Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 158554 przypisów.
Akademickie Koło Miłośników Dramatu Klasycznego — grupa zorganizowana początkowo (1903) z miłośników teatru jednego z krakowskich gimnazjów, później (1905) ściśle złączona z Uniwersytetem Jagiellońskim; nad kołem sprawowali pieczę kolejno: Michał Bałucki, Kazimierz Morawski, Jerzy Mycielski; organizacja wystawiała spektakl raz w roku na deskach teatru miejskiego, debiutowało tam wielu znanych później aktorów. [przypis edytorski]
Akademii moiey, która mi przysiąc kazała, iż bronić będę iey honoru — zwyczay był przedtym, iż kazano przysięgać młodzieży, iako bronić będzie honoru Akademii; teraz z reformą ustało i krzywoprzysięstwo. [przypis autorski]
akademik (daw.) — profesor akademii, uniwersytetu; członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]
akademik (daw.) — profesor akademii, uniwersytetu. [przypis edytorski]
akademik (daw.) — słuchacz akademii lub uniwersytetu, student; profesor uniwersytetu. [przypis edytorski]
akademik (daw.) — słuchacz akademii, uniwersytetu; student. [przypis edytorski]
akademik — tu: student akademii, tj. uniwersytetu. [przypis edytorski]
akademik — tu: student uniwersytetu (akademii). [przypis edytorski]
akademik — tu w znaczeniu: członek Akademii (jako towarzystwa naukowego). [przypis redakcyjny]
akademik w czepku pstrym — ironicznie o wykształconej kobiecie, zajmującej się nauką. [przypis edytorski]
akademiści — sceptycy z zasady. [przypis tłumacza]
akademizm — kierunek w sztuce od XVII do XIX w., wzorujący się na malarstwie i rzeźbie renesansu i antyku, oparty na naśladownictwie, preferujący doskonałość formalną kosztem ekspresji, propagowany przez ówczesne akademie sztuk pięknych. [przypis edytorski]
Akademos (mit. gr.) — ateński heros z czasów wojny trojańskiej, czczony jako zbawca miasta. Uratował Ateny, wyjawiając Kastorowi i Polideukesowi miejsce, gdzie została ukryta ich siostra Helena, uprowadzona przez Tezeusza. Jego pamięci poświęcono święty gaj nad rzeką Kefisos na płn.-zach. obrzeżach Aten, uważany za miejsce jego pochówku. [przypis edytorski]
Akademos (mit. gr.) — heros ateński, w gaju poświęconym Akademosowi znajdowała się szkoła Platona, stąd: Akademia. [przypis edytorski]
a kajby (gw.) — tu: a gdzie. [przypis edytorski]
Akakiusz Akakiewicz — bohater noweli Gogola pt. Szynel, drobny urzędnik, którego jedyną pasją jest przepisywanie papierów w kancelarii. [przypis edytorski]
akant — bylina o dość dużych, kolczastych liściach, które stały się motywem dekoracyjnym głowicy kolumn w porządku korynckim. [przypis edytorski]
akant — motyw zdobniczy w formie stylizowanego liścia rośliny akant, częsty w sztuce greckiej. [przypis edytorski]
akant — roślina ozdobna o dużych liściach. [przypis edytorski]
akant — roślina ozdobna. [przypis edytorski]
akant (z gr.) — rzeźbiony motyw dekoracyjny w formie splotu liści; roślina o wielkich, kolczastych liściach. [przypis edytorski]
Akanza — dziś popr.: Arkansas. [przypis edytorski]
akaparować (daw., z fr. accaparer) — zagarniać dla siebie. [przypis edytorski]
akaridy (łac. Acari) — pajęczaki: roztocza, w tym kleszcze. [przypis edytorski]
Akarnańczyków i Etolów doprowadził do przyjaznych stosunków z Achajami i do przymierza ze Spartą — rok 388 przed Chr. [przypis tłumacza]
