Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | mitologia | niemiecki | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski
Według języka: wszystkie | français | lietuvių | polski
Znaleziono 392 przypisów.
Habet! — Dostał! trafiony! Wykrzyknik ten wydawano na widok zapaśnika, gdy w cyrku otrzymał cios ostateczny. [przypis redakcyjny]
habetis legem et prophetas (łac.) — macie prawo i proroków. Król zmieszał dwa miejsca Pisma św. i utworzył jakiś niby cytat, który mu tu był potrzebny: Habent Moysen et prophetas (Łk. 16, 29) i Nolite putare, quoniam veni solvere legem, aut prophetas (Mt. 5, 17). [przypis redakcyjny]
Habt ach! — wiersz, pisany do p. Adama Chmiela [historyka sztuki, żyjącego w latach 1865–1934 — red. WL.] w lecie 1905 z Bad-Hall [uzdrowiska w Austrii — red. WL.] pod wrażeniem ewakuacji Wawelu; drukowany częściowo w warszawskim piśmie „Świat”. [W 1905 r. wojska Austriackie opuściły Wawel, w którym wcześniej stacjonowały — red. WL.] [przypis redakcyjny]
Hadersleben — Haderslev, miasto w płd.-zach. Danii, na płn. od Apenrade. [przypis redakcyjny]
hadki (z białorus.) — wstrętny, przykry, obrzydliwy. [przypis redakcyjny]
hadko (z białorus.) — przykro, obrzydliwie. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Had there (…) times — Gdyby nie było innej nauki niż ta, która jest w naszych szkołach publicznych, Anglja byłaby dotąd tem, czem była w czasach feodalnych. [przypis redakcyjny]
Hadżi Loja — dowódca powstańców bośniackich walczących z austriackimi okupantami, proklamował „świętą wojnę” muzułmanów przeciw Austrii. [przypis redakcyjny]
haeredissa (łac.) — dziedziczka. [przypis redakcyjny]
haeredissam (łac. forma B.) — dziedziczkę. [przypis redakcyjny]
haeret in pectore (łac.) — tkwi w sercu. [przypis redakcyjny]
haeret lateri letalis arundo (łac.) — tkwi w boku śmiertelna strzała. [przypis redakcyjny]
haeret — tkwi. [przypis redakcyjny]
haf (z isl.) — port. [przypis redakcyjny]
Hajb (dialekt niem.-szwajc.) — określenie pogardliwe, odpowiadające polskiemu: chamidło. [przypis redakcyjny]
hajdamaka (z tur.) — buntownik, rozbójnik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770; tu: Kozak. [przypis redakcyjny]
hajdawery — szerokie, bufiaste spodnie, typowy element stroju polskiej szlachty w XVII w.; szarawary. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
hajdawery — szerokie, bufiaste spodnie, typowy element stroju polskiej szlachty w XVII w.; szarawary. [przypis redakcyjny]
hajduk — służący ubrany na wzór piechoty węgierskiej. Ochocki, po opisaniu bardzo dokładnym ubioru hajduków, dodaje: „Na hajduka dobrze zrobić odzienie było wielkim kunsztem; dobierano zwykle na nich jak najlepiej zbudowanych ludzi. [W kościele] hajduk trzymał przy panu pałasz, kiedy nie było wielkiego festu, w uroczyste bowiem dni wszyscy szli do kościoła przy pałaszach”. (J. D. Ochocki, Pamiętnik, Wilno 1857, t. I, s. 96–97). [przypis redakcyjny]
hajduk (węg.) — w wojsku polskim XVI i XVII w. szeregowiec piechoty węgierskiej, z czasem służba nadworna ubrana z węgierska; tu: w znaczeniu przenośnym. [przypis redakcyjny]
hajduk — zbrojny służący, lokaj. [przypis redakcyjny]
hajduk (z węg.) — chłopiec usługujący, pachołek ubrany w specjalny, obcisły strój kroju węgierskiego. [przypis redakcyjny]
hajduk (z węg.) — lokaj. [przypis redakcyjny]
hajduk (z węg.) — żołnierz tzw. piechoty węgierskiej, straż piesza. [przypis redakcyjny]
hajwo (daw.) — tu! (na psa). [przypis redakcyjny]
haki — tu: skały. [przypis redakcyjny]
hakownica — działo ręczne, mocowane za pomocą haka. [przypis redakcyjny]
hakownica — gatunek dużej strzelby. [przypis redakcyjny]
hakownica — strzelba długa, osadzona na klocu drewnianym. [przypis redakcyjny]
hałasić (daw.) — napadać. [przypis redakcyjny]
