Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 11084 przypisów.
krzepło (daw.) — rzeczy skrzepłe, zimne. [przypis redakcyjny]
krzepnąć — tu: przybierać a sile; por.: krzepa. [przypis redakcyjny]
krzepota — krzepkość, siła. [przypis edytorski]
krzepota (neol.) — siła (od krzepki: silny). [przypis edytorski]
krzepszy (daw.) — bardziej krzepki, silniejszy. [przypis edytorski]
krzepszy (daw.) — silniejszy. [przypis edytorski]
krzepszy — dziś tylko: bardziej krzepki; silniejszy. [przypis edytorski]
krzepszy — silniejszy. [przypis edytorski]
krzesać — wykuwać z kamienia. [przypis edytorski]
krzesanica — urwisko. [przypis edytorski]
krzesanica — urwisko skalne. [przypis edytorski]
krzesanica — urwisko skalne w górach. [przypis edytorski]
krzesanica — w ten sposób określone są w utworze wszystkie w ogóle strome szczyty; słowo nawiązuje do nazwy Krzesanica, jaką nosi szczyt w Tatrach Zachodnich, najwyższy (2123 m. n.p.m.) szczyt Czerwonych Wierchów. [przypis edytorski]
krzesany — tu: rzeźbiony. [przypis edytorski]
krzeseł — urzędu senatorskiego. [przypis redakcyjny]
Krzesińska, Matylda (1872–1971) — wybitna tancerka polskiego pochodzenia, uhonorowana tytułem Primaballerina absoluta baletu w Petersburgu, słynna także ze swoich romansów z mężczyznami z rosyjskiej rodziny panującej. [przypis edytorski]
krzesiwo i hubka — zanim zapałki stały się powszechnie stosowane, do rozniecania ognia używane było krzesiwo (kawałek żelaza wygięty w formę łuku), krzemień (skałka), o którą uderzano krzesiwem, tak by powstały iskry, i hubka (sproszkowany i wysuszony miąższ huby, drzewnego grzyba). By wzniecić ogień należało tak trzeć krzesiwo o krzemień, by iskry spadały na hubkę, która jest łatwopalnym proszkiem, a gdy ta zaczęła się tlić, dodawać inne łatwopalne materiały. [przypis edytorski]
krzesiwo — narzędzie do krzesania ognia, pozwalające go rozpalić. [przypis edytorski]
krzesiwo — narzędzie do uzyskiwania iskry przez uderzanie nim w krzemień, zwykle wykonane ze stali; wraz z krzemieniem i łatwopalną hubką służyło do rozniecania ognia. [przypis edytorski]
krzesiwo — narzędzie służące do uzyskiwania iskry przez uderzanie nim w krzemień, zwykle wykonane ze stali. [przypis edytorski]
krzesła i zwierciadła wojenne — siodła i puklerze. [przypis redakcyjny]
krzesło kurulne — składany taboret o wygiętych, nożycowych nogach; w starożytnym Rzymie przysługiwało królom, a w okresie republiki wyższym urzędnikom. [przypis edytorski]
krzesło na trzech nogach — lud żydowski opiera swoje trwanie na zasługach trzech praojców. [przypis tłumacza]
krzesło Piotra — tron papieski. [przypis edytorski]
krzesło proroka Eliasza — zasiadający na nim trzyma chłopca w czasie uroczystości obrzezania. [przypis tłumacza]
krzesły — dziś popr. forma N.lm: krzesłami. [przypis edytorski]
krzest (starop.) — chrzest. [przypis edytorski]
krzest (starop. forma) — chrzest. [przypis edytorski]
Krzeszowice — miasto w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim; w czasie II wojny światowej znajdowała się tutaj letnia rezydencja gubernatora Hansa Franka. [przypis edytorski]
Krzeszowice — wieś niedaleko Krakowa, wówczas własność Elżbiety Lubomirskiej, znana z zakładu kąpielowego przy źródłach siarczanych i żelazistych, otwartego w 1780, popularnego też w w. XIX. [przypis edytorski]
krzewac żaki — zaglądać do sieci. [przypis autorski]
