Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8806 przypisów.
Maria Stuart (1542–1587) — królowa Szkocji; w 1558 poślubiła francuskiego następcę tronu Franciszka II Walezjusza, który w 1559 został królem Francji; po śmierci męża (1560) wróciła do Szkocji; w 1567 zmuszona do abdykacji na rzecz swojego rocznego syna Jakuba, zbiegła do Anglii; skazana za spiskowanie przeciwko królowej Elżbiecie I i ścięta. [przypis edytorski]
Maria Stuart (1542–1587) — królowa szkocka (1542–1567); zmuszona do abdykacji na rzecz swojego rocznego syna Jakuba, po nieudanej próbie odzyskania tronu zbiegła do Anglii; jako pretendentka do korony angielskiej angażowała się w spiski przeciwko królowej Elżbiecie I; dwadzieścia lat więziona, w 1586 skazana i ścięta. [przypis edytorski]
Maria Stuart (1542–1587) — królowa szkocka i pretendentka do korony angielskiej, dwadzieścia lat więziona przez królową angielską Elżbietę i z jej rozkazu ścięta; przed śmiercią przebaczyła katom. [przypis redakcyjny]
Maria Stuart — dramat Friedricha Schillera wydany po raz pierwszy w roku 1800 w języku niemieckim, ukazujący ostatnie dni przed śmiercią Marii I z dynastii Stuartów, królowej Szkotów. [przypis edytorski]
mariasz (daw.) — rodzaj gry w karty. [przypis redakcyjny]
mariasz — gra w karty, w której o wygranej decydowało skompletowanie par króla i królowej tego samego koloru; para taka tworzy małżeństwo, czyli mariaż (z fr. mariage), stąd nazwa gry. [przypis edytorski]
mariasz — rodzaj gry w karty popularnej w XVIII w., z której rozwinęła się później gra w 66 i gra w tysiąca. [przypis edytorski]
mariasz — rodzaj gry w karty. [przypis edytorski]
Maria Szymanowska (1789–1831) — z domu Maria Wołowska, pianistka i kompozytorka, żona Józefa Szymanowskiego, z którym miała troje dzieci: Romualda i Helenę (ur. 1811) oraz Cecylię (ur. 1812, przyszłą żonę Adama Mickiewicza); od wczesnego dzieciństwa niezwykle utalentowana, zyskała uznanie, koncertując w kraju, w Cesarstwie Rosyjskim i w całej zach. Europie, od Drezna po Paryż i Londyn; przyjaźniła się z wybitnymi artystami epoki: Goethem, Mendelssohnem-Bartholdym, Rossinim i in.; Luigi Cherubini, dyrektor konserwatorium w Paryżu, będąc pod wielkim wrażeniem talentu Szymanowskiej, zadedykował jej swoją Fantazję; skomponowała kilkadziesiąt utworów, wśród których szczególną uwagę zwracają kompozycje fortepianowe: mazurki, polonezy, walce, nokturny i etiudy; zmarła podczas epidemii cholery w Petersburgu. [przypis edytorski]
Maria Teresa a. Maria Teresa von Habsburg (1717–1780) — królowa Czech i Węgier, niekoronowana cesarzowa od 1745 r. [przypis edytorski]
Maria też siostra Aronowa i drugie niewiasty z bębnami, z tańcami śpiewały Bogu nieśmiertelnemu chwały za sławne z egipskiej niewoli wybawienie — 2. Mojż 15, 20. [przypis edytorski]
Maria — tu: Marianna. [przypis edytorski]
Maria Waleria Habsburg (1868–1924) — arcyksiężniczka austriacka, córka cesarza Franciszka Józefa I i cesarzowej Elżbiety. [przypis edytorski]
mariawici — grupa wyznaniowa wyodrębniona na przełomie XIX i XX w. z katolicyzmu w Polsce. [przypis edytorski]
mariawitka — kobieta należąca do polskiej grupy wyznaniowej wyodrębnionej z Kościoła katolickiego; mariawitki koncentrowały się na edukacji świeckiej, a nie zakonnej, chcąc wychować przyszłe obywatelki, gospodynie i matki. [przypis edytorski]
mariaż (daw.) — małżeństwo. [przypis edytorski]
