Przypisy

Amati, Nicolo (1596–1648) — włoski mistrz lutniczy z Cremony, najwybitniejszy z lutniczego rodu Amatich, nauczyciel Stradivariusa. [przypis edytorski]

amatorowie — dziś popr. forma: amatorzy. [przypis edytorski]

amatorskie roboty rzemieślnicze Hippiasza — Hippiasz z Elidy (V–IV w. p.n.e.) to grecki sofista, poeta, polityk, posiadający rozległą wiedzę z wielu dziedzin; w dialogu Platona Hippiasz Mniejszy Sokrates przypomina, że Hippiasz chwalił się, iż wszystko, co ma na sobie, zrobił własnymi rękami: pierścień, zarzutkę, koszulę, pasek, buty. [przypis edytorski]

amatorstwo — tu: upodobanie, zamiłowanie do czegoś. [przypis edytorski]

Amat, Pafos, Idalia; Cytera — miasta na Cyprze, siedziby kultu Wenery; Cytera, wyspa u płd. brzegu Lakonii. [przypis edytorski]

Amaury (pseud.), właśc. Ernest-Félix Socquet (1849–1916) — francuski aktor. [przypis edytorski]

Amazarak — (znany również jako Amezjarak, Amazarek, Semjaza, Szamjaza, Szemhazaj) w tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej upadły anioł, który nauczył rzemiosła czarnoksiężników i zielarzy. Jest jednym z przywódców dwustu aniołów, którzy zstąpili z nieba na ziemię i współżyli z ludzkimi kobietami, płodząc gigantów, co stało się jedną z przyczyn decyzji Boga o zniszczeniu ludzkości przez potop. Wg Zoharu Amazarak pojął za żonę jedną z córek Adama i Ewy i miał z nią synów. [przypis edytorski]

Amazjasz — król Judy, panujący ok. 796–792 p.n.e. [przypis edytorski]

amazońskie lico — twarz bez zarostu, więc jak kobieca; Amazonki były legendarnym plemieniem kobiet-wojowniczek. [przypis edytorski]

amazonka (daw.) — tu: damski strój jeździecki. [przypis edytorski]

amazonka — kobieta uprawiająca jazdę konną; od nazwy mitycznego plemienia kobiet-wojowniczek. [przypis edytorski]

amazonka — kobieta-wojowniczka w mitologii greckiej a. kobieta jeżdżąca konno. [przypis edytorski]

Amazonka (mit. gr.) — kobieta należąca do plemienia wojowniczek znad Morza Czarnego; przen.: kobieta uprawiająca jazdę konną. [przypis edytorski]

Amazonka — przedstawicielka mitycznego plemienia wojowniczek. [przypis edytorski]

Amazonka — rzeka w Ameryce Południowej; według niektórych źródeł jest to najdłuższa rzeka na świecie. [przypis edytorski]

amazonka — tu: długa suknia używana przez kobiety jako strój do jazdy konnej. [przypis edytorski]

amazonka — tu: kobieta uprawiająca jazdę konną. [przypis edytorski]

amazonka — tu: strój kobiecy do jazdy konnej. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię kobiet-wojowniczek. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię kobiet-wojowniczek; wg różnych opowieści miały zamieszkiwać wybrzeża M. Czarnego, Trację lub podnóża Kaukazu. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię kobiet-wojowniczek; wg różnych opowieści miały zamieszkiwać wybrzeża M. Czarnego, Trację lub podnóża Kaukazu. Z Amazonkami walczyli greccy herosi: Bellerofont, Herakles i Tezeusz. Pod koniec wojny trojańskiej przybyły na odsiecz Troi; ich przywódczyni, Pentezilea, poległa w walce Achillesem. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię wojowniczych kobiet. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię wojowniczych kobiet. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię wojowniczych kobiet; tu przen. amazonka: dzielna kobieta. [przypis edytorski]