krzewał — macał. [przypis autorski]
krzewie — daw. rzecz. zbiorowy r.n.; dziś: krzewy. [przypis edytorski]
krzew otulony w słomę — tzw. chochoł albo chachoł; motyw u Wyspiańskiego powtarzający się; występuje np. w obrazie (pastelu) Chochoły już w 1898 r., także w Nocy listopadowej (1904) mowa jest o „krzewach w słomianej uwięzi”. Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, z 1900 r. objaśniał, podając formy oboczne: chochoł, chachoł etc.: „a) wierzch spiczasto okrągły, wierzchołek spiczasto wypukły (…); b) najwyższy snop w mendlu (…) (snop rozczapierzony i opuszczony w okap, niby daszek); c) snopek przykrywający ul (…); c) okrycie słomiane, używane przez pasterzy w polu” i inne. Znaczenie, w jakim wyrazu używa Wyspiański, było, jak się okazuje, opracowującym Słownik (przed Weselem) nieznane. [przypis redakcyjny]
krzew, w który zamieniła się nymfa, nazwano jej imieniem: wawrzynemc — Dafne znaczy po grecku: wawrzyn, laur. [przypis autorski]
krzewy — dziś N.lm: krzewami. [przypis edytorski]
krzewy — dziś popr. forma N.lm: krzewami. [przypis edytorski]
krzewy — dziś popr. forma N. lm: krzewami. [przypis edytorski]
krzno — futro. [przypis edytorski]
krzoska — rodzaj zamka w daw. broni palnej, krzemień krzeszący iskrę. [przypis edytorski]
krzoska — skałka w strzelbie, która uderzona krzesiwem wytwarzała iskrę zapalającą proch. [przypis edytorski]
krzoska (starop.) — żartobliwe określenie na męskie genitalia; w znaczeniu dosłownym: skałka w strzelbie, która po uderzeniu krzesiwem wytwarzała iskrę, by podpalić proch. [przypis edytorski]
krztań (daw.) — krtań. [przypis redakcyjny]
krztoń — dziś: krtań, gardło. [przypis redakcyjny]
krztynę (daw.) — odrobinę, trochę. [przypis edytorski]
krzyć się — trzeszczeć, kruszyć się. [przypis edytorski]
krzyczącą — tu: rażącą. [przypis edytorski]
Krzyczącemu zdarto skórę (…) arterie serca — [Owidiusz,] Przemiany, VI, 307–392. [przypis redakcyjny]
krzyczał ci — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci. [przypis edytorski]
Krzyczałem z żalu (…) sroższy od żałości — Cały ten ustęp głodowej śmierci Ugolina i jego dzieci dziwnie jest piękny i dramatyczny. Poeta tu jak w ustępie Franczeski umiał w porę zakląć okropność i na tym właśnie cała tajemnica dramatycznej sztuki zawisła. Wielu krytyków rozbiorowi tego ustępu Ugolina pod względem estetycznym i poetycznym swoje pióra poświęciło. [przypis redakcyjny]
krzyczeć głosem — krzyczeć w głos. [przypis edytorski]
krzyczelib (gw.) — krzyczeliby. [przypis edytorski]
krzyczeli — następuje w tekście greckim oratio obliqua, którą Henkel zamienia na oratio recta. [przypis tłumacza]
Krzyczew — miasteczko w dzis. powiecie czerykowskim, na prawym brzegu Sożu, po obu stronach rzeczki Krzyczewatki, o 15 mil od Mohilewa odlegle. [przypis redakcyjny]
Krzyczów — miasteczko nad rzeką Sożą, dopływem Dniestru. [przypis redakcyjny]
Krzyczow — nie znamy miejscowości tego nazwiska. Jestto zapewne przekręcone nazwisko wioski „Chatelowicze”, która leży w istocie o milę od Krzyczewa na zachód, ku Hołoblinowi. [przypis redakcyjny]
krzycz pardon — poddaj się; błagaj o darowanie życia. [przypis edytorski]
Krzycz, wrzeszcz jak czajka: nie przyjdzie bajka — nieco zmieniony cytat z bajki Koniec Ignacego Krasickiego, ze zbioru Bajki nowe. [przypis edytorski]