mariaż (daw., z fr.) — małżeństwo. [przypis edytorski]
mariaż — małżeństwo. [przypis edytorski]
mariaż (z fr. mariage) — małżeństwo. [przypis edytorski]
Maridalen — rolnicza dolina w płn. części Oslo. [przypis edytorski]
Maridalsvannet — największe jezioro w Oslo. [przypis edytorski]
Maridalsveien — historyczna ulica w Oslo. [przypis edytorski]
Marie Immaculée, amour essentiel… (fr.) — Mario Niepokalana, miłości istotna, / Logiko wiary serdecznej i żywej, / Kochając Cię, cóż jest dobrego, czego bym nie uczynił, / Kochając Cię samą miłością, Bramo Niebios? (ostatnia strofa wiersza bez tytułu (Je ne veux plus aimer que ma mère Marie…) Paula Verlaine'a ze zbioru Sagesse). [przypis edytorski]
Marienbad (niem.), ob. Mariańskie Łaźnie — miejscowość w Czechach, od XIX w. popularny kurort, słynny ze źródeł mineralnych. [przypis edytorski]
marienbadzki — przym. od Marienbad, dawnej, niemieckiej nazwy miejscowości w Czechach, popularnego kurortu, słynnego ze źródeł mineralnych (ob. Mariańskie Łaźnie). [przypis edytorski]
Marienburg — po polsku Malborg [dziś Malbork; Red. WL], miasto obronne, niegdyś stołeczne Krzyżaków, za Kaźmierza Jagiellona przyłączone do Rzeczypospolitej Polskiej, później oddane w zastaw margrabiom brandeburskim, przeszło na koniec w posiadłość królów pruskich. W sklepach [sklepy: sklepienia, tu: podziemia; Red. WL] zamku były groby Wielkich Mistrzów; niektóre dotąd ocalały. Voigt, profesor królewiecki, wydał przed laty historią [historią dziś B. lp: historię; Red. WL] Marienburga, dzieło ważne dla historii Prus i Litwy. [przypis autorski]
Marienkirche — gotycka bazylika w Gdańsku, wybudowana w 1346 r. [przypis edytorski]
Marieta — patrz: Kawalerskie gospodarstwo. [przypis edytorski]
Marie-Thérèse-Louise de Savoie-Carignan (1749–1792) — francuska arystokratka, żona Ludwika Aleksandra, księcia Lamballe, przyjaciółka Marii Antoniny, królowej Francji. [przypis edytorski]
Marii gród — Marienburg, Malbork. [przypis edytorski]
Marii miasto — Marienburg, Malbork. [przypis edytorski]
Marii — z uwagi na rytm należy czytać na trzy sylaby (Ma-ry-i). [przypis edytorski]
Marij — dziś popr. forma D.: Marii. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Marij-gród — Marienburg, siedziba Zakonu Krzyżackiego, dziś Malbork. [przypis edytorski]
Marij Olgierdównéj — dziś popr. forma D.: Marii Olgierdówny. [przypis edytorski]
Marillac, Louis de (1573–1632) — francuski wojskowy, marszałek Francji, stracony za udział w spisku przeciw kardynałowi Richelieu. [przypis edytorski]
marimba — cymbały hiszpańskie, wzgl. meksykańskie. [przypis autorski]
Marinetti, Filippo Tommaso (1876–1944) — włoski poeta, teoretyk i propagator futuryzmu. [przypis edytorski]
Marini a. Marino, Giambattista (1569–1625) — włoski poeta, główny przedstawiciel włoskiego baroku. [przypis edytorski]
Marion Delorme — dramat Victora Hugo z 1831 r. o kurtyzanie uwikłanej równocześnie w związki z oficerem nieświadomym jej niemoralnej przeszłości oraz z kochankiem z przeszłości. [przypis edytorski]
marionetka — lalka poruszana za pomocą sznurków. [przypis edytorski]
marionetka — lalka poruszana za pomocą sznurków; tu ogólnie: drewniana lalka. [przypis edytorski]
Marion — fr. imię żeńskie. [przypis edytorski]
Marion (pseud.), właśc. Cecylia Glücksman (1882–1932) — polska poetka i pisarka; autorka m.n. powieści Życie (1907?). [przypis edytorski]