Amazonki (mit. gr.) — plemię wojowniczych kobiet; tworzyły społeczność wyłącznie kobiecą; z potomstwa, pochodzącego z krótkotrwałych związków z mężczyznami, wychowywały jedynie dziewczęta, żeby podtrzymać ród. [przypis edytorski]

Amazonki — w mitologii greckiej plemię wojowniczych kobiet; miały one rzekomo usuwać dziewczętom pierś, bowiem przeszkadzała w używaniu łuku. [przypis edytorski]

Amazonki — w mitologii greckiej plemię wojowniczych kobiet. [przypis edytorski]

Amazonki (…) z groźną Pentezileą (mit. gr.) — Amazonki miały być plemieniem kobiet-wojowniczek, córek boga Aresa; wg różnych wersji mitu miały zamieszkiwać wybrzeże Morza Czarnego, Trację, centralną Scytię na lewym brzegu Dunaju bądź płn. wybrzeże Azji Mniejszej u podnóża Kaukazu; Pentezilea, ich przywódczyni, przybyła na czele Amazonek na odsiecz Troi i tam poległa w walce Achillesem. [przypis edytorski]

Amazon tu plemię rozsiadło się obozem — Amazonki napadły Ateny, żeby uwolnić swoją królową, wywiezioną i poślubioną przez Tezeusza, zostały jednak pokonane. [przypis edytorski]

Amazys a. Ahmose II (VI w. p.n.e.) — władca starożytnego Egiptu z XXVI dynastii, panujący w latach 570–526 p.n.e., znany głównie z Dziejów greckiego historyka Herodota. [przypis edytorski]

ambaje (daw.) — bzdury. [przypis edytorski]

ambaje — zmyślenia, bzdury. [przypis edytorski]

ambaras (daw.) — kłopot, przykrość. [przypis edytorski]

ambaras (daw.) — kłopot. [przypis edytorski]

ambaras — daw. kłopot sprawiany przez jakąś osobę lub rzecz albo trudna, przykra sytuacja. [przypis edytorski]

ambaras (daw.) — trudność, kłopot. [przypis edytorski]

ambaras (daw.) — trudność, kłopot. [przypis edytorski]

ambaras — kłopotkiwa sytuacja. [przypis edytorski]

ambaras — kłopot. [przypis edytorski]

ambarasować (daw.) — niepokoić, kłopotać, fatygować. [przypis edytorski]

ambarasować (daw.) — sprawiać kłopot; wprawiać w zakłopotanie. [przypis edytorski]

ambaras (przestarz.) — kłopot sprawiany przez jakąś osobę albo trudna, przykra sytuacja. [przypis edytorski]

ambaras (przestarz.) — kłopot, trudności, tarapaty. [przypis edytorski]

ambaras (przestarz.) — kłopot, trudności, tarapaty. [przypis edytorski]

ambarasujący — kłopotliwy. [przypis edytorski]

ambasada — tu: poselstwo, misja. [przypis edytorski]

ambasadora (daw.) — wysłannik. [przypis edytorski]

ambasador — główny przedstawiciel władz jakiegoś państwa, reprezentujące je poza jego granicami. [przypis edytorski]

Amberg — miasto w Niemczech, w Bawarii. [przypis edytorski]

ambetować (z fr. embêter) — denerwować, zawracać głowę. [przypis edytorski]

ambicjant — osoba ambitna, z dużym poczuciem własnej godności. [przypis edytorski]

ambicji — ze względu na rytm czytamy czterosylabowo (am-bi-cy-ji). [przypis edytorski]

ambicyj — dziś raczej: ambicji. [przypis edytorski]