Akarnania — kraina hist. w zach. części Grecji środkowej, nad Zatoką Ambrakijską. [przypis edytorski]
Akarnania — najbardziej na zachód wysunięta kraina Grecji środkowej, nad Morzem Jońskim [na wschodzie ograniczona rzeką Acheloos, na północy Zatoką Ambrakijską]. Akarnańczycy zaatakowali sprzymierzone z Achają etolskie miasto Kalidon (Etolia leży na wschód od Akarnanii, Kalidon w jej kącie południowo-zachodnim). [przypis tłumacza]
A kat jej prosi (…) — a kto ja prosi. [przypis edytorski]
Akatui — ob. Nowy Akatuj, wieś w Kraju Zabajkalskim w Rosji, gdzie w latach 1832–1917 znajdowało się rosyjskie więzienie ciężkiej pracy (katorga) w kopalni rud ołowiowo-srebrowych, część nerczyńskiego systemu katorżniczego. [przypis edytorski]
Akatuj — rosyjskie więzienie funkcjonujące w latach 1832–1917, w którym kara połączona była z ciężkimi robotami. [przypis edytorski]
Akber Khan, dziś popr. Akbar, właśc. Dżalal ad-Din Muhammad Akbar (1542–1605) — cesarz północnych Indii z muzułmańskiej dynastii Wielkich Mogołów. [przypis edytorski]
akcentu uświęconego przez wielkiego papieża z VII wieku — papieżowi Grzegorzowi I Wielkiemu, łac. Gregorius Magnus (ok. 540–604) tradycja przypisuje uporządkowanie i usystematyzowanie śpiewu liturgicznego, znanego później od jego imienia jako chorał gregoriański. [przypis edytorski]
akceptowany — przyjmowany. [przypis redakcyjny]
akcept — tu: weksel po złożeniu akceptu, tj. złożeniu podpisu na wekslu przez osobę zobowiązującą się w ten sposób do zapłaty wskazanej na wekslu kwoty we wskazanym terminie. [przypis edytorski]
akces — dostęp. [przypis redakcyjny]
akcesoria (z łac.) — tutaj: wstępne rozprawy w sądzie. [przypis redakcyjny]
akces (z łac.) — przyłączenie. [przypis edytorski]
akcja — świadectwo udziału w spółce akcyjnej, uprawniające do pobierania zysków w postaci dywidendy. [przypis redakcyjny]
akcja trwa — mowa o akcji przesiedleńczej, trwającej od lipca do września 1942 roku, w ramach której wywożono Żydów z getta do obozu w Treblince. [przypis edytorski]
akcja — tu: bilet wstępu. [przypis edytorski]
akcja — tu: zorganizowane działania niemieckiego okupanta, wymierzone głównie przeciw ludności cywilnej, w tym wypadku społeczności żydowskiej [przypis edytorski]
akcje Suezu — akcje Kompanii Kanału Sueskiego, zarządzającej zbudowanym w 1859–1869 Kanałem Sueskim, który połączył M. Śródziemne z M. Czerwonym, umożliwiając Europejczykom żeglugę do Indii bez opływania Afryki; w 1956 kanał został znacjonalizowany przez władze egipskie. [przypis edytorski]
Akcjum — miasto na przylądku o tej samej nazwie, przy wejściu do Zat. Ambrakijskiej w zach. Grecji. [przypis edytorski]
Akcjusz, właśc. Lucjusz Akcjusz (170 p.n.e.–85 p.n.e) — poeta i dramatopisarz rzymski. [przypis edytorski]
akcydencja (daw.) — akcydens: nieistotna cecha rzeczy mogąca się zmieniać zależnie od okoliczności. [przypis edytorski]
akcydensa (z łac.) — dochody uboczne. [przypis redakcyjny]
akcydens — dochód postronny. [przypis redakcyjny]
akcydensów — dochodów postronnych. [przypis redakcyjny]
akcydens — tu: dodatkowa premia. [przypis edytorski]
akcydens (z łac., filoz.) — nieistotna cecha rzeczy (bytu, filoz.: substancji), mogąca się zmieniać zależnie od okoliczności. [przypis edytorski]
akcyja (starop.) — sprawa. [przypis redakcyjny]
