjemnym oraz za pełnym trudów, ale chwalebnym. [przypis edytorski]
Herkulesowe słupy — słupami Heraklesa w starożytności nazywano Cieśninę Gibraltarską. [przypis edytorski]
Herkulesowe wrzeciono — Herkules, służąc przez 3 lata u królowej lidyjskiej Omfali, prządł wełnę. [przypis redakcyjny]
herkulesowy — taki jak u Herkulesa, mitycznego starożytnego bohatera słynącego z nadludzkiej siły i dokonania wielu niezwykłych czynów. [przypis edytorski]
Aleksander Dumas (ojciec), Trzej muszkieterowie, Trzej muszkieterowie, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Herkules — postać z mitologii greckiej, jeden z herosów; znany jest między innymi z wykonania dwunastu bardzo trudnych i niebezpiecznych prac. [przypis edytorski]
Herkules — [tu:] Herkules I d'Este, książę Ferrary, ojciec Alfonsa i Hipolita; pozbawiony tronu i wygnany z Ferrary przez brata swego, bękarta Mikołaja I, Leonella, bawił na dworze Alfonsa I, króla Neapolu, („króla Katalony”), gdzie zostawił pamięć swych dzieł rycerskich; powrócił z wygnania i objął rządy w Ferrarze dopiero po śmierci Borsa, brata Leonella. [przypis redakcyjny]
Herkules — [tu:] Herkules I d'Este, książę Ferrary, ojciec Alfonsa i Hipolita; pozbawiony tronu i wygnany z Ferrary przez brata swego, bękarta Mikołaja I, Leonella, bawił na dworze Alfonsa I, króla Neapolu („króla Katalony”), gdzie zostawił pamięć swych dzieł rycerskich; powrócił z wygnania i objął rządy w Ferrarze dopiero po śmierci Borsa, brata Leonella. [przypis redakcyjny]
Herkules — w mitologii rzymskiej jeden z herosów; w greckiej wersji mitu jego „uwodzicielka” to Dejanira. [przypis edytorski]
Herkules, wtóry zięć królowi wielkiemu — Herkules d'Este, syn Alfonsa, pojął za żonę Renatę, córkę króla francuskiego („wielkiego”), Ludwika XII. [przypis redakcyjny]
Herkules z Bachem miasta uczynili / Długo sławne — i Herkules, i Bachus urodzili się w Tebach i tak też w oryginale: „Si Tebe fece Ercole e Bacco lieta”; tłumacz przez nieuwagę położył lm: miasta. [przypis redakcyjny]
herkuliczny — przypominający Herkulesa. [przypis edytorski]
herma — element dekoracyjny w architekturze: zwężający się ku dołowi czworokątny słupek ozdobiony rzeźbą głowy boga (pierwotnie Hermesa, w połączeniu z wyobrażeniem fallusa). [przypis edytorski]
Hermafroditos (mit. gr.) — syn Hermesa i Afrodyty; na prośbę wzgardzonej nimfy Salmakis złączony z nią w jedno ciało. [przypis edytorski]
hermafrodyta (gr.) — obojnak, organizm dwupłciowy. [przypis edytorski]
hermafrodyta (gr.) — osoba mająca cechy fizyczne zarówno płci męskiej, jak i żeńskiej; pierwotnie imię postaci z mit. greckiej, syna Hermesa i Afrodyty, przez bogów złączonego ciałem z ukochaną nimfą w jedną istotę; obecnie wyraz najczęściej zastępowany w nauce terminem interpłciowość. [przypis edytorski]
hermafrodyta — istota dwupłciowa; tu: o kobiecie, która publikuje pod męskim pseudonimem. [przypis edytorski]
hermafrodyta — istota dwupłciowa; w mit gr. syn Hermesa i Afrodyty; na prośbę wzgardzonej nimfy Salmakis złączony z nią w jedno ciało. [przypis edytorski]
hermafrodyta — obojnak, osoba posiadająca zarówno męskie, jak i żeńskie organy płciowe. [przypis edytorski]
hermafrodyta — (od imion bogów gr. Hermesa i Afrodyty) istota dwupłciowa. [przypis edytorski]