Ambigu-Comique — właśc. Théâtre de l'Ambigu-Comique, teatr paryski przy bulwarze du Temple, zał. 1769, zniszczony w pożarze w 1827, odbudowany przy pobliskim bulwarze Saint-Martin. [przypis edytorski]

ambit — ambicja. [przypis edytorski]

ambitio (łac.) — obchodzenie; chodzenie dokoła, prosząc; w Rzymie o kandydatach na urząd: ubieganie się o urząd. [przypis edytorski]

ambiwalencja — postawa charakteryzująca się jednoczesnym występowaniem pozytywnego, jak i negatywnego nastawienia do czegoś. Ambiwalencja doznawana w tym samym momencie wobec tej samej osoby lub sytuacji jako jedna emocja o dwóch przeciwstawnych znakach jest objawem chorobowym występującym m.in. w schizofrenii. [przypis edytorski]

ambo (daw.) — kombinacja; zestawienie dwóch numerów w loterii. [przypis edytorski]

Ambrakia — kolonia Koryntu nad Morzem Jońskim, między Epirem a zachodnio-środkową Grecją. [przypis edytorski]

ambra — składnik perfum, pozyskiwany z podgardla kaszalota. [przypis edytorski]

ambra — składnik perfum, wydzielany przez gruczoły przewodu pokarmowego kaszalota. [przypis edytorski]

ambra — składnik perfum, wydzielina z przewodu pokarmowego kaszalota. [przypis edytorski]

ambra — substancja pochodzenia odzwierzęcego (wytwarzają ją wieloryby, prawdopodobnie wskutek niestrawności; po wydaleniu można ją znaleźć na wybrzeżu) tradycyjnie wykorzystywana do produkcji perfum. [przypis edytorski]

ambra — substancja używana jako kadzidło i do wyrobu perfum. [przypis edytorski]

ambra — wydzielina przewodu pokarmowego kaszalota o balsamicznym zapachu; używana do wyrobu perfum. [przypis edytorski]

ambra — wydzielina przewodu pokarmowego kaszalota o balsamicznym zapachu, używana do wyrobu perfum. [przypis edytorski]

ambra — wydzielina żołądka wieloryba (kaszalota), która służy do zlepienia ze sobą resztek jedzenia lub innych niestrawionych materiałów; odnajdowana w morzu i na jego wybrzeżach, jest od starożytności wykorzystywana m.in. w wyrobach perfumeryjnych. [przypis edytorski]

ambra — wydzielina znajdowana w jelitach zabijanych wielorybów, najczęściej kaszalotów, stosowana dawniej jako utrwalacz zapachów; wg daw. wierzeń miała też być lekiem o czarodziejskich właściwościach. Dziś na wieloryby już się nie poluje, a w przemyśle perfumeryjnym ambrę zastąpiły substancje roślinne lub syntetyczne. [przypis edytorski]

Ambroise Paré (1510–1590) — francuski chirurg. [przypis edytorski]

Ambroży z Mediolanu (ok. 339–397) — arcybiskup Mediolanu, święty katolicki. [przypis edytorski]

Ambroży z Mediolanu, właśc. Ambrosius Aurelius (ok. 340–397) — biskup Mediolanu, kaznodzieja; święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, ojciec i doktor Kościoła. [przypis edytorski]

Ambroży z Mediolanu, właśc. Ambrosius Aurelius (ok. 340–397) — biskup Mediolanu, teolog, jedna z najbardziej wpływowych postaci IV w.; jeden z tzw. Ojców i Doktorów Kościoła. [przypis edytorski]

ambrozja (mit. gr.) — pokarm bogów olimpijskich. [przypis edytorski]

ambrozja (mit. gr.) — pokarm bogów. [przypis edytorski]

ambrozja — mit. gr. pokarm bogów, zapewniający im nieśmiertelność oraz wieczną młodość i piękność. [przypis edytorski]

ambrozja (mit. gr.) — pokarm bogów, zapewniający im nieśmiertelność. [przypis edytorski]

ambrozja (mit. gr.) — pokarm (czasem też napój) bogów, zapewniający nieśmiertelność. [przypis edytorski]

ambrozja (mit. gr.) — pokarm (czasem też napój) bogów, zapewniający nieśmiertelność. [przypis edytorski]

ambrozja (mit. gr.) — pożywienie bogów, zapewnia nieśmiertelność. [przypis edytorski]

