Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 114446 przypisów.
algazil (z hiszp.) — sędzia. [przypis edytorski]
algebra — dział matematyki zajmujący się obliczeniami. [przypis edytorski]
Algier — duże miasto portowe w płn.-zach. Afryce, ob. stolica Algierii; od XVI do XIX w. należące do Imperium osmańskiego. [przypis edytorski]
Algier — duże miasto portowe w płn.-zach. Afryce, w l. 1830–1962 stolica Algierii Francuskiej, ob. stolica niepodległej Algierii. [przypis edytorski]
Algier i Tunis, Tulon — Maroko — — aluzje do działań wojennych w Afryce. [przypis edytorski]
algierka (daw.) — obszerny płaszcz z wykładanym kołnierzem, podbity futrem, lekko dopasowany do figury. [przypis edytorski]
algierka (daw.) — płaszcz męski. [przypis edytorski]
algierka — rodzaj dawniej noszonego długiego, sutego palta męskiego. [przypis edytorski]
Algier — miasto portowe w płn.-zach. Afryce, ob. stolica Algierii; na przełomie XV i XVI w. formalnie należące do królestwa Abdalwadydów; w 1516 opanowany przez korsarzy tureckich. [przypis edytorski]
algiery — okrycie wierzchnie męskie; szeroki płaszcz; gunia. [przypis edytorski]
al giorno (wł.) — codziennie, na dzień, dziennie. [przypis edytorski]
Algund a. Lagundo — miejscowość i gmina we Włoszech, w regionie Trydent-Górna Adyga, w prowincji Bolzano. [przypis edytorski]
Al Hakem II (915–76) — władca kalifatu Kordoby (od 961), państwa rządzącego islamską Hiszpanią (Al-Andalus) i północną Afryką; miłośnik sztuki i literatury, założyciel wielkiej biblioteki, patron uczonych. [przypis edytorski]
Alhambra (od arab. al hamra: czerwona) — obronny zespół pałacowy, zbudowany jako siedziba emirów w XIII–XIV w. na wzgórzu nad Grenadą; arcydzieło architektury muzułmańskiej w Hiszpanii. [przypis edytorski]
Alhambra — zespół pałacowy w Grenadzie w Hiszpanii, zbudowany w latach 1232–1273 i rozbudowywany do XIV w. [przypis edytorski]
alianci — sojusznicy. [przypis edytorski]
alians — przymierze; szczególnie: przymierze polityczne między państwami. [przypis edytorski]
alians — sojusz, przymierze między państwami lub organizacjami. [przypis edytorski]
alians (z fr. alliance) — sojusz. [przypis edytorski]
alians (z fr. alliance) — związek, sojusz. [przypis edytorski]
alias (łac.) — inaczej, albo. [przypis edytorski]
alias (łac.) — inaczej, albo też. [przypis edytorski]
alias (łac.) — inaczej, czyli. [przypis edytorski]
alias (łac.) — inaczej. [przypis edytorski]
aliaż — daw. stop (metali); dziś raczej: mieszanina, połączenie różnorodnych pojęć, właściwości, stylów itp. [przypis edytorski]
aliaż — daw. stop (metali); połączenie różnorodnych pojęć, właściwości, stylów itp. [przypis edytorski]
aliaż (daw.) — stop, mieszanka. [przypis edytorski]
aliaż (daw.) — stop. [przypis edytorski]
aliaż (daw., z fr.) — stop metali; tu: domieszka. [przypis edytorski]
aliaż — mieszanka, stop. [przypis edytorski]
aliaż (z fr. alliage) — przest. stop, mieszanina; przen. połączenie różnych właściwości, pojęć, cech. [przypis edytorski]
aliaż (z fr.) — daw.: stop metali; dziś przen.: mieszanina, połączenie różnych właściwości, pojęć, cech. [przypis edytorski]
aliaż (z fr.) — stop metali. [przypis edytorski]
alibo — dziś popr.: albo. [przypis edytorski]
alić (daw.) — ale też; jednakże. [przypis edytorski]
alić (daw.) — jednak, wszakże. [przypis edytorski]
alić (daw.) — jednak, wszakże. [przypis edytorski]