Krzyczymy, że nam Polskę wzięli Rusy, Prusy… — wiersz stanowiący motto wydanej w 1897 antysemickiej rozprawy pt. O Żydach, napisanej przez ks. Mateusza Jeża, katechetę w gimnazjum św. Anny w Krakowie; ze względy na jej antysemityzm władze austriackie konfiskowały rozprawę, zaś autor wznawiał ją pod zmienionymi tytułami: Tajemnice żydowskie (Kraków 1897 i 1898) oraz Nasi przyjaciele (Kraków 1902); obszerne fragmenty przedrukowywała ówczesna prasa katolicko-społeczna. [przypis edytorski]
krzykać (daw., gw.) — pokrzykiwać, krzyczeć. [przypis edytorski]
krzykać (gw.) — krzyczeć, pokrzykiwać. [przypis edytorski]
krzyka — od krzyczy, por.: krzykacz. [przypis edytorski]
Krzyk — ekspresjonistyczna powieść Stanisława Przybyszewskiego (wyd. Lwów 1917 r. zostało opatrzone autobiograficznym wstępem pt. W zwierciedle). [przypis edytorski]
krzyki — dziś popr. forma N.lm: krzykami. [przypis edytorski]
krzyki się wzbiły (…) Niech żyje Pankracy — Ukazanie postaci przywódcy rewolucji we wstępie do Części III jako mówcy na zaimprowizowanej ad hoc trybunie przemawiającego do tłumu, a więc jak gdyby od razu we właściwej mu akcji, jest zabiegiem interesującym i może być odczytane jako wskazówka dla inscenizatora. Dokładny opis wyglądu i gestykulacji Pankracego ukazuje go jako wprawnego przywódcę ludu — demagoga. Postać Pankracego przyciągała uwagę wszystkich badaczy Nie-Boskiej komedii, którzy szukali dla wodza rewolucji pierwowzoru. We Wstępie do Nie-Boskiej komedii w wyd. Bibl. Nar. pisze Kleiner, że Pankracy, „odarty z uroku poetyckiego, jest kontrastem bezwzględnym Henryka. Tamten jest wyobraźnią bez serca, on rozumem bez serca (…) Tamten musi być malarsko piękny — on jest posągowo brzydki”. Dalej pisze Kleiner, iż Pankracy ma „coś z psychiki Napoleona. I jest, jak Napoleon wobec monarchów, człowiekiem bez przodków, bez wykwintności rasowej, ale czującym, że w nim skupiła się wola zbiorowa” (s. XXXV). Podobnego zestawienia dokonał w połowie XIX w. krytyk „młodoniemiecki”, cytowany już A. Jung: „Stary, dumny, upudrowany arystokratyzm, który swoją skłonność do użycia, poetyczne zamiłowania i esprit datuje od czasów Ludwika XIV, zostaje przeniesiony z Paryża do Warszawy i do swoich zamków; demokratyzm, który przenika do szkoły wojskowej w Brienne, zapala prometejską żagiew swej sławy od tulońskich lontów, zostaje przeniesiony na rękach wiwatującego ludu i osadzony na tronie; krótko mówiąc: Mąż i Pankracy, szlachta i Napoleon muszą ulec (…)” (s. 30). Nadanie przywódcy rewolucji imienia „znaczącego” (Pankracy, z gr.: Wszechwładca) jest jeszcze jednym sposobem charakteryzowania bohatera. [przypis redakcyjny]
krzyki (starop. forma) — dziś N.lm: (z) krzykami. [przypis edytorski]
krzyknęła razem Marta i Tom — dziś popr.: krzyknęli razem (…). [przypis edytorski]
krzykniono — dziś popr. forma: krzyknięto. [przypis edytorski]
krzyna — odrobina. [przypis edytorski]
krzynę (daw.) — trochę. [przypis edytorski]
krzynkę (daw.) — odrobinę. [przypis edytorski]
krzypota (daw.) — kaszel, u Sienkiewicza konsekwentnie: choroba. [przypis edytorski]
krzypota (daw.) — niedomaganie, choroba. [przypis edytorski]
krzystał (starop.) — kryształ. [przypis edytorski]
Krzysztof Kamil Baczyński ps. „Jan Bugaj” (1921–1944) — poeta, podharcmistrz Szarych Szeregów, żołnierz AK, w powstaniu żołnierz batalionu „Parasol”, poległ 4 sierpnia. [przypis edytorski]
Krzysztof Kolumb jest grzebany w Hiszpanii, w St. Domingo i w Hawannie. [przypis autorski]