akcyj — dziś forma D.lm: akcji. [przypis edytorski]
akcyjej — [daw. D.lp r.ż. od: akcja; tu:] sprawy. [przypis redakcyjny]
akcyjska krew — potomek Akcjusza, rzekomego protoplasty rodu książąt Esteńskich. [przypis redakcyjny]
akcypa (daw., z łac.) — datek za posługi kościelne. [przypis edytorski]
akcypiter (z łac.) — jastrząb. [przypis redakcyjny]
akcyźny — poborca podatkowy; por. akcyza. [przypis edytorski]
akcyza — cło na rogatkach miejskich, tu przenośnie: zajęcie uciążliwe. [przypis redakcyjny]
akcyzny (z ros.) — w carskiej Rosji urzędnik skarbowy zajmujący się dochodami z akcyzy. [przypis edytorski]
Akdomos — utwór poetycki śpiewany podczas modłów w święto Szawuot. [przypis tłumacza]
a kędy rozdawają — fraszka wymierzona jest przeciw tym protestantom, którzy dla korzyści materialnej udawali stronników kościoła panującego. [przypis redakcyjny]
Akedasa — Adasa, Kedasa, Kedesa, Kadasa, Kydasa, Kydisa, miasteczko w Galilei, Józef Schwartz uważa je za dzisiejsze Dżora di al Chadas (wieś), w odległości 2,5 godziny od Jerozolimy, a 0,5 godziny przed Askalonem. [przypis tłumacza]
Aker — dawna gmina norweska sąsiadująca z miastem Christianią (Oslo), obecnie część tego miasta. [przypis edytorski]
Akerman a. Białogród (dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij) — miasto położone nad limanem Dniestru, ok. 20 km od Morza Czarnego, na terenie dzisiejszej płd. Ukrainy, ok. 50 km na płd. zach. od Odessy, założone w VI w. p.n.e. jako kolonia grecka, w XVII i XVIII w. w rękach tatarskich. [przypis redakcyjny]
Akerman — miasto na Ukrainie; dosł. z tur. biała twierdza. [przypis edytorski]
Akerselven a. Akerselva — norweska rzeka, przepływająca przez Oslo. [przypis edytorski]
Akiba ben Josef (ok. 40–137) — tannaita trzeciej generacji; zaangażowany w ostateczne ustalenie kanonu biblii hebrajskiej oraz zebranie przekazów ustnych dotyczących żydowskiego prawa religijnego, co dało podstawy do pracy nad Miszną. Poparł powstanie Bar-Kochby (132–136), za co zginął śmiercią męczeńską; zaliczany do Dziesięciu Męczenników żydowskich. [przypis edytorski]
Akiba właśc. Akiba ben Josef (ok. 40–137) — tannaita trzeciej generacji; zaangażowany w ostateczne ustalenie kanonu biblii hebrajskiej oraz zebranie przekazów ustnych dotyczących żydowskiego prawa religijnego, co dało podstawy do pracy nad Miszną. Poparł powstanie Bar-Kochby (132–136), za co zginął śmiercią męczeńską; zaliczany do Dziesięciu Męczenników żydowskich. [przypis edytorski]
a kiedy kukułka pierwszy raz zakukała… — według panującego na Litwie ludowego przesądu, piérwszy raz na wiosnę usłyszawszy kukułkę, trzeba zadzwonić znajdującą się w kieszeni monetą, aby przez cały rok miéć wiele piéniędzy. [przypis autorski]
A kiedy przyjdziesz (…) Blaskami krwawią je swojemi… — Z. Dębicki Ekstaza, Lwów 1898, s. 30. Całą litanię do śmierci wykoncypował Miciński w utworze Pieśni triumfującej miłości („Życie” 1899, nr 5). Wygłasza tę litanię wtrącony do więzienia w toledańskim Alkazarze dawny kochanek księżniczki Miriam: „Śmierci — królowo niebieska — ratuj mnie — śmierci — zwiastunko miłosierdzia — wspomóż mnie — śmierci — lekarko nieuleczalnych — uzdrów mnie — śmierci, tęsknoto żyjących — porwij mnie — śmierci — furto niebieska — wypuść mnie — śmierci — gwiazdo zaranna — zabij mnie” etc. Cytowane Pieśni Miciński wcielił do tekstu powieści Nietota. Księga tajemna Tatr, Warszawa 1910, s. 88–100. [przypis autorski]