Hermafrodyty, Słowiano-Polacy — tak Słowacki nazywa polskich zwolenników panslawizmu, ideologii wyzwolenia i zjednoczenia Słowian, powstałej w Czechach i przejętej przez propagandę carską jako przykrywka dla rusyfikacji. [przypis edytorski]
Hermandad a. Santa Hermandad (hiszp.: bractwo, święte bractwo) — średniowieczne hiszpańskie bractwa samoobrony, rodzaj milicji miejskich, z czasem zostały podporządkowane kościołowi katolickiemu, pełniły funkcje policyjne i celne, pilnowały m.in. szlaków pielgrzymkowych; istniały do 1835 r. [przypis edytorski]
Herman i Dorota — poemat idylliczny Goethego z 1797, który stał się inspiracją dla Adama Mickiewicza do napisania Pana Tadeusza. [przypis edytorski]
Herman, Martial (1759–1795) — przewodniczący Trybunału Rewolucyjnego, prowadzący m.in. sprawy dot. Dantona i Marii Antoniny. [przypis edytorski]
Hermann Bahr, (…) „ein glanzender Allesempfanger, Allesüberwinder”, jak zwie go złośliwie Kummer — F. Kummer, Deutsche Literaturgeschichte des 19. und 20. Jahrhunderts, Dresden 1922, II, s. 315. [przypis autorski]
„Hermann Goering” — Dywizja Pancerno-Spadochronowa „Hermann Göring” była jednostką Luftwaffe, a nie Waffen-SS. [przypis edytorski]
Hermann Minkowski (1864–1909) — niemiecki matematyk i fizyk. [przypis edytorski]
Herman — Po teutońsku Herman, po rzymsku Arminius, ten sam, który wyrżnął legie rzymskie pod dowództwem Warrusa. Znany jest żal Augusta i słowa: „Warrusie, wróć mi legiony moje!”. [przypis autorski]
Hermant, Abel (1862–1950) — fr. pisarz, autor powieści i sztuk teatralnych. Abla Hermant — dziś popr. odmiana nazwiska: Abla Hermanta. [przypis edytorski]
hermaphroditismus verus (łac.) — hermafrodytyzm prawdziwy. [przypis edytorski]
Hermas (II w.) — pisarz wczesnochrześcijański, autor Pasterza. [przypis edytorski]
Hermejas (mit. gr.) — Hermes, bóg kupców i złodziei, posłaniec bogów. [przypis edytorski]
hermelin — tu daw.: biały plusz w czarne cętki. [przypis edytorski]
Hermenegilda — inaczej Superdeotyma: poeta płci żeńskiej. Postrach redakcji krajowych i zagranicznych. [przypis autorski]
Hermenegilda Kociubińska — fikcyjna postać groteskowej poetki „hermetyczno-sympatycznej”, występująca w satyrycznych tekstach Gałczyńskiego, m.in. w cyklu miniatur Teatrzyk Zielona Gęś. [przypis edytorski]
Hermes czarnoksiężnik — Hermes Trismegistos, postać mityczna, łącząca cechy greckiego Hermesa i egipskiego Thota, patron wiedzy i mądrości tajemnej; był uznawany za autora kilkunastu traktatów, które odegrały wielką rolę w alchemii, praktykach magicznych i astrologii oraz stanowiły podstawę systemu filozoficznego zwanego hermetyzmem. [przypis edytorski]
Hermesie, panie włości podziemnych — Hermes Psychopompos, czyli Hermes Wiodący Dusze, prowadzi dusze zmarłych do świata podziemi (por. Odyseja XXIV, 1–14). [przypis edytorski]
Hermes (mit. gr.) — bóg kupców i złodziei, posłaniec bogów. [przypis edytorski]
Hermes (mit. gr.) — bóg kupców, podróżnych, złodzei i wynalazców, posłaniec bogów. [przypis edytorski]
Hermes (mit. gr.) — bóg kupców, podróżnych, złodziei i wynalazców, posłaniec bogów. [przypis edytorski]
Hermes (mit. gr.) — bóg podróżnych, kupców i mówców, posłaniec bogów; na cześć Hermesa jako opiekuna sportu i gimnastyki w gimnazjonach (ośrodkach ćwiczeń) odbywało się coroczne święto Hermaja, obejmujące różnego rodzaju gry i zawody lekkoatletyczne, które prawdopodobnie miały bardziej swobodny charakter niż zwykle. [przypis edytorski]
