Przypisy

ulubionego pisarza doktora Beckera — tytuły książek pokazują, że jest nim sam autor, Egon Erwin Kisch. [przypis edytorski]

ulżą — tu: ułatwią. [przypis edytorski]

umajony — ozdobiony kwiatami. [przypis edytorski]

umarłe (daw. nmos) — dziś: umarłych. [przypis edytorski]

umarł osiemdziesięcioletnim starcem — dziś: umarł jako osiemdziesięcioletni starzec. [przypis edytorski]

umarł Terach — jeśli przeliczy się lata życia Abrama i Teracha, widać, że Terach żył jeszcze długo po tym, gdy Abram wyruszył w drogę. «Czemu Tora wspomina najpierw śmierć Teracha, a potem to, że Abram wyruszył? Aby sprawa [podróży] nie była powszechnie znana, by ludzie nie mówili, że Abram nie okazał ojcu szacunku: zostawił go na starość i odszedł. Dlatego Tora określa go jako zmarłego, jako że złoczyńcy jeszcze za życia zwani są martwymi, a sprawiedliwi nawet po śmierci określani są jako żyjący», zob. Raszi do 11:32. [przypis edytorski]

umarłych niechaj sobie grzebią umarli — sformułowanie zaczerpnięte z Biblii, por. Mt 8,22; Łk 9,60. [przypis edytorski]

umarły wał — wał utworzony z umarłych (poległych w walce z Kirkorem). [przypis edytorski]

umarli szybko jadą — niem. Die Toten reiten schnell; cytat z ballady preromantycznego poety Gottfrieda Augusta Bürgera Lenore (1772), opowiadającej o porwaniu tytułowej bohaterki przez jej zmarłego narzeczonego. [przypis edytorski]

Umarli trwają krótko, krótko… — Wiktor Hugo, À un voyageur (Do podróżnego) z tomu poezji Wiktora Hugo Les Feuilles d'automne (Liście jesienne, 1831). [przypis edytorski]

umartwieniem ducha — hebr. מרת רוח (morat ruach) dosł. ‘gorycz duszy’. Niektórzy odczytują w tym wyrażeniu także rdzeń słowa ‘sprzeciw, bunt’, jak w Deut. 21:18, zob. Raszi, Ibn Ezra, Radak do 26:35. [przypis edytorski]

umartwienie — tu: zmartwienie. [przypis edytorski]

umarty (gw.) — umarły. [przypis edytorski]

umarzać (starop.) — uśmiercać, zabijać. [przypis edytorski]

umaszczenie — barwa sierści zwierzęcia. [przypis edytorski]

Umbelliferae (biol.) — baldaszkowate (selerowate), rodzina bylin, rzadziej krzewów, obejmująca ok. 4 tys. gatunków. [przypis edytorski]

Umbilicus Orbis terrarum (łac.) — pępek całego świata (dosł.: kręgu ziemi); na Forum Romanum w Rzymie stał okrągły, ceglany monument, zwany Umbilicus urbis Romae (pępek miasta Rzymu), wyznaczający centrum miasta; w tym samym miejscu znajdowała się podziemna struktura o nazwie Mundus (świat), uważana za wejście do podziemnej krainy zmarłych. [przypis edytorski]

umbra — barwnik brunatnoczerwony. [przypis edytorski]

umbra — daw. abażur. [przypis edytorski]

umbra (daw.) — abażur. [przypis edytorski]

umbra (łac.) — cień; duch (zmarłego). [przypis edytorski]

umbrela (daw.) — osłona dająca cień; tu: abażur. [przypis edytorski]

umbrelka — daszek chroniący przed światłem. [przypis edytorski]

umbrelka — osłona dająca cień: parasolka, tu: abażur. [przypis edytorski]

umbrelka — osłona dająca cień; zasłona na lampę. [przypis edytorski]

umbrelka — parasolka. [przypis edytorski]

umbrella — parasolka. [przypis edytorski]

Umbria — region w środkowych Włoszech. [przypis edytorski]

um (daw.) — rozum. [przypis edytorski]

umęczon (daw.) — skrócona forma imiesłowu przymiotnikowego r.m.; dziś: umęczony. [przypis edytorski]

u męki Boskiej — tj. pod figurą ukrzyżowanego Chrystusa. [przypis edytorski]

umerlaków — dziś popr.: umarlaków. [przypis edytorski]