A kiedyś niech powstanie mściciel z naszych kości — przysłowiowe. [przypis edytorski]
A kiedy straszną opisują burzę, To chmura piorun zostawia w cenzurze — aluzja do zaostrzonej cenzury carskiej po powstaniu listopadowym. [przypis edytorski]
Akkadowie — lud semicki, zamieszkujący Mezopotamię od III tysiąclecia p.n.e. [przypis edytorski]
Akka (hebr. עכו: Akko; arab. عكا: Akka) — miasto w Izraelu, zw. także: Akra, Saint-Jean-d'Acre (fr.), położone w Dystrykcie Północnym, strategicznie położone, starożytne miasto portowe, o historii sięgającej epoki brązu. [przypis edytorski]
Akka — istniejące prawdopodobnie od III tysiąclecia p.n.e. miasto portowe. Okres największej świetności miasta przypada na XIV/XIII w. p.n.e. Za czasów króla Salomona miasto należało do Królestwa Izraela, choć pozostawało silnie związane politycznie z Fenicją. [przypis edytorski]
Akka — ważne nadmorskie miasto handlowe na południu Fenicji (dziś w północnym Izraelu). [przypis edytorski]
akklimatisierte, der (niem.) — zaaklimatyzowany. [przypis edytorski]
Akko a. Akka, a. Akra — miasto położone w Dystrykcie Płn. w Izraelu (w rzeczywistości od Jerozolimy dzieli je ponad 150 km). [przypis edytorski]
akkomodować intencyje — stosować zamysły. [przypis redakcyjny]
akkomodować — przykładać. [przypis redakcyjny]
akkomodować — przysługiwać się. [przypis redakcyjny]
akkomodować — układać, przysposabiać. [przypis redakcyjny]
akkomodować — ułożyć. [przypis redakcyjny]
a kługer mensz (jid.) — mądry człowiek. [przypis edytorski]
aklamacja (z łac. acclamatio: okrzyk) — sytuacja, w której wszyscy się zgadzają, co wybrać, wszyscy głosują na to samo rozwiązanie. [przypis edytorski]
aklamacja (z łac.) — jednogłośne przyjęcie jakiejś decyzji, bez konieczności głosowania i liczenia głosów. [przypis edytorski]
aklimatacja — właśc.: aklimatyzacja; przystosowanie się do innego, nowego klimatu. [przypis redakcyjny]
a kluger mensz, erłycher mensz (jid.) — mądry człowiek, uczciwy człowiek. [przypis edytorski]
akmeizm (z gr. akmḗ: szczyt) — nurt w poezji rosyjskiej w latach 1912–1932, unikająca wieloznaczności odmiana klasycyzmu; akmeizm reprezentowali m. in. Nikołaj Gumilow, Osip Mandelsztam i Anna Achmatowa. [przypis edytorski]
Akme — „Ta Akma była rodem Żydówka, znajdująca się w służbie Julii cesarzowej”, Starożytności XVII, v, 7, przekład Lippomana (Julia = Liwia, p. wyżej I, XXVIII, 6, uwaga). [przypis tłumacza]
akolita — pomocnik kapłana, posługujący podczas obrządków religijnych. [przypis edytorski]
akomodacja oka — dostosowanie się oka do ostrego widzenia przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. [przypis edytorski]
akomodacji — życzliwości, przychylności. [przypis redakcyjny]
akomodować (czemuś) (daw.) — dostosować się (do czegoś). [przypis edytorski]
akomodować — prowadzić, układać. [przypis redakcyjny]
akomodować się (daw.) — przystosowywać się. [przypis edytorski]
akomodować się — przystosowywać się. [przypis edytorski]
akomodować się (tu daw.) — zastosować się, wprowadzić w życie. [przypis edytorski]
akomodować się — tu: stosować się. [przypis edytorski]
akomodować się (z łac. accomodare: przystosować, poświęcić) — tu: przestawić się. [przypis edytorski]
