Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 447 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 163388 przypisów.
divertere (łac.) — wstąpić. [przypis redakcyjny]
divertissement (fr.) — wywodzące się z francuskiej kultury dworskiej XVII w. krótkie widowiska, np. baletowe lub o charakterze mieszanym. [przypis edytorski]
divertissement (fr.) — zabawa, rozrywka; także: wywodzące się z fr. kultury dworskiej XVII w. krótkie widowiska, np. baletowe lub o charakterze mieszanym, pokazywane np. w antrakcie sztuk teatralnych czy operowych. [przypis edytorski]
dives a nie divus — bogaty, a nie boski. [przypis redakcyjny]
Divide et impera (łac.) — dziel i rządź. [przypis edytorski]
divide et impera (łac.) — dziel i rządź; rzym. maksyma streszczająca zasadę zdobywania i utrzymywania władzy przez skłócanie przeciwników i powstrzymywanie ich przed połączeniem sił. [przypis edytorski]
Divide et impera (łac.) — rozdzielaj i panuj; [dziel i rządź; red. WL]. [przypis redakcyjny]
divinae particula aurae (łac.) — cząstką ducha boskiego. [przypis redakcyjny]
divinatio (łac.) — tu: ubóstwienie. [przypis edytorski]
divination poétique (fr.) — proroctwo poetyckie. [przypis redakcyjny]
divinitus (łac.) — z Bożego natchnienia. [przypis edytorski]
divinitus (łac.) — z natchnienia Bożego. [przypis redakcyjny]
Divitiarum (…) satietas (łac.) — „Bogactwa owocem jest dostatek; o dostatku świadczy sytość” (Cicero, Paradoxa stoicorum, VI, 2; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
diwa — duch bądź bóstwo. [przypis edytorski]
diw a. dziw — postać złośliwego bożka w mitologii słowiańskiej. [przypis edytorski]
Diwa — w mit. słowiańskiej bożyszcze wróżące klęskę; wiara w nią rozpowszechniona była na Ukrainie, Podlasiu i Mazowszu. Tutaj jest imieniem własnym starej kobiety. [przypis edytorski]
diwa (z wł. diva: boska) — gwiazda sceny, słynna śpiewaczka, aktorka lub tancerka. [przypis edytorski]
diw (mit. st. irań.) — zły duch, demon. [przypis redakcyjny]
Diwrej Hajamim (Diwrej Hajomim) — Księgi Kronik, także nazwa kroniki. [przypis tłumacza]
Diwy — podług starożytnej mitologii Persów złośliwe geniusze, które niegdyś panowały na ziemi, potem wygnane przez aniołów, mieszkają teraz na końcu świata, za górą Kaf. Obszerniej o tym u Hammera, skąd poeta przejął powyższe objaśnienie. [przypis redakcyjny]
Dixerat (…) soporem — Vergilius, Aeneida, VIII, 387, 392. [przypis tłumacza]
dix-huit-cent-trente (fr.) — lata 30-te XIX wieku. [przypis edytorski]
dix-huitième siècle (fr.) — osiemnasty wiek. [przypis edytorski]
Dixi custodiam vias meas (łac.) — Rzekłem: „Będę pilnował dróg moich”; Psalm 39. [przypis edytorski]
Dixi in corde meo de filiis hominum (łac.) — Koh 3, 18: „Rzekłem w sercu mym o synach ludzkich”. [przypis tłumacza]
dixi (łac.) — dosł.: powiedziałem, rzekłem; słowo używane często na zakończenie dłuższej przemowy wyjaśniającej stanowisko mówcy. [przypis edytorski]
dixi (łac.) — rzekłam, rzekłem (zwyczajowo na koniec wypowiedzi wyjaśniającej czyjeś stanowisko). [przypis edytorski]
dixi (łac.) — rzekłem. [przypis edytorski]
dixi (łac.) — rzekłem; wyraz kończący wypowiedź. [przypis edytorski]
dixit Dominus Domino meo (łac.) — rzekł Pan do Pana mego. [przypis autorski]
Dixit Dominus (łac.) — „Powiedział Pan” (Ps 109.) [przypis tłumacza]
Dixit injustus ut delinquat in semet ipso (łac.) — Nieprawość mówi do bezbożnika w głębi jego serca; Psalm 36 (35). [przypis edytorski]
Dixit insipiens in corde suo, non est Deus (łac.) — Mówi głupi w swoim sercu; Psalm 14. [przypis edytorski]
dix neuf ans (fr.) — dziewiętnaście lat. [przypis edytorski]
„diżestia” (neol.) — z fr. digestion: trawienie, przemyślenie. [przypis edytorski]
diżur a. dyżur (fr. de jour) — tutaj: dozór, na pewien dzień przypadający. [przypis redakcyjny]
Dizraeli — właściwie Beniamin Disraeli (1804–1881), polityk angielski, przywódca konserwatystów, w tym czasie premier i kierownik polityki zagranicznej Wielkiej Brytanii. [przypis redakcyjny]
djabeł — dziś popr.: diabeł. [przypis edytorski]
djabeł — dziś popr. pisownia: diabeł. [przypis edytorski]
