Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6257 przypisów.
orzydle (daw.) — część koszuli pod szyją, przód kołnierza. [przypis edytorski]
orzydle (gw.) — klapy; gardło. [przypis edytorski]
orzydle — ubranie na piersiach. [przypis autorski]
ość a. oścień — drąg z ostrzem o kilku zębach, do nabijania ryb. [przypis redakcyjny]
O ścianie nagiej, szarej, stromej, Spiętrzone wkoło skał rozłomy — inwersja: rozłomy skał o nagiej, szarej, stromej ścianie, spiętrzone wkoło. [przypis edytorski]
oścień (daw.) — zaostrzony kij do popędzania bydła; także widełki do połowu ryb. [przypis edytorski]
oścień — dziób (maszt poziomy). [przypis autorski]
oścień — ostrze; włócznia lub trójząb; tu: tyrsos. [przypis edytorski]
oścień — rodzaj narzędzia: spiczasty kij do popędzania bydła a. ostre widły na długim trzonku używane przy połowie ryb. [przypis edytorski]
oścień — rodzaj ostrych metalowych widełek osadzonych na długim trzonku; prymitywne narzędzie, za pomocą którego łowiono ryby, nakłuwając je; obok kosy, oścień należy do atrybutów śmierci w tradycyjnych przedstawieniach. [przypis edytorski]
oścień — zaostrzone widełki osadzone na drewnianym trzonku, wykorzystywane do łowienia ryb. [przypis edytorski]
oścień — zaostrzony kij do popędzania bydła. [przypis edytorski]
oścież — dziś: na oścież. [przypis edytorski]
ościory — pozostałe po wymłóceniu części wąsów ziaren jęczmienia. [przypis edytorski]
ośka — tu: część kieratu. [przypis edytorski]
oś krystalizacji — linia przechodząca przez środek kryształu. [przypis redakcyjny]
oślepionego (…) losu ręce — ślepy los, traf. [przypis edytorski]
oślica Balaama — oślica, na której podróżował biblijny prorok Balaam i która przemówiła do niego ludzkim głosem, kiedy niewidzialny dla niego anioł zastąpił drogę (Lb 22–23). [przypis edytorski]
ośli most — zapewne aluzja do popularnej anegdoty: król Filip Macedoński na wiadomość, że pewne miasto jest nie zdobycia, miał zapytać, czy nie ma do niego ścieżki dość szerokiej, by zmieścił się osioł obładowany złotem. [przypis edytorski]
ośliniałych — oślinionych. [przypis edytorski]
oślizgła się — dziś: ześliznęła się. [przypis edytorski]
ośm (daw.) — dziś: osiem. [przypis edytorski]
ośm (daw.) — osiem. [przypis edytorski]
ośmdziesiąt — dziś: osiemdziesiąt. [przypis edytorski]
ośmdziesiąt — dziś popr.: osiemdziesiąt. [przypis edytorski]
ośmdziesiąty (przestarz. forma liczebnika) — dziś popr.: osiemdziesiąty. [przypis edytorski]
ośmdziesięcioletni (daw.) — dziś: osiemdziesięcioletni. [przypis edytorski]
ośmdziesięciu (daw.) — dziś: osiemdziesięciu. [przypis edytorski]
ośm — dziś: osiem. [przypis edytorski]
ośm — dziś popr.: osiem. [przypis edytorski]
ośm — dziś popr.: osiem (użyte dla rytmu). [przypis edytorski]
ośmiać się — uśmiechnąć się. [przypis edytorski]
Ośmid — w oryginale: Osmida, imię własne saraceńskie. [przypis redakcyjny]
ośmieliłem się spytać, iak się ten kray nazywał? a gdy mię nikt nie zrozumiał — dziś popr. pytajnik rozdzielający zdania składowe tego wypowiedzenia powinien zostać zastąpiony przecinkiem; tu: zachowano przykład daw. interpunkcji. [przypis edytorski]