alić (daw.) — jednakże. [przypis edytorski]
alić (daw.) — oto, aż; jednak, wszakże. [przypis edytorski]
alić — konstrukcja z partykułą „ci”, skróconą do „ć”; znaczenie: jednakże, przecież. [przypis edytorski]
alić (starop.) — i oto, oto. [przypis edytorski]
Alicante — miasto na wsch. wybrzeżu Hiszpanii, z portem śródziemnomorskim; stolica prowincji. [przypis edytorski]
Alice d'Or (fr.) — dosł. Alicja ze Złota; Złota Alicja. [przypis edytorski]
A lichoż mi kazało na ten statek włazić — Molier, Szelmostwa Skapena, akt II, scena 11 (powtarzane słowa Geronta do Skapena, którymi komentuje rzekome porwanie swojego syna; w przytoczeniu zmieniono „mu” na „mi”). [przypis edytorski]
Alicja Haskelberg (1906 lub 1910–1995) — przed 1939 r. mieszkała z mężem Aronem Dawidem przy ulicy Siennej, po 1945 r. wyemigrowała do Izraela, swoją relację spisaną w 1986 roku powierzyła Instytutowi Yad Vashem, zmarła w Hajfie. [przypis edytorski]
alidada — ruchoma, górna część instrumentu geodezyjnego, w postaci ramienia lub koła z podziałką, mogąca obracać się względem dolnej części. [przypis edytorski]
alienacja — wyobcowanie; pojęcie filozoficzne obecne zarówno u Hegla (jako obcość państwa wobec ducha dziejów), jak i u Marksa (oddzielenie się pracy, pojmowanej jako twórcza działalność człowieka, od rzeczywistości społecznej na skutek mechanizacji środków produkcji). [przypis edytorski]
Alighieri, Dante (1265–1321) — poeta wł., autor Boskiej Komedii, poematu opisującego podróż w zaświaty: poprzez kolejne kręgi piekła, czyściec do nieba. [przypis edytorski]
Alighieri, Dante (1265–1321) — poeta włoski, autor Boskiej Komedii, poematu opisującego podróż w zaświaty: poprzez kolejne kręgi piekła, czyściec do nieba. [przypis edytorski]
Alighieri, Dante (1265–1321) — włoski poeta, filozof i polityk. [przypis edytorski]
Aligieri, właśc. Dante Alighieri (1265–1321) — poeta włoski, autor Boskiej Komedii. [przypis edytorski]
alikant (daw.) — rodzaj hiszp. wina czerwonego. [przypis edytorski]
alikant (daw.) — słodko-cierpkawe czerwone wino hiszpańskie, od nazwy miasta Alicante. [przypis edytorski]
alikant — wino z Alicante. [przypis edytorski]
alikolia — zniekształcone: melancholia. [przypis edytorski]
alikwot — składowa harmoniczna dźwięku, proporcjonalna do tonu podstawowego. [przypis edytorski]
alimentacja — obowiązek utrzymywania osób, którym winnym się jest opiekę (zwykle dzieci, ale także zniedołężniałych rodziców czy współmałżonka). [przypis edytorski]
alimenta — dziś popr.: alimenty. [przypis edytorski]
alimenta misanthropiae (łac.) — pożywki dla mizantropii. [przypis edytorski]
alimentować (z łac.) — dostarczać środków utrzymania. [przypis edytorski]
a limine (łac.) — dosł.: na granicy; od samego początku. [przypis edytorski]
Alina Mazurkiewicz ps. „Myszka” (1925– ) — w konspiracji od 1940 roku, w powstaniu łączniczka składnicy meldunkowej K-1 Komendy Okręgu Warszawskiego AK, po wojnie służyła w 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka, powróciła do kraju. [przypis edytorski]
Alin, częściej Alyn — anglosaskie imię żeńskie. [przypis edytorski]