ambrozyjny — tu: boski (od ambrozji, pokarmu bogów). [przypis edytorski]

ambrozyjski — przymiotnik od ambrozji, pokarmu bogów. [przypis edytorski]

ambrozyjski — przym. od rzecz. ambrozja; ambrozja: pokarm bogów olimpijskich, zapewniający im nieśmiertelność i wieczną młodość. [przypis edytorski]

ambrozyjski — rozkoszny; przym. od rzecz. ambrozja; ambrozja: pokarm bogów greckich, zapewniający im nieśmiertelność i wieczną młodość. [przypis edytorski]

ambrozyjski — wonny, upojny; ambrozja: pokarm bogów olimpijskich. [przypis edytorski]

Amburk — Hamburg. [przypis edytorski]

ameba — zmiennokształtny pierwotniak. [przypis edytorski]

ameizas, popr.: ameixas (port.) — śliwki. [przypis edytorski]

Amelia Hertzówna — ur. 15 października 1879 w Warszawie, zm. w 1942 r. w Warszawie; jej tłumaczenia przeszły do domeny publicznej; red. WL. [przypis edytorski]

Amelia Orleańska, właśc. Amelia Maria Ludwika Helena Orleańska (1865–1951) — królowa Portugalii, najstarsza córka Filipa Orleańskiego, hrabiego Paryża. [przypis edytorski]

Amelia Rotter-Jarnińska (1879–1942) — aktorka; siostra innej aktorki, Stanisławy Rotter. [przypis edytorski]

amem, ames, amet, amemus, ametis (łac.) — kochałbym, kochałbyś, kochałby, kochalibyśmy, kochalibyście. [przypis edytorski]

Amen, amen — oczywisty anachronizm, gdyż hebrajskie słowo amen, uroczysty zwrot potwierdzający (dosł.: niech tak będzie), przeniknęło do łaciny dopiero w czasach chrześcijańskich. [przypis edytorski]

amen (hebr. dosł.: na pewno) — termin ten jest używany w religiach judaistycznej i chrześcijańskiej na zakończenie i potwierdzenie słów modlitwy, wówczas rozumie się go w znaczeniu: „niech tak się stanie”. [przypis edytorski]

 Amen — oczywisty anachronizm, gdyż hebrajskie słowo amen, uroczysty zwrot potwierdzający (dosł.: niech tak będzie), przeniknęło do innych języków dopiero w czasach chrześcijańskich. [przypis edytorski]

Amen tako Bog daj — strofa ta stanowi zakończenie tzw. kanonicznej wersji utworu, obejmującej piętnaście strof. W niniejszym przekazie kolejność strof jest nieco przestawiona; nastepują po sobie strofy: 1-6, 14, 7-10, 12, 15. Brak strofy 11: „Już nam czas, godzina grzechów się kajaci,/ Bogu chwałę daci,/ Ze wszemi siłami Boga miłowaci.” Brak też strofy 13: „Wszyscy święci, proście,/ Nam grzesznym spomożcie,/ Bysmy z wami bydlili, Wiecznie Boga chwalili.” Strofy te w redakcji prof. Łosia zostały opublikowane w zbiorze luźnych zwrotek jako pojawiające się w zapisach niestale. [przypis edytorski]

Amenti a. Duat (mit. egip.) — kraina zmarłych, królestwo boga Ozyrysa i siedziba innych bóstw. [przypis edytorski]

Amenti — nie bogini, ale jedna z nazw królestwa zmarłych w staroż. mitologii egipskiej, inne nazwy: Duat, Tuat, Akert, Amenthes, Amenti, Neter-khertet; jego symbolem była gwiazda wpisana w okrąg. [przypis edytorski]

amen (z hebr.) — tak, zaiste; niech się stanie; w judaizmie i chrześcijaństwie formuła uroczystego potwierdzenia i zgody. [przypis edytorski]

a merder (jid.) — rozbójnik. [przypis edytorski]

Americanos (hiszp.) — Amerykanie. [przypis edytorski]