O śmierci! (…) przysuniesz się ku mnie — K. Tetmajer, Melancholia, Warszawa 1899, s. 29. [przypis autorski]
O śmierci Świętopełka (morawskiego) — Spojrzeć warto na opis tego zdarzenia u dziejopisarza czeskiego: „W lecie r. 1109” mówi Palecki (Geschichte von Böhmen. Prag. 1836, Erster Band S. 365) — połączył swe wojsko Świętopełk z wojskiem króla Henryka V, gdy tenże podjął swą wielką, nieszczęśliwą wyprawę przeciw Bolesławowi polskiemu. Czesi, między którymi w tej wyprawie mianowicie hrabia Wacek i Detriszek, syn Buza, są wspominani, walczyli podczas bezużytecznego oblężenia Głogowa także i podzielali wszelkie niebezpieczeństwa i dolegliwości wojska niemieckiego. Henryk V, pokrzyżowawszy darmo w rozmaitych kierunkach po Śląsku, gdy Bolesław, unikając walnej bitwy, wszędzie, gdzie się ruszył, pojawiał się tuż, i odcinał wszelkie środki pożywienia, postanowił nareszcie zabrać się do odwrotu. Cały dzień 21 września przepędził książę Świętopełk w namiocie królewskim, w celu odwiedzenia go od tego zamiaru. Gdy zaś wracał wieczorem do swego namiotu, zamieszał się do jego orszaku nagle rycerz nieznany z pobliskiej dąbrowy, według jednych nasłany od tułającego się Worszowca, Jana, syna Tisty, według drugich od obecnego w wojsku królewskim hrabi Wiprechta z Groicza i z taką siłą cisnął weń dzidą od tyłu, iż z konia martwym spadł natychmiast. Mordercę ocaliła przytomność umysłu i rączość konia, którego dosiadał, niedościgniona przez inne. Z powodu tego wypadku niespodziewanego cały się obóz czeski zaburzył, albowiem rycersko usposobiony książę, pełen zapału i męstwa, posiadał wielką miłość dla siebie pomiędzy wojskiem, jakkolwiek część ludności rolnicza w Czech, tchnąca pokojem w ogólności, nie błogosławiła wcale jego rządom. Skoro więc morderca zdołał umknąć przed pogonią, a właściwy powód do tego zbrodniczego czynu nie był wiadomy, nie było końca pomst rozlicznych przeciw orszakowi niebacznemu, a podejrzenie i nieufność względem tegoż powszechnie się rozszerzyły. Musiał król Henryk wdać się osobiście, celem uśmierzenia wzburzonych namiętności między współziomkami czeskimi. Nazajutrz sam przybył jak najraniej do pomienionego obozu i rozrzewnił się prawdziwie na widok zwłok martwych przyjaciela swego i krewniaka”. [przypis tłumacza]
(…) o śmierci słynnego aktora komicznego Pertica — aktor ten zmarł jakoby pod wpływem strachu przed zemstą karbonariuszy. [przypis redakcyjny]
ośmina — daw. miara objętości (także: achtel; korzec), używana np. do odmierzania zboża; równa 32 garncom (1 garniec w XIX w. był równy 4 litrom). [przypis edytorski]
ośmina — kiedyś: miara pojemności w Rosji. [przypis edytorski]
ośmionóg — dziś: ośmiornica. [przypis edytorski]
ośmionogie rumaki — w mit. nordyckiej spłodzony przez Lokiego koń boga Odyna, Sleipnir, miał osiem nóg. [przypis edytorski]
Ośmiu chłopców, którzy śpią przy oknach, będą dyżurnymi okien — dziś. popr.: Ośmiu chłopców (…) będzie dyżurnymi okien. [przypis edytorski]
ośmiu kwaterek (heminas octo) — hemina: 1/96 amfory, ok. 0,40 litra. [przypis tłumacza]
