Przypisy

solwowaniem — zawieszeniem, odroczeniem posiedzenia. [przypis redakcyjny]

solwowano tedy kołowanie (…) — przerwano więc obrady koła. [przypis redakcyjny]

somatyzm (z łac. soma: ciało) — cielesność. [przypis redakcyjny]

somnabulka (z łac.) — lunatyczka. [przypis redakcyjny]

somnambulizm — przypadłość chorobowa: poruszanie się i wykonywanie czynności w głębokim uśpieniu, stan ten nie pozostawia po przebudzeniu śladów w świadomości. [przypis redakcyjny]

somnambulizm (z fr.) — najgłębsze stadium hipnozy, w którym uśpiony jest bezwzględnie posłuszny rozkazom hipnotyzera. [przypis redakcyjny]

sonat anagrammatice (łac.) — brzmi przez przestawienie liter (Michael). [przypis redakcyjny]

sonata — utwór muzyczny o swoistych zasadach kompozycyjnych, złożony z kilku (3–4) kontrastujących z sobą części. Do najsłynniejszych należą właśnie sonaty Ludwika Beethovena (1770–1820). [przypis redakcyjny]

Sonna — rzeka Saona, dopływ Rodanu. [przypis redakcyjny]

sophisma figurae dictionis — sofizmat ten nazywa się po grecku σχήμα λέξεως. Trentowski nazwał go „przeklecią” i dał taki łatwy do spamiętania przykład: „Kant nie był Arystotelesem; Arystoteles był filozofem; Kant przeto nie był filozofem”. Tu przymiot (filozof) zmieszano z rzeczą (osobą Arystotelesa) i popełniono „zdradnik” (Myślini II, 385). Jest to również odmiana mylnika, zwanego quaternio terminorum […]. [przypis redakcyjny]

sophisma figurae dictionis — sofizmat ten nazywa się po grecku σχήμα λέξεως; Trentowski nazwał go „przeklecią” i dał taki łatwy do spamiętania przykład: „Kant nie był Arystotolesem; Arystoteles był filozofem; Kant przeto nie był filozofem”. Tu przymiot (filozof) zmieszano z rzeczą (osobą Arystotelesa) i popełniono „zdradnik” (Myślini II, 385). Jest to również odmiana mylnika, zwanego quaternio terminorum […]. [przypis redakcyjny]

Sorbona — uniwersytet paryski, założony w 1253 r. przez Roberta de Sorbon; znajduje się w dzielnicy łacińskiej. [przypis redakcyjny]

Sormosedya — hrabstwo Somerset w Anglii. [przypis redakcyjny]

sorom — rus. srom, czyli wstyd. [przypis redakcyjny]

Sorr. — Sorrento, tu: Delfina Potocka. [przypis redakcyjny]

sors — los. [przypis redakcyjny]

sortem (łac.) — cząstkę. [przypis redakcyjny]

soryska wiedma (wł. oryg. la fata di Soria) — wiedma syryjska, w której zamku Mandrykard dostał Hektorowej zbroi (Bojardo, Księga III Pieśń I, 2). [przypis redakcyjny]

sośnia (daw.) — sosna. [przypis redakcyjny]

sośnia (starop. forma) — sosna. [przypis redakcyjny]

sosjeta (z fr.) — towarzystwo. [przypis redakcyjny]

sosny z nadbrzezia Pilicy — sławne masztowe sosny z lasów nadpilickich. [przypis redakcyjny]

soszki a. sochy (lm) — dwie żerdzie złożone na krzyż. [przypis redakcyjny]

Soter — Zbawca. [przypis redakcyjny]

sou (fr.) — daw. drobna moneta fr. (dwudziesta część franka). [przypis redakcyjny]

soupe au riz (fr.) — zupa z ryżu. [przypis redakcyjny]

sous-bande (fr.) — pod opaską. [przypis redakcyjny]