Maritain, Jacques (1882–1973) — francuski filozof, teolog i myśliciel polityczny, zakonnik; początkowo uczeń Bergsona, po przejściu na katolicyzm w 1906 jeden z głównych kontynuatorów myśli Tomasza z Akwinu w XX w., przedstawiciel personalizmu chrześcijańskiego. [przypis edytorski]
Maritain nazwał romantyzm w studium swoim o Rousseau chorobą umysłową… — J. Maritain, Trois réformateurs, Paris, Plon, 1926. [przypis autorski]
marito amato (wł.) — ukochany mąż. [przypis edytorski]
Mariusz, Gajusz (157–86 p.n.e.) — łac. Gaius Marius, polityk rzymski okresu republikańskiego, wielokrotny konsul, dowódca wojskowy i reformator armii rzymskiej. [przypis edytorski]
Mariusz — Mariusz (Epikurejczyk) (ang. Marius the Epicurean), magnum opus Waltera Patera, powieść z czasów Marka Aureliusza, w której rozpatruje zagadnienia etyczne na tle przeciwieństwa epikureizmu i stoicyzmu. [red. WL]. [przypis edytorski]
Mariusz, właśc. Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) — rzymski wódz i mąż stanu, przywódca stronnictwa ludowego (popularów), krewny Gajusza Juliusza Cezara; siedmiokrotny konsul, zwyciężył Jugurtę, Teutonów i Cymbrów, zreformował armię rzymską, m.in. dopuścił do służby wojskowej proletariuszy, wyposażając ich na koszt państwa i zapewniając im niewielki żołd, co nadało wojsku charakter zawodowy i silniej związało je z wodzem; jego konflikt z Lucjuszem Korneliuszem Sullą w 88 p.n.e., wkroczenie Sulli z wojskiem do Rzymu i wymordowanie przeciwników, a następnie zbrojne opanowanie miasta przez Cynnę i Mariusza i kolejne czystki zapoczątkowały serię wojen domowych, które ostatecznie doprowadziły do upadku systemu republikańskiego. [przypis edytorski]
Mariusz, właśc. Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) — rzymski wódz i mąż stanu, przywódca stronnictwa ludowego (popularów), krewny Gajusza Juliusza Cezara; siedmiokrotny konsul, zwyciężył Jugurtę, Teutonów i Cymbrów, zreformował armię rzymską, m.in. dopuścił do służby wojskowej proletariuszy, wyposażając ich na koszt państwa i zapewniając im niewielki żołd, co nadało wojsku charakter zawodowy i silniej związało je z wodzem; jego konflikt z Lucjuszem Korneliuszem Sullą w 88 p.n.e., wkroczenie Sulli z wojskiem do Rzymu i wymordowanie przeciwników, a następnie zbrojne opanowanie miasta przez Cynnę i Mariusza i kolejne czystki zapoczątkowały serię wojen domowych, które ostatecznie doprowadziły do upadku systemu republikańskiego. [przypis edytorski]
Mariusz, właśc. Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) — rzymski wódz i mąż stanu, przywódca stronnictwa ludowego (popularów), krewny Gajusza Juliusza Cezara; siedmiokrotny konsul, zwyciężył Jugurtę, Teutonów i Cymbrów, zreformował armię rzymską, m.in. dopuścił do służby wojskowej proletariuszy, wyposażając ich na koszt państwa i zapewniając im żołd, co nadało wojsku charakter zawodowy i silniej związało je z wodzem; jego konflikt z Lucjuszem Korneliuszem Sullą w 88 p.n.e., wkroczenie Sulli z wojskiem do Rzymu i wymordowanie przeciwników, a następnie zbrojne opanowanie miasta przez Cynnę i Mariusza i kolejne czystki zapoczątkowały serię wojen domowych, które ostatecznie doprowadziły do upadku systemu republikańskiego. [przypis edytorski]
Mariusz, właśc. Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) — rzymski wódz i mąż stanu, przywódca stronnictwa ludowego (popularów), reformator armii rzymskiej, zwycięzca wielu wojen; na wygnaniu schronił się w ruinach Kartaginy. [przypis edytorski]