ośmiu pieczeniarzy Plautowskich — Asin., Bacch., Capt., Curc., Men., Mil., Pers., Stich. [skróty łacińskich tytułów komedii Plauta: Komedia ośla, Siostry, Jeńcy, Wołek zbożowy, Bracia, Żołnierz samochwał, Pers, Stichus; red. WL]. [przypis tłumacza]
ośmkroć sto (daw.) — osiemset. [przypis edytorski]
ośm krzyżyków — 80 lat. [przypis edytorski]
ośm krzyżyków — osiemdziesiąt lat. [przypis edytorski]
ośmnaście (daw.) — dziś: osiemnaście. [przypis edytorski]
ośmnaście — dziś popr.: osiemnaście. [przypis edytorski]
ośmnaście (starop.) — osiemnaście. [przypis edytorski]
ośmnastą laty — dziś: osiemnastoma laty. [przypis edytorski]
ośmnasta — dziś popr.: osiemnasta. [przypis edytorski]
ośmnastoletni (daw.) — dziś: osiemnastoletni. [przypis edytorski]
ośmnastu (daw.) — dziś: osiemnastu. [przypis edytorski]
ośmnasty — dziś popr.: osiemnasty [przypis edytorski]
ośmset — dziś: osiemset. [przypis edytorski]
ośmset (przest.) — osiemset. [przypis edytorski]
ośm (starop. forma) — osiem. [przypis edytorski]
ośm (starop.) — osiem. [przypis edytorski]
ośm tysięcy wywędzonych do Francji wróciło — w r. 1742 po zakończeniu pierwszej wojny śląskiej, w której Francja była sprzymierzeńcem Prus przeciwko Austrii; marszałek fr. Belle-Isle wywiódł z Pragi 14 tys. swego wojska i z trudem przebił się do Francji; wywędzonych — wychudłych. [przypis redakcyjny]
ośnik — dziś narzędzie do strugania i korowania drewna, wyposażone w dwie rękojeści i stalowe ostrze. [przypis edytorski]
O. Ś. — Ojca Świętego. [przypis edytorski]
ośpica (gw.) — ospa. [przypis edytorski]
ośreniały — pokryty szronem. [przypis autorski]
Oświadcza, iż wreszcie Bóg, rozgniewawszy się na nich (…) — Pwt 31 i 32. [przypis tłumacza]
Oświadczenia — poniższe oświadczenia dotyczące składanych meldunków i raportów z pracy Organizacji Wojskowej w Oświęcimiu, jak zaświadcza w publikacji w „Biuletynie Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem” (1991/ z. 12) Adam Cyra, zostały napisane własnoręcznie na oryginale Raportu W. [przypis edytorski]
oświadczenie Międzynarodówki Komunistycznej, podpisane przez towarzysza Molokowa i skierowane „do wszystkich uciskanych i rewolucyjnych Płazów całego świata” — Oświadczenie, zachowane w papierach Povondry, brzmiało:
Ustrój kapitalistyczny znalazł sobie ostatnią ofiarę. Gdy jego tyrania zaczęła się definitywnie rozbijać o rewolucyjny rozmach klasowo uświadomionego proletariatu, zgniły kapitalizm zaprzągł na swe usługi was, Robotnicy Morza, zniewolił was duchowo swą burżuazyjną cywilizacją, podporządkował was swym klasowym prawom, pozbawił was jakiejkolwiek swobody i uczynił wszystko, aby was móc bezkarnie i brutalnie wykorzystywać
Pracujące Płazy! Nadchodzi chwila, gdy zaczniecie uświadamiać sobie cały ciężar niewolnictwa, w którym żyjecie
i domagać się swych praw jako klasa i jako naród!
Towarzysze Płazy! Rewolucyjny proletariat całego świata podaje wam rękę
wszystkimi środkami. Zakładajcie związki zawodowe, wybierajcie mężów zaufania, zakładajcie fundusze strajkowe! Liczcie się z tym, że uświadomiona klasa robotnicza nie opuści was w waszej sprawiedliwej walce i ręka w rękę z wami przypuści ostatni atak
Uciskane i rewolucyjne Płazy całego świata łączcie się! Ostatni bój już nadchodzi!