hałastra — pospólstwo, gawiedź, pierwotnie nazwa „allahujących” Tatarów. [przypis redakcyjny]
hałłakować — wydawać dzikie okrzyki bojowe, wzywać Allaha. [przypis redakcyjny]
hałun — ałun. [przypis redakcyjny]
halabarda — broń: na długim drzewcu osadzony grot z siekierą. [przypis redakcyjny]
Hale Centralne — ogromne pawilony, w których odbywała się sprzedaż produktów żywnościowych. [przypis redakcyjny]
Halina, Kajetan — widocznie postacie z powieści pisanej przez Wandę, której wątek zmieniała snać dalej Narcyza. [przypis redakcyjny]
halizna — goła, odkryta przestrzeń. [przypis redakcyjny]
Haller, Albrecht von (1708–1777) — znakomity przyrodnik, anatom i fizjolog niemiecki rodem ze Szwajcarii, był także niepospolitym na swój czas poetą filozoficznym, zajmującym się pod wpływem poetów i moralistów angielskich oraz Leibniza, najwyższymi zagadnieniami człowieka. Wspomniany przez Kanta wspaniały wiersz o Wieczności, obudził także głębokie wzruszenie w młodocianej duszy Kazimierza Brodzińskiego. [przypis redakcyjny]
halny orkan — gwałtowny, niszczący wicher, wiejący okresami z gór w doliny. [przypis redakcyjny]
Halszka — Elżbieta Gonzaga, żona Gwidobalda I, księcia Urbinu. [przypis redakcyjny]
halsztuk — zawiązanie na szyję. [przypis redakcyjny]
halt (z niem.) — stój! [przypis redakcyjny]
halucynacja — wizja, zwid, omam wzrokowy. [przypis redakcyjny]
haman (gwar.) — olbrzym. [przypis redakcyjny]
Hamlet — książę Jutlandii z V w. unieśmiertelniony tragedią Shakespeare'a. [przypis redakcyjny]
Hamlet — tytułowy bohater tragedii Szekspira: królewicz duński, którego duch zamordowanego ojca wzywa do zemsty na swym zabójcy, stryju Hamleta; podczas rozmowy z matką w jej komnacie Hamlet, biorąc podsłuchującego za zasłoną dworaka Poloniusza za swego znienawidzonego stryja, przez płótno przeszył go szpadą, szydząc, że zabija szczura (Hamlet, akt III, scena 4). [przypis redakcyjny]
hańby posiadania… brody — dziecko krzyczało, gdyż wierzyło, że dziewczynce pocałowanej przez mężczyznę, wyrośnie broda. [przypis redakcyjny]
Hanc (…) famem — Owidiusz, Przemiany, VIII, 809–812. [przypis redakcyjny]
hanc ideam (łac.) — tego sposobu. [przypis redakcyjny]
hanc suscipere provinciam (łac.) — podjąć się tego obowiązku. [przypis redakcyjny]
handel (starop.) — [tu:] towar, przymioty. [przypis redakcyjny]
handel z Rosją — towary włókiennicze produkowane w Królestwie przeznaczone były przeważnie na eksport do Rosji, jako zbyt drogie dla szerokich rzesz konsumentów polskich. Dla zaspokojenia ich potrzeb rzeczywiście importowano z Rosji tanie tkaniny. [przypis redakcyjny]
handgryf (z niem.) — chwyt przy robieniu bronią. [przypis redakcyjny]
handżar a. kindżał — nóż, sztylet, używany często do dobijania rannego przeciwnika. [przypis redakcyjny]
haniebnie buchasty — bardzo szeroki. [przypis redakcyjny]
Hanna Spinkowa — córka Anny Kobylińskiej, 2. voto Bzickiej (por. fr. II 28), zmarła między kwietniem 1570 a czerwcem 1572. [przypis redakcyjny]
Hannibal (247–183 p.n.e.) — wódz kartagiński. [przypis redakcyjny]
Hannibal (247–189 p.n.e.) — wódz wojsk Kartaginy podczas II wojny punickiej 218–201 p.n.e., zaatakował Italię od północy, przeprawę przez Alpy przypłacił utratą słoni bojowych, po latach walk w Italii i Afryce ostatecznie pokonany przez Scypiona zwanego Afrykańskim. [przypis redakcyjny]
hanszlaki (starop.) — [forma N.lm:] drogami, sposoby. [przypis redakcyjny]
hanszlaki (starop.) — zabiegi [tu: forma N.lm, dzis: hanszlakami, zabiegami; red. WL]. [przypis redakcyjny]
hanszlak (starop.) — fortel, wybieg. [przypis redakcyjny]
hanszlak (starop.) — sposób, środek. [przypis redakcyjny]
Hanyżek — wódka anyżówka. [przypis redakcyjny]
hapencucyk — wyraz nie znany słownikom: oszust. [przypis redakcyjny]