Mariusz, właśc. Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) — rzymski wódz i mąż stanu; zreformował armię rzymską, m.in. dopuścił do służby wojskowej proletariuszy, wyposażając ich na koszt państwa i zapewniając im niewielki żołd, co nadało wojsku charakter zawodowy i silniej związało je z wodzem; jego konflikt z Sullą zapoczątkował serię wojen domowych, które ostatecznie doprowadziły do upadku systemu republikańskiego. [przypis edytorski]
Mariusz — zapewne Marius Gratidianus, którego Sulla kazał związać i okrutnie zamordować, w ten sposób, że mu, ażeby śmierć przedłużyć, naprzód wyłupiono oczy, następnie odcinano jeden członek po drugim (Orosius, V, 21, Lucanus, II, 177 i n.). Pasek zmieniał podania starożytne, mity, a nawet przysłowia wedle tego, jak mu było potrzeba. [przypis redakcyjny]
marivaudage (fr., lit.) — typ komedii w stylu Marivaux, której głównym tematem są relacje damsko-męskie, uczucia, flirt i intrygi na tym tle. [przypis edytorski]
Marivaux, Pierre (1688–1763) — dramaturg francuski, którego komedie odznaczają się subtelną analizą psychologiczną i zdumiewającą lekkością stylu; pisał także powieści realistyczne jak np. Życie Marianny czy Kariera wieśniaka. [przypis tłumacza]
Marivaux, Pierre (1688–1763) — wybitny francuski komediopisarz, także powieściopisarz. [przypis edytorski]
Marivaux, Pierre de (1688–1763) — komediopisarz francuski. [przypis edytorski]
Marivaux, Pierre de (1688–1763) — pisarz i dramaturg francuski. [przypis edytorski]
Marivaux, [Pierre de] (1688–1763) — wybitny komediopisarz, którego styl, oparty na wyszukanym wysłowieniu i subtelnej obserwacji, utrwalił się w słownictwie francuskim pod mianem marivaudage'u. [przypis tłumacza]
Marjan Abramowicz — pierwodruk w „Przeglądzie Warszawskim” Nr. 40 (styczeń 1925). [przypis redakcyjny]
marka — daw. jednostka monetarna w Niemczech. [przypis edytorski]
marka — dawna jednostka wagi równa połowie funta, zwykle dzieląca się na 8 uncji. [przypis edytorski]
marka — dawna niemiecka jednostka monetarna, w 2002 zastąpiona przez euro. [przypis edytorski]
marka (daw. teatr.) — jednostka obrachunkowa, wartość pojedynczego udziału w zysku z przedstawienia, na podstawie której obliczano zarobki aktorów. [przypis edytorski]
marka (daw.) — tu: znaczek pocztowy. [przypis edytorski]
marka (daw.) — znaczek pocztowy. [przypis edytorski]
Marcel Proust, W poszukiwaniu straconego czasu, Strona Guermantes, Strona Guermantes, część druga
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
marka (daw.) — znaczek. [przypis edytorski]
marka (daw.) — znaczek (tu: wydawany w szatni). [przypis edytorski]
marka (daw.) — znaczek; tu: znaczek pocztowy. [przypis edytorski]
marka — do czasu reformy Grabskiego (1924) środek płatniczy na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. [przypis edytorski]
marka pocztowa — dziś: znaczek pocztowy. [przypis edytorski]
marka pocztowa — znaczek pocztowy. [przypis edytorski]
marka polska — waluta obowiązująca od grudnia 1916 na okupowanych przez Cesarstwo Niemieckie terenach Królestwa Polskiego, a następnie w Rzeczypospolitej Polskiej do czasu reformy pieniężnej z kwietnia 1924, kiedy została zastąpiona przez polskiego złotego; marka polska dzieliła się na 100 fenigów. [przypis edytorski]