Umhu! — daw. dźwiękonaśladowczy wyraz oznaczający potwierdzenie; dziś raczej: mhm. [przypis edytorski]

umiąca — dziś popr.: umiejąca. [przypis edytorski]

umią — dziś popr. 3.os.lm: umieją. [przypis edytorski]

umią — dziś popr. forma 3 os. lm cz.ter.: umieją. [przypis edytorski]

umią — dziś popr.: umieją. [przypis edytorski]

umię — dziś popr.: umiem. [przypis edytorski]

umieć się znaleźć — umieć się zachować. [przypis edytorski]

umiecież — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

umiejętnik — inteligent, człowiek wykształcony. [przypis edytorski]

umiejętny (daw.) — tu: praktyczny [przypis edytorski]

umiem ja, jako, kiedy kogo sądzić (starop.) — wiem jak i kiedy kogoś [należy] sądzić [osądzać]. [przypis edytorski]

umiernie — dziś: umiarkowanie. [przypis edytorski]

umierny — umiarkowany, znający umiar. [przypis edytorski]

umieszane ścisło — pomieszane ze sobą nie do rozróżnienia; ściśle połączone. [przypis edytorski]

umieszczka — miejsce. [przypis edytorski]

umiłowałem go — hebr. ידעתיו (jedatiw) dosł. 'poznałem go'. Tu należy to rozumieć jako wyraz uczuć, zob. Raszi do 18:19. [przypis edytorski]

umitygowanie — pohamowanie się od gwałtownych, niestosownych zachowań. [przypis edytorski]

umizgać się a. umizgiwać się — nadskakiwać komuś, przymilać się. [przypis edytorski]

umizgać się a. umizgiwać się — nadskakiwać komuś, przymilać się; zalecać się. [przypis edytorski]

umizgać się a. umizgiwać się — zalecać się. [przypis edytorski]

umizgać się (daw.) — zalecać się. [przypis edytorski]

umizgać się do kogoś — zalecać się do kogoś; ubiegać się o czyjeś względy, sympatię itp.; tu: w znaczeniu żartobliwym. [przypis edytorski]

umizgać się — nadskakiwać komuś, mając na względzie swoją korzyść. [przypis edytorski]

umizgać się — zalecać się. [przypis edytorski]

umizgi (daw.) — zabiegi mające na celu pozyskanie względów osoby płci odmiennej; flirt, zaloty. [przypis edytorski]

umizgi (daw.) — zabiegi mające na celu pozyskanie względów osoby płci odmiennej, starania o czyjąś rękę; flirt, zaloty, konkury, amory. [przypis edytorski]

umizgi (daw.) — zaloty. [przypis edytorski]

umizgi — zaloty. [przypis edytorski]

umkła — dziś popr.: umknęła. [przypis edytorski]

umknąć czci — postąpić niehonorowo. [przypis edytorski]

umknąć (starop.) — odebrać, cofnąć; nie umknę ich wam nie zabiorę ich wam. [przypis edytorski]

umknąć — tu: odebrać. [przypis edytorski]

umknąć życie swoje kaprysom losu — uciec w swoim życiu od kaprysów losu. [przypis edytorski]

umnictwio (daw. neol.) — nauka, rozumowo-intuicyjne pojmowanie. [przypis edytorski]

umocnijże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

umontowany — dziś: zamontowany. [przypis edytorski]

umorzyć (starop.) — uśmiercić. [przypis edytorski]

umorzyć — tu: doprowadzić do śmierci. [przypis edytorski]

umorzyć — tu zabić; sprawić, żeby ktoś umarł. [przypis edytorski]

umotać się [w pajęczynę] — dziś: zamotać (zaplątać) się. [przypis edytorski]

umowę co do rękopisu chemii — d'Holbach tłumaczył i streszczał prace niemieckie z zakresu chemii i geologii, podsumowując postępy naukowe w tych dziedzinach w artykułach w Encyklopedii. Zapewne umowa dotyczyła publikacji jednego z tłumaczeń za pośrednictwem Rousseau. [przypis edytorski]

umozejście (neol., z ros.) — wariactwo, odejście od rozumu. [przypis edytorski]

Um polaco mais (port.) — jeszcze jeden Polak. [przypis edytorski]

umrąż — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż; znaczenie: czy umrą. [przypis edytorski]

um (ros.) — rozum. [przypis edytorski]

umrzećem gotowy pierwej, niźlibych miał bydź poimany (starop.) — inaczej: pierwej umrzeć [jest]em gotowy, niżbym [tj. zanim bym] miał być pojmany. [przypis edytorski]

umrzećiem gotową (starop.) — skrót, konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; dziś: umrzeć jestem gotowa. [przypis edytorski]

Umrzeć — zasnąć… — słynne zdanie Hamleta opisujące śmierć jako sen, zasypianie; motyw ten odnajdujemy w całej literaturze europejskiej, również np. we fraszce Jana Kochanowskiego Do snu: „Śnie, który uczysz umierać człowieka…”. [przypis edytorski]