Souvenirs, impressions, pensées et paysages pendant un voyage en Orient (fr.) — Wspomnienia, wrażenia, myśli i krajobrazy podczas podróży na Wschód. [przypis redakcyjny]

sowę zadąć (daw., pot.) — sposępnieć. [przypis redakcyjny]

sowicie — obficie, bogato, dużo. [przypis redakcyjny]

sowię — młode sowy. [przypis redakcyjny]

sowiet (ros.) — rada. [przypis redakcyjny]

sowite — obfite. [przypis redakcyjny]

sowite poczty — podwójną liczbę żołnierzy. [przypis redakcyjny]

sowity (daw.) — suty, obfity. [przypis redakcyjny]

sowity — obfity. [przypis redakcyjny]

sowity — obfity, tu: podwójny. [przypis redakcyjny]

sowity obojczyk — podwójny. [przypis redakcyjny]

sowity poczet — składający się z dwóch szeregowych, bez towarzysza. [przypis redakcyjny]

sowity — podwójny, suty. [przypis redakcyjny]

Sowy do Aten (nieść) — przysłowie na oznaczenie zbytecznej i niepotrzebnej czynności: w Atenach na pomnikach i monetach pełno było sów, ptaków bogini Ateny, opiekunki miasta. [przypis redakcyjny]

spada lampa światów — Słońce zachodzi za górę Czatyrdah. [przypis redakcyjny]

spadłszy z etatu — utraciwszy stałą posadę. [przypis redakcyjny]

spalił ktoś kościół w Efezie Dianie — mowa o Herostratesie, za swój wyczyn skazanym (nieskutecznie) na wieczne zapomnienie. [przypis redakcyjny]

spaniały — dziś: wspaniały. [przypis redakcyjny]

sparsim (łac.) — osobno, oddzielnie. [przypis redakcyjny]

sparsim (łac.) — osobno. [przypis redakcyjny]

Spartanki — mieszkanki starożytnej Sparty; stały się symbolem surowych obyczajów, niezłomności i hartu. [przypis redakcyjny]

sparta — tu: wydział, praca. [przypis redakcyjny]

sparznie (daw.) — odpadnie. [przypis redakcyjny]

spar (z niem. die Sparre) — drążek, na którym znajduje się wabik, tj. ptak wabiący. [przypis redakcyjny]

sparzyć — tu: ustrzelić. [przypis redakcyjny]

spaść z etatu — tu: podupaść. [przypis redakcyjny]

spasy ( z wł. spasso) — wczasy, wygody. [przypis redakcyjny]

spatrzyć się (daw.) — spróbować się, zmierzyć się. [przypis redakcyjny]

spatrzyć się z kim (starop.) — spróbować, zmierzyć się z kim. [przypis redakcyjny]

spatrzyć (starop.) — spróbować, zmierzyć się z kim; spatrzyć, jeśli: spróbować, czy. [przypis redakcyjny]

spaźnia (daw.) — forma niedokonana od czasownika: spóźnić. Dziś: spóźnia. [przypis redakcyjny]

spazmatyczny — tu: chory na spazmy; była to dolegliwość częsta czy wręcz „modna” w XVIII w., m. in. W. Bogusławski napisał komedię Spazmy modne (Lwów, 1797) [przypis redakcyjny]

spécialité de la maison (fr.) — potrawa stanowiąca specjalność kuchni restauracyjnej lub domowej. [przypis redakcyjny]

speaker — marszałek sejmu. [przypis redakcyjny]

specialiter (łac.) — osobliwie. [przypis redakcyjny]

specialiter (łac.) — szczególnie. [przypis redakcyjny]

specialiter (łac.) — w szczególności. [przypis redakcyjny]

species (łac.) — kształty. [przypis redakcyjny]

specjał — smaczna (często również: wyszukana) potrawa. [przypis redakcyjny]

spectaculum (łac.) — widowisko. [przypis redakcyjny]

specyfikować — wymienić. [przypis redakcyjny]

spektatora — widza, widzów. [przypis redakcyjny]

spektatorem — [N.lp.] widzem. [przypis redakcyjny]

spekulacje — tu: dociekania umysłowe. [przypis redakcyjny]

spełna (starop.) — w całości. [przypis redakcyjny]

spełznąć razowi — uniknąć razu. [przypis redakcyjny]