marka polska — waluta używana w Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim, a potem w Polsce w latach 1916–1924. [przypis edytorski]
marka (tu daw.) — znaczek pocztowy. [przypis edytorski]
marka (tu daw.) — znaczek skarbowy (w innych kontekstach także znaczek pocztowy). [przypis edytorski]
marka — tu: znaczek pocztowy. [przypis edytorski]
marka — właśc. reichmark; niemiecka waluta używana w czasie drugiej wojny światowej na terenach wcielonych do hitlerowskiej Rzeszy lub okupowanych przez nią. [przypis edytorski]
marka — znak, tu przen.: osiągnięcie, rekord. [przypis edytorski]
markier (daw.) — osoba inkasująca rachunki. [przypis edytorski]
markier — osoba zapisująca wyniki graczy w kawiarni lub w innym lokalu. [przypis edytorski]
markier — pilnujący porządku przy grze. [przypis redakcyjny]
markier — tu: osoba przyjmująca rachunki. [przypis edytorski]
markietan (daw.) — drobny handlarz wędrujący za wojskiem i zaopatrujący żołnierzy w żywność i przedmioty codziennego użytku. [przypis edytorski]
markietan — drobny handlarz wędrujący za wojskiem, sprzedający żołnierzom alkohol. [przypis edytorski]
markietanka (daw.) — wędrowna handlarka towarzysząca wojsku, zaopatrująca żołnierzy w potrzebne artykuły, takie jak tytoń, alkohol, żywność; niekiedy markietanki trudniły się również naprawianiem ubrań czy opieką nad rannymi, a często również świadczyły usługi seksualne; z czasem z tego powodu określenie to zaczęło oznaczać prostytutkę żołnierską. [przypis edytorski]
markietanka — handlarka i/lub prostytutka towarzysząca wojsku. [przypis edytorski]
markietanka — kobieta towarzysząca dawniej wojsku, często pełniąca rolę prostytutki. [przypis edytorski]
markietanka — kobieta wędrująca za wojskiem, zajmująca się drobnym handlem z żołnierzami, praniem, a niekiedy również świadcząca usługi seksualne. [przypis edytorski]
markietanka — wędrowna handlarka lub prostytutka towarzysząca wojsku. [przypis edytorski]
markietanka — wędrowna handlarka podążająca za wojskiem, sprzedająca żołnierzom żywność, napoje i przedmioty użytku codziennego; markietanki zajmowały się także np. czyszczeniem i naprawą odzieży, opatrywaniem ran itp., a niekiedy także świadczyły żołnierzom usługi seksualne. [przypis edytorski]
Markiewicz, Henryk (1922–2013) — filolog polski, profesor nauk humanistycznych (1956), teoretyk i historyk literatury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (od 1956), gdzie kierował Instytutem Filologii Polskiej; członek Polskiej Akademii Umiejętności oraz Polskiej Akademii Nauk; w kręgu jego badań znajdowały się: historia literatury polskiej okresu 1864–1939, teoria literatury, metodologia badań literackich, historia nauki o literaturze i krytyki literackiej; był wieloletnim redaktorem naczelnym Polskiego słownika biograficznego (1989–2002). [przypis edytorski]
Markiewicz, Jarosław (1942–2010) — malarz i poeta. [przypis edytorski]
Markiewicz — tak brzmiało „aryjskie” nazwisko rodziców Dolka Liebeskinda. [przypis edytorski]
markiezów para — jeden z Peskary (Franciszek), drugi z Wastu (Alfons). [przypis redakcyjny]
markiez z Wiednia (Vienne) — Oliwier, margrabia Burgundii, ojciec Gryfona i Akwilanta; „z Vienne”, gdyż miasto Vienne w Burgundii. [przypis redakcyjny]
marki miejskie (daw.) — znaczki; oznaczenie opłaty za przesyłkę pocztową. [przypis edytorski]
marki pocztowe — znaczki. [przypis edytorski]