haracz — danina. [przypis redakcyjny]
haracz (z tur.) — danina, opłata. [przypis redakcyjny]
haramża — czerń, motłoch. [przypis redakcyjny]
haramża (daw., reg.) — czerń, motłoch. [przypis redakcyjny]
haramża (daw., reg.) — zgraja, czerń. [przypis redakcyjny]
haramza (daw.) — czerń, motłoch. [przypis redakcyjny]
haranga (z fr. harangue: przemowa) — uroczyste przemówienie. [przypis redakcyjny]
harapnik — bicz z krótkiem trzonkiem. [przypis redakcyjny]
harbuz (daw., gw.) — arbuz, przenośnie: odmowa, rekuza, odrzucenie starającego się [o rękę panny; red. WL]. [przypis redakcyjny]
harbuz — dziś popr.: arbuz. [przypis redakcyjny]
harbuzy (gwar.) — głupcy (Słownik gwar Jana Karłowicza cytuje tu Orzeszkową jako źródło). [przypis redakcyjny]
harcap — warkocz noszony w XVIII w. przez żołnierzy dla ochrony karku przed uderzeniem. [przypis redakcyjny]
harcopf (lub harcap, z niem.) — warkocz przy peruce. [przypis redakcyjny]
harcować — [tu:] dokuczać. [przypis redakcyjny]
harcowniki (starop.) — podjazdy. [przypis redakcyjny]
harcownik (starop.) — idący z kim do boju. [przypis redakcyjny]
harcownik — żołnierz biorący udział w harcach, tzn. przed bitwą staczający z przeciwnikiem pojedynczą walkę. [przypis redakcyjny]
harcują (starop.) — [tu:] zwijają się. [przypis redakcyjny]
harcuje (starop.) — na targ wystawia. [przypis redakcyjny]
hardego członki Marsyjasza rad dobywałeś żywe z ich pokrowca — Marsjasz spodziewał się swoją grą na flecie przewyższyć grę Apollina. W tym zakładzie stracił nie tylko nagrodę zwycięstwa, ale i swoją skórę. [przypis redakcyjny]
harde książę — Ryszard Kamino, który grając w szachy, zabity był zdradą w roku 1312. [przypis redakcyjny]
hardość — wyniosłość, zuchwałość. [przypis redakcyjny]
hardy — dumny. [przypis redakcyjny]
Hardy, Thomas (1840–1928) — powieściopisarz angielski ze starszego pokolenia, przedstawiciel szkoły naturalistycznej i mistrz tzw. z niemiecka Heimatkunst, czerpiący swe tematy przeważnie z motywów zetknięcia się mieszkańców wsi z wyższą kulturą miejską. Z jego dawniejszych powieści najwybitniejsza Far from the Madding Crowd (1874), z nowszych A Laodicean; or The Castle of the De Stancys (1880), Jude the obscure 1895) i inne. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
hardzie nie każ — nie zachowuj się (a. nie wypowiadaj się, por. kazać: mówić) hardo (tj. wyniośle, butnie). [przypis redakcyjny]
hardzi miedzy prostaki — dumni między prostakami. [przypis redakcyjny]
harem — wyraz arabskiego pochodzenia, oznacza u Turków i Tatarów mieszkanie niewiast, niedostępne dla nikogo obcego. [przypis redakcyjny]
Harmonią jego myśli — Tu czegoś brakuje; trzeba się domyśleć: jest (harmonią jego myśli). Zdaje się, że Wacław odczuwa telepatycznie chwilę mordowania Marii (Pisk gołębia pod dziobem jastrzębi). [przypis redakcyjny]
Harmonie — tytuł zbiorku poezyj Lamartine'a. [przypis redakcyjny]
harmonijka fizyczna — mowa tu raczej o harmonijce chemicznej (płomień wodoru w rurce powodujący dźwięki). [przypis redakcyjny]
harnasze — pancerzy gatunek. [harnasze skrzypią:] To znaczy, że się do pojedynku sposobią. [przypis redakcyjny]
harny (gw.) — dumny, zuchwały. [przypis redakcyjny]
harować (starop.) — układać, wprawiać [szkapy, konie]. [przypis redakcyjny]
Harpalice — królewna tracka, pobiła syna Achillesa, Neoptolema, i wypędziła go z Tracji. [przypis redakcyjny]
Harpie — skrzydlate potwory, ptaki z głową niewieścią. [przypis redakcyjny]
harpije, (…) Które ze Strofad przegnały Trojanów (…) smutnym proroctwem trwożąc wędrowniki — Harpie, według Eneidy Wergiliusza, wróżyły Trojanom na wyspach Morza Jońskiego po grecku zwanych Strofady, że wiele na morzach przez głód i burze ucierpią, nim dopłyną do lądu i miasto murem otoczą. [przypis redakcyjny]