Spence (…) przyjął raz na zawsze za zasadę przy poetycznym opisie, że nic nie jest dobrym, co by niestosownym było, gdybyśmy to przedstawili na obrazie albo na posągu — [por.] Polymetis Dial., XX p. 811: „Scarce any thing can be good in a poetical description, which would appear absurd, if represented in a statue or picture”. [przypis redakcyjny]

Spencer, Herbert (1820–1903) — ang. filozof i socjolog pozytywistyczny. [przypis redakcyjny]

spezy (daw.) — koszty. [przypis redakcyjny]

spezy (daw., z wł.) — koszty. [przypis redakcyjny]

spezy (daw., z wł.) — wydatki. [przypis redakcyjny]

spi — dziś popr. forma 2.os. lp. trybu rozk.: śpij. [przypis redakcyjny]

spień (daw.) — iglica u sprzączki. [przypis redakcyjny]

spiły* (starop.) — usypiały. [przypis redakcyjny]

Spirit of the age — tytuł dzieła pisarza angielskiego, Williama Hazlitta (1778–1830), wydanego w r. 1825, a poświęconego portretom literackim współczesnych jemu pisarzy, między innymi Benthamowi, Godwinowi, Coleridge'owi, Walterowi Scottowi, Byronowi, Southeyowi i Wordsworthowi. (W zbiorze The World's Classics tom LVII). [red. WL]. [przypis redakcyjny]

spiritualis cum saeculari (…) (łac.) — stan duchowny z świeckim, rycerski z senatorskim. [przypis redakcyjny]

spiritu prophetico (łac.) — duchem prorockim. [przypis redakcyjny]

spiritus et vita (łac.) — duch i życie. [przypis redakcyjny]

spiritus familiares (łac.) — duchy familijne. „W całej Skandynawii (tj. w Danii, Szwecji i Norwegii) przechowuje się wiara w duchy familijne, tzw. nisser… zwykle dobroduszne i uczynne karzełki w czerwonych czapeczkach, które za postawioną miskę kaszy chętnie pomagają gospodarzom młócić zboże, robić ciasto itp.” (Rosznecki, s.353). [przypis redakcyjny]

Spiritus Rector (łac.) — duch kierujący. [przypis redakcyjny]

Spiritus, ubi vult, spirat (łac.) — Duch tchnie, gdzie chce. [przypis redakcyjny]

spisa (daw.) — włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]

spisa — włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]

spis — dziś: spisa: włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]

spisek (starop.) — [tu:] warunek pokoju, układ, [spisane] przymierze. [przypis redakcyjny]

spisek (starop.) — warunek pokoju, układ, przymierze. [przypis redakcyjny]

spiskie — tu: spiskie starostwo, obejmujące 13 miast. Ziemia spiska na połudn. wschód od Tatr należała pierwotnie do Polski; za Krzywoustego dostała się tytułem posagu za Judytą, córką Bolesława Krzywoustego, Węgrom, następnie w r. 1412, jako zastaw za pożyczoną sumę, wróciła do Polski i należała do niej do r. 1772. [przypis redakcyjny]

spiskowcy kwietniowi — Tak nazywano uczestników ruchów republikańskich, które w odpowiedzi na ograniczenie wolności prasy i stowarzyszeń ogarnęły w kwietniu 1834 r. szereg miast, jak Lyon i Paryż. Następstwem tych zajść były gwałtowne represje rządu i wielki proces republikanów toczący się przez pół roku przed Izbą Parów (od maja 1835 do stycznia 1836). [przypis redakcyjny]

spis — włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]

Spisz — region geograficzny, obecnie na Słowacji, zastawiony przez cesarza Zygmunta w roku 1417, przeszedł w ten sposób pod władzę Polski. [przypis redakcyjny]

spiża (daw.) — spiż. [przypis redakcyjny]

spiża (daw.) — spyża, prowiant. [przypis redakcyjny]

spiża (daw.) — żywność. [przypis redakcyjny]