Ali Pasza Janiny (1741–1822) — także: Ali Pasza z Tepeleny (w Albanii); możnowładca osmański, lennik sułtana, władca Epiru. W 1785 roku został mianowany paszą Janiny, następnie podporządkowywał sobie Peloponez, Epir i terytoria należące do dzisiejszej Albanii, budując niezależne od Turcji grecko-albańskie państwo; w Janinie wzniósł twierdzę, był mecenasem sztuki, przyczyniając się do zachowania staroż. kultury greckiej; zawierał sojusze z Francją (Napoleonem Bonaparte), Wielką Brytanią, wspierał spiskowców greckich dążących do niepodległości. W 1821 r. sułtan wystąpił zbrojnie przeciw Alemu Paszy, który po półtorarocznej wojnie zakończonej wielomiesięcznym oblężeniem Janiny, został pokonany, aresztowany i stracony w 1822 r. na jeziorze Pamvotida; ten finalny akt życia Alego Paszy zyskał artystyczne opracowanie w powieści Hrabia Monte Christo Alexandre'a Dumas. [przypis edytorski]
Ali Pasza Janiny (1741–1822) — także: Ali Pasza z Tepeleny (w Albanii); możnowładca osmański, lennik sułtana, władca Epiru. W 1785 został mianowany paszą miasta Janina, następnie podporządkowywał sobie Peloponez, Epir i terytoria należące do dzisiejszej Albanii, budując niezależne od Turcji grecko-albańskie państwo; w Janinie wzniósł twierdzę, był mecenasem sztuki, przyczyniając się do zachowania staroż. kultury greckiej; zawierał sojusze z Francją (Napoleonem Bonaparte), Wielką Brytanią, wspierał spiskowców greckich dążących do niepodległości. W 1821 sułtan wystąpił zbrojnie przeciw Alemu Paszy, który po półtorarocznej wojnie zakończonej wielomiesięcznym oblężeniem Janiny, został pokonany, aresztowany i stracony w 1822 na jeziorze Pamvotida; ten finalny akt życia Alego Paszy zyskał artystyczne opracowanie w powieści Hrabia Monte Christo Alexandre'a Dumas. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — ale, gdy naraz. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — ale, jednak, przecież, tymczasem. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — ale, jednak. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — ale, lecz, jednakże. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — ale. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — jednak, jednakże. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — jednakże. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — jednakże; tu: ale też. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — partykuła wzmacniająca sygnalizująca odmienność, dziś: jednakże. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — partykuła wzmacniająca, sygnalizująca zmianę sytuacji; nagle, wtem. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — spójnik wyrażający przeciwieństwo. [przypis edytorski]
aliści (daw.) — tu: a nuż. [przypis edytorski]
aliście a. aliści (daw.) — jednak, jednakże. [przypis edytorski]
aliści — jednak, mimo to. [przypis edytorski]
Aliści — partykuła wzmacniająca, podkreślająca nagłą zmianę sytuacji. [przypis edytorski]
aliści (starop.) — jednakże. [przypis edytorski]
ali (starop.) — ale (tylko w rymie). [przypis edytorski]
aliteracja — środek stylistyczny polegający na powtórzeniu jednakowych głosek lub zespołów głosowych na początku wyrazów sąsiadujących ze sobą w tekście lub zajmujących analogiczne miejsce w wersie lub w zdaniu. [przypis edytorski]
Alix — w oryginale fr.: Alice, tj. Alicja. [przypis edytorski]
aliż (starop.) — dopóki. [przypis edytorski]