[przypis autorski]
Oświadczenie w istocie pochlebne — Czy Elwira i w tej chwili pozostaje zupełnie zimną, czy też jest przez chwilę wzruszona tym wybuchem żądzy, której szczerość czuje? Raczej nie: Molierowi musiało zależeć na tym, aby cała rodzina Orgona była bez najmniejszego zarzutu. [przypis tłumacza]
oświadczyć (starop. forma) — tu: poświadczyć. [przypis edytorski]
Oświadczywszy tedy, iż widzi, że jestem porządny chłopak — widocznie nie miałem wówczas jeszcze fizjonomii, jaką mi dawano później w moich portretach. [przypis autorski]
Oświata ludowa — Towarzystwo Oświaty Ludowej, towarzystwo społecznikowskie, utworzone w 1872 roku. [przypis edytorski]
oświata (starop.) — światło, jasność, która umożliwia widzenie. [przypis edytorski]
oświaty kaganiec — cytat z utworu Juliusza Słowackiego (1809–1849) pt. Testament mój. [przypis edytorski]
Oświęcim a. Auschwitz — miasto powiatowe w województwie małopolskim. Tytułowy Auschwitz to zarówno niemiecka nazwa miasta, jak i zlokalizowanego tutaj nazistowskiego obozu koncentracyjnego. W czasie II wojny światowej znajdował się tu kompleks państwowych niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych oraz ośrodek zagłady Żydów. Został on utworzony w czasie drugiej wojny światowej na obrzeżach Oświęcimia. Początkowo obejmował obóz Auschwitz I, później także obóz Auschwitz II-Birkenau, a następnie Auschwitz III-Monowitz i blisko 50 podobozów (na Górnym Śląsku, w Małopolsce Zachodniej i w Czechach). Spośród ponad miliona ofiar Auschwitz Żydzi stanowili około 900 tysięcy. Auschwitz I, pierwszy z wielu obozów koncentracyjnych kompleksu, został założony przez Niemców w czerwcu 1940 r. na przedmieściu Oświęcimia, w pobliżu dużej węzłowej stacji kolejowej. W sierpniu 1940 r. uruchomiono pierwsze krematorium. Budynek ten stał się pierwszą z komór gazowych obozu. Auschwitz II-Birkenau, zaplanowany jako obóz dla sowieckich jeńców, stał się obozem koncentracyjnym dla więźniów różnych narodowości i ośrodkiem zagłady. Budowę obozu rozpoczęto w październiku 1941 r. w pobliżu wsi Brzezinka. Auschwitz III-Monowitz był jednym z podobozów Auschwitz; powstał w październiku 1942 r. na terenie wsi Monowice. W styczniu 1945 r. większość więźniów przeniesiono do Gliwic, a następnie do obozów Buchenwald i Mauthausen. Podobóz Auschwitz III-Monowitz był pierwszym wyzwolonym przez Armię Czerwoną — 27 stycznia 1945 r. przed południem. Po kilku godzinach wyzwolono Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau. [przypis edytorski]
Oświęcim — Auschwitz-Birkenau, zespół niemieckich nazistowskich obozów pracy i obozów zagłady, miejsce ludobójstwa Żydów i innych narodów. [przypis edytorski]
Oświęcim — miasto w historycznej Małopolsce, istniejące co najmniej od XII w. (prawa miejskie 1272), położone w centrum Kotliny Oświęcimskiej, między Pogórzem Karpackim a Wyżyną Śląską, o dogodnym usytuowaniu hydrologicznym (przy ujściu rzeki Soły do Wisły, potoki Macocha i Młynówka, kilkanaście stawów i jezioro Kruki na obszarze miasta), mające dogodne połączenia kolejowe, drogowe i wodne z okolicznymi regionami. [przypis edytorski]
Oświęcim — miasto w województwie małopolskim, siedziba władz powiatu oświęcimskiego; w latach 1940–1945 działał tutaj zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych. [przypis edytorski]