Umrzeć z głodu to los okropny… — Odyseja XII 342, Euryloch, żeglarz z załogi Odyseusza, nakłaniając towarzyszy do zabicia świętych krów boga Heliosa. [przypis edytorski]

umrzeciem myśliła (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: umrzeć myśliłam; tj.: zamyślałam umrzeć, zamierzałam umrzeć. [przypis edytorski]

umrzy (starop. forma) — umrzyj. [przypis edytorski]

Umschlagplatz (niem.) — dosł.: plac przeładunkowy; tu: poprowadzona od Dworca Gdańskiego w Warszawie bocznica kolejowa wraz z magazynami, zlokalizowana u zbiegu ulic Stawki i Dzikiej, służąca wymianie towarowej między gettem warszawskim a tzw. „stroną aryjską”; następnie zaś, od 22 lipca 1942 r. (tj. od rozpoczęcia akcji likwidacyjnej mającej na celu wymordowanie wszystkich uwięzionych uprzednio w gettach Żydów) miejsce, gdzie gromadzono ludzi wywożonych do obozu zagłady w Treblince. [przypis edytorski]

Umschlagplatz (niem.) — plac przeładunkowy, usytuowany przy skrzyżowaniu ul. Stawki i Dzikiej; początkowo służył wymianie towarów między gettem a światem zewnętrznym, później gromadzono na nim ludzi wywożonych do Treblinki. [przypis edytorski]

Umschlag, właśc. Umschlagplatz (niem.) — dosł.: plac przeładunkowy; tu: poprowadzona od Dworca Gdańskiego w Warszawie bocznica kolejowa wraz z magazynami, zlokalizowana u zbiegu ulic Stawki i Dzikiej, służąca wymianie towarowej między gettem warszawskim a tzw. „stroną aryjską”. Od lipca 1942 miejsce, gdzie gromadzono ludzi wywożonych pociągami do obozu zagłady w Treblince. W oczekiwaniu na deportację spędzali na placu od kilku godzin do kilku dni. [przypis edytorski]

Umszlag — właśc. Umschlagplatz (niem.) — plac przeładunkowy, usytuowany przy skrzyżowaniu ul. Stawki i Dzikiej; początkowo służył wymianie towarów między gettem a światem zewnętrznym, później gromadzono na nim ludzi wywożonych do Treblinki. [przypis edytorski]

umszturc (niem. Umsturz) — przewrót. [przypis edytorski]

u muru położył — położył się przy murze. [przypis edytorski]

umurzany — brudny, pobrudzony. [przypis edytorski]

umurzany — brudny. [przypis edytorski]

Umwertung aller Werte (niem.) — przewartościowanie wszystkich wartości; główny postulat filozofii Friedricha Nietzschego. [przypis edytorski]

Umwertung aller Werthe (niem.) — przewartościowanie wszystkich wartości; koncepcja pochodząca z filozofii Nietzschego. [przypis edytorski]

umyjcie nogi wasze — Lot, który nauczył się reguł gościnności u swego stryja Abrahama, wiedział, że nie jest w zwyczaju, by najpierw mieli przenocować, a potem umyć nogi (zob. Genesis 18:4). «Ale tak sobie Lot pomyślał: jeśli przyjdą ludzie Sedomu i zobaczą, że oni umyli nogi, oskarżą mnie: to ci ludzie są u ciebie w domu już dwa czy trzy dni, a ty nam nic nie powiedziałeś?! Dlatego doszedł do wniosku: lepiej, gdy zostaną tu z pyłem na nogach, żeby wyglądało, że właśnie przyszli», zob. Raszi do 19:2. [przypis edytorski]

umyjecie nogi wasze — «Myślał, że są to poganie, którzy czczą proch na swoich stopach, a bardzo uważał na to, by nie wnosić do swego domostwa nic, co byłoby związane z bałwochwalstwem. Ale Lot, który nie dbał o to, zaproponował [wędrowcom] najpierw nocleg, a potem obmycie nóg (zob. Genesis 19:2)», zob. Raszi do 18:4. [przypis edytorski]

umyje dziecko i zaprowadzi go do szkoły — dziś popr.: umyje dziecko i zaprowadzi je do szkoły. [przypis edytorski]

umykać komu czego (daw.) — cofnąć, usunąć, odebrać, skraść. [przypis edytorski]

umykać się — uciekać od czegoś; unikać czegoś. [przypis edytorski]

umykać (starop.) — tu: uciekać od czegoś, unikać. [przypis edytorski]

umykajże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; umykać czego: odbierać, zabierać co. [przypis edytorski]