alizaryna — organiczny związek chemiczny z grupy chinonów, substancja wykorzystywana jako barwnik, znany już w starożytności (Egipcjanom, Fenicjanom i Izraelczykom), uzyskiwana z korzeni marzany barwierskiej (rośliny znanej też jako barwica, brocz, czerwone korzenie, czerwony gryk, knap, krap, marzanka, marzanna, marzka, reta), występującej naturalnie na terenach Europy płd.-wsch. (w Jugosławii, europejskiej części Rosji, na Krymie), w Azji (na Cyprze, w Iraku, Iranie, Jordanii, Libanie, Syrii, Turcji, Armenii, Gruzji, a także w Tadżykistanie, Turkiestanie i Uzbekistanie), do XIX w. hodowanej w Europie centralnej do wyrobu farb. [przypis edytorski]
alkad (z hiszp.) — najwyższy urzędnik miasta; burmistrz. [przypis edytorski]
alkad (z hiszp.: sędzia) — najwyższy urzędnik miasta lub gminy w Hiszpanii; burmistrz a. wójt. [przypis edytorski]
alkahest — rozpuszczalnik. [przypis edytorski]
alkalia — zasady. [przypis edytorski]
alkaloidy — grupa naturalnie występujących zasadowych związków organicznych gł. pochodzenia roślinnego, mających silne, lecznicze, narkotyczne, a niekiedy trujące działanie; należą do nich substancje takie jak opium, morfina, kodeina, chinina, kofeina, teobromina, nikotyna, strychnina czy uzyskiwana z kurary i wykorzystywana do zatruwania strzał przez Indian w Ameryce Płd. tubokuraryna. [przypis edytorski]
alkaloidy — grupa naturalnie występujących związków organicznych, głównie pochodzenia roślinnego, wykazujących zwykle silne, nieraz trujące działanie na organizm człowieka. [przypis edytorski]
alkazar (arab.) — pałac, zamek, fort; warowny, a zarazem reprezentacyjny pałac w stylu architektury muzułmańskiej, którego pomieszczenia mieszkalne i użytkowe zgrupowane są wokół dziedzińców z portykami. [przypis edytorski]
Alkazar (hiszp. alcázar; z arab. القصر, al kasr) — wybudowany przez Maurów warowny pałac w centrum miast hiszpańskich (Sewilli, Toledo, Kordobie i in.); tu przen.: serce miasta, siedziba władcy. [przypis edytorski]
alkazar (z arab.) — warowny pałac mauretański w Hiszpanii; najważniejsze alkazary znajdują się w Toledo, Segowii, Sewilli i Kordobie; w Toledo próba przewrotu wojskowego w 1936 nie udała się, wiec wycofujący się rebelianci zajęli Alkazar, chroniąc się w nim z kobietami, dziećmi i cywilnymi zakładnikami; podczas oblężenia (18 lipca do 28 września 1936) twierdza była wielokrotnie bombardowana przez siły republikańskie, ale obrońcom udało się wytrwać do nadejścia odsieczy. [przypis edytorski]
alkazar (z arab.: zamek) — nazwa świeckiej rezydencji o charakterze reprezentacyjnym na Bliskim Wschodzie. [przypis edytorski]
Alkestis, łac. Alcestis (mit. gr.) — córka Peliasa, żona Admeta, króla Feraj, która zgodziła się umrzeć, by przedłużyć życie mężowi. [przypis edytorski]
Alkestis — Rzymianie zapisywali jej imię jako: Alcestis. [przypis edytorski]
Alkibiades (450–404 p.n.e.) — wódz i polityk ateński, w młodości uczeń Sokratesa, jeden z bohaterów dialogu Platona Uczta; wcześnie osierocony przez ojca, Kleiniasa, był wychowywany przez swego wuja Peryklesa; przystojny, bardzo uzdolniony i ambitny, prowadził wystawny tryb życia; zwolennik agresywnej polityki zagranicznej, odegrał kluczową rolę w drugiej połowie wojny peloponeskiej. [przypis edytorski]
Alkibiades (450–404 p.n.e.) — wódz i polityk ateński, w młodości uczeń Sokratesa; odegrał kluczową rolę w drugiej połowie wojny peloponeskiej; osierocony w dzieciństwie, był wychowywany przez swego wuja Peryklesa; przystojny, bardzo uzdolniony i ambitny, prowadził wystawny tryb życia. [przypis edytorski]