Oświęcim — miasto w województwie małopolskim, siedziba władz powiatu oświęcimskiego; w latach 1940–1945 działał tutaj zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych. [przypis edytorski]
Oświęcim obóz — chodzi o działający w latach 1940–1945 w Oświęcimiu (niem. Auschwitz) i pobliskich miejscowościach zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i obóz zagłady. [przypis edytorski]
Oświęcim — tu: zespół obozów KL Auschwitz; w skład tego zespołu nazistowskich obozów pracy i zagłady wchodziły KL Auschwitz I (Stammlager), KL Birkenau (Auschwitz II) i KL Monowitz (Auschwitz III). Obozy działały w l. 1940–1945 w Oświęcimiu (niem. Auschwitz) i pobliskich miejscowościach Brzezinka (niem. Birkenau) i Monowice (niem. Monowitz). Początkowo obóz był miejscem osadzania więźniów politycznych, przede wszystkim z Polski, ale także z Niemiec, Czech, Jugosławii, a od 1941 jeńców radzieckich. Od pierwszej połowy 1942 r. stał się miejscem masowej eksterminacji ok. 1 miliona Żydów z całej Europy i około 23 tysięcy Romów. W obozie zginęło także kilkanaście tysięcy jeńców radzieckich, pochodzących z Białorusi, Rosji i Ukrainy, a także 10–15 tys. więźniów innych narodowości, prześladowanych m.in. ze względu na wyznanie (świadkowie Jehowy), działalność polityczną czy orientację seksualną. [przypis edytorski]
O! święta ziemio polska! arko ludu! — Juliusz Słowacki, Lilla Weneda, akt III, scena 5. [przypis edytorski]
O Świętojańskiej powiedz mi owczarni — To jest: o Florencji, której św. Jan jest patronem. [przypis redakcyjny]
o świętym Janie — w czerwcu. [przypis edytorski]
o świętym Marcinie — na świętego Marcina; święto obchodzone 11 listopada. [przypis edytorski]
oświeca — nadaje blasku. [przypis redakcyjny]
oświeceńszy — dziś: bardziej oświecony. [przypis edytorski]
oświecenia — tu: oświetlenia. [przypis edytorski]
oświecenie — tu: oświata. [przypis edytorski]
oświecił — oświetlił. [przypis edytorski]
oświeconej od — dziś: oświeconej przez. [przypis edytorski]
oświecon — skrócone od: oświecony. [przypis edytorski]
oświeconym — tu: oświetlonym. [przypis edytorski]
oświecony — tytuł „jaśnie oświeconego” przysługiwał książętom oraz senatorem i ministrom. [przypis redakcyjny]
o świerzbie, jej etiologii — dziś popr. forma w r.m.: ten świerzb, o jego etiologii. [przypis edytorski]
oświetlać — dziś: naświetlać; wyjaśniać. [przypis edytorski]
O, Świetlano moja,/ Bogdajbyś nie znała/ Onych strasznych snów — fragm. ostatniej zwrotki ballady Żukowskiego Swietlana (1813). [przypis edytorski]
oświetlone jaskrawym światłem gazu — na przełomie XIX i XX w. w dużych miastach Polski miejsca publiczne oświetlano zasilanymi z gazowni lampami gazowymi, emitującymi silne światło dzięki rozgrzewaniu do białości siatki żarowej płomieniem spalanego gazu. [przypis edytorski]
oświetlonymi gazem ulicami — pod koniec XIX w. w dużych miastach używano zasilanych z gazowni lamp gazowych, emitujących silne światło dzięki rozgrzewaniu do białości siatki żarowej płomieniem spalanego gazu; oświetlano nimi ulice i budynki publiczne. [przypis edytorski]
oświtnąć (daw.) — zaświtać, rozwidnić się. [przypis edytorski]
o sądnym dniu tak powiedają, że złe uczynki chwalić będą, a dobre ganić — nawiązanie go Biblii, do Apokalipsy a. do Księgi Izajasza (Iz. 5, 20): „Biada tym, którzy nazywają złe dobrem, a dobre złem”. [przypis redakcyjny]