Krzysztof Kosiński herbu Rawicz (1545–1593) — polski szlachcic, który po utracie majątku został hetmanem kozackim. Zorganizowany przez niego najazd, mający pierwotnie na celu odzyskanie dóbr ziemskich pod Kijowem, przeistoczył się w bunt kozacki przeciwko Polakom. [przypis edytorski]
Krzysztofor Urswik — w oryg. Christopher Urswick. [przypis edytorski]
Krzysztof Sporadoz — w wersji z 1804 r. rywal Błażeja Hervasa nazywa się Emanuel Esparvez. [przypis edytorski]
Krzysztof Wilhelm Hufeland (1762–1836) — lekarz niemiecki, był od r. 1809 profesorem uniwersytetu w Berlinie. Jako lekarz cieszył się wielkim wzięciem, zarówno dzięki swemu charakterowi, jak i uczoności. Życie prowadził bardzo czynne, był założycielem różnych instytucji lekarskich i autorem wielu dzieł z zakresu medycyny teoretycznej i praktycznej. Najsławniejszym stała się jego Makrobiotyka, czyli sztuka, jak życie ludzkie przedłużyć, tłumaczona prawie na wszystkie języki europejskie. [przypis tłumacza]
Krzysztof Zbaraski (zm. 1627) — w latach 1622–1624 wykazał się wielkimi zdolnościami dyplomatycznymi jako poseł króla polskiego do sułtana tureckiego. Między innymi doprowadził do uwolnienia hetmana Stanisława Koniecpolskiego. [przypis edytorski]
Krzysztoń, Jerzy (1931–1982) — pisarz, dramaturg i scenarzysta, autor m. in. trzytomowej powieści Obłęd. [przypis edytorski]
krzywa (daw., gw.) — niechętna, urażona, zagniewana. [przypis edytorski]
krzywa (daw.) — niechętna. [przypis edytorski]
Krzywda moja na ciebie — midrasz uczy, że Saraj skarżyła się: «ciebie winię za krzywdę, której doznaję! Gdy modliłeś się do Boga [o potomka] (Ks. Rodzaju 15:2) […], modliłeś się tylko dla samego siebie, a powinieneś był modlić się za nas oboje!», zob. Raszi do 16:5. [przypis edytorski]
krzyw (daw., gw.) — pogniewany, urażony. [przypis edytorski]
krzyw (daw.) — niechętny. [przypis edytorski]
krzyw (daw.) — winien. [przypis redakcyjny]
krzyw (daw.) — winien (w wyrażeniach typu ja temu nie krzyw: to nie moja wina). [przypis edytorski]
krzywdęm ci wyrządził (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: krzywdę ci wyrządziłem. [przypis edytorski]
krzywdów (gw.) — [D.lm] krzywd. [przypis autorski]
krzywdować się (daw.) — czuć się pokrzywdzonym. [przypis edytorski]
krzywdować sobie (reg.) — uważać się za skrzywdzonego, mieć żal, narzekać na coś. [przypis edytorski]
krzywdy i szkód staradawnych, / Któreś wziął od tych panów i to państwo sławne — kolejny, równie demagogiczny argument Aleksandra opiera się na przypomnieniu innej dawnej krzywdy: wyprawy Greków pod wodzą Heraklesa przeciw Troi, zakończonej zburzeniem miasta i porwaniem Hezjony siostry Priama, a więc ciotki Aleksandra. [przypis edytorski]
krzywdy wyrządzone przez Temisona i Teodora w sprawie Oropu — wspomniany proces Kalistrata i Chabriasa; Teodor i Temison, tyrani Eretrii i zausznicy Teb, ułatwili im zajęcie Oropos. [przypis tłumacza]
Krzywdzisz, pielgrzymie… — [Romeo i Julia, akt I, scena 5; red. WL]; ustępy z Romea i Julii Szekspira w przekładzie Jana Kasprowicza. [przypis tłumacza]
Krzywe Koło — nazwa jednej z ulic Starego Miasta w Warszawie. [przypis edytorski]
krzywe [piersi] (starop.) — krzywe, złe, nieodpowiednie. [przypis edytorski]
krzywe żelaza (starop.) — sierpy do żęcia zboża. [przypis redakcyjny]
krzywiąc nosem — dziś: kręcąc nosem a. krzywiąc nos. [przypis edytorski]