djabłów — popr.: diabłów. [przypis edytorski]
djins (ang.) — dżinny, dobre lub złe duchy w kulturze arabskiej. [przypis tłumacza]
Djurgården — wyspa stanowiąca część Sztokholmu, o dużym znaczeniu krajobrazowym, kulturalnym i rekreacyjnym. Swoją nazwę wzięła od zwierzyńca (szwedz. djurgård) założonego przez króla Jana III (1569–1592), gdzie trzymano jelenie, łosie i renifery, który z czasem nabrał charakteru parku rekreacyjnego. Na Djurgården mieszczą się m.in. muzeum na świeżym powietrzu Skansen oraz park rozrywki Gröna Lund założone pod koniec XIX stulecia, budynki ambasad oraz znane galerie sztuki powstałe na początku XX w.: Liljevalchs konsthall, Prins Eugens Waldemarsudde i Thielska Galleriet. [przypis tłumacza]
Djurgårdsbron — most prowadzący z centrum Sztokholmu na wyspę Djurgården. [przypis tłumacza]
D. Juruś, Dzieje własności prywatnej, od starożytności do współczesności, Warszawa 2014, s. 7. [przypis autorski]
D. Juruś, Dzieje własności prywatnej…, s. 12–13. [przypis autorski]
D. Juruś, Dzieje własności prywatnej…, s. 13. [przypis autorski]
D. Juruś, Dzieje własności prywatnej…, s. 15. [przypis autorski]
D. Juruś, Dzieje własności prywatnej…, s. 19. [przypis autorski]
D. Juruś, Dzieje własności prywatnej…, s. 8. [przypis autorski]
dławiący lęk mówił ludziom, że to dopiero początek — μείζονα δὲ τῶν ἑκάστοτε τολμωμένων τὴν ἐπὶ τοῖς ἀπειλουμένοις ἀνάτασιν (N), μετάστασιν (D); inni tłumacze ściślej trzymali się oryginału, według mnie ze stratą kolorytu. [przypis tłumacza]
dławić — dusić, prześladować, gnębić. [przypis edytorski]
dławić — dusić. [przypis edytorski]
dławić — tu: dusić, zabijać. [przypis edytorski]
dławić —tu: tłumić, dusić, gasić. [przypis edytorski]
dławiduda — organista. [przypis autorski]
dławiduda (żart.) — organista; muzykant, grajek. [przypis edytorski]
dławiduda (żart.) — organista. [przypis edytorski]
dławny — dławiony, duszony. [przypis redakcyjny]
dłoń w trąbkę zwinął — aby lepiej dostrzec z odległości. [przypis redakcyjny]
dłonią giaura — Giaur, poprawniej Kiafir, znaczy „niewierny”. Tak muzułmanie nazywają chrześcijan. [przypis autorski]
dłonie nasze nie byłyby się tak silnie zwarły — daw. konstrukcja składniowa (czas zaprzeszły); dziś: nasze dłonie nie zwarłyby się tak silnie. [przypis edytorski]
dłoto — dziś popr.: dłuto. [przypis edytorski]
dłubek — guzdrała, człowiek nieudolny. [przypis autorski]
Długa nań była feria — feria to część modlitewnika (brewiarza) wyznaczona na pewien dzień, niekiedy bardzo obszerna. [przypis edytorski]
długa przynajmniej półtorej mili — w rzeczywistości trasa ta jest prawie o połowę krótsza. [przypis edytorski]
dług honorowy — w ówczesnej obyczajowości szlacheckiej: dług wynikający z przegranej w karty. [przypis redakcyjny]
długi czas — «Dwadzieścia dwa lata», zob. Raszi do 37:34. [przypis edytorski]
długiém — dziś popr. forma Msc. lp r.n.: długim. [przypis edytorski]
długiej niecierpliwe bitwy — zniecierpliwione długą bitwą (składnia łac.). [przypis edytorski]
Długie kosy nie rozplotą — w trakcie wesela pannie młodej ściągano wianek, rozplatano warkocze i zakładano czepiec. [przypis edytorski]
długie mury — zbudowane za Peryklesa w latach 461–457; dwa ramiona, długości prawie 8 km, północne i środkowe, łączyły port Pireus z miastem, a droga z Faleronu do Aten zabezpieczona była trzecim ramieniem, południowym. [przypis tłumacza]
długimi gonitwy (daw. forma N.lm) — dziś: długimi gonitwami. [przypis edytorski]
Długim milczeniem ochrypiała stoi — Kiedy te trzy namiętności, krewkość zmysłowa, pycha i chciwość, hamujące nasz postęp ku wysokości moralnej i strącające nas na dół, przepalą się w swoich ogniach, na koniec przebudza się w nas rozum. Lecz rozum, ponieważ i tak długo w nas milczał, nie może od razu, przy pierwszym przebudzeniu się jasno i wyraźnie do nas przemawiać; dlatego zdaje się być ochrypły za długim milczeniem. Tu Dante uosabia rozum w osobie Wirgiliusza. Cześć, jakiej doznawał ten poeta w wiekach średnich, jego talent umiarkowany, oświecony smakiem i ukształceniem wyższym umysłowym, jego styl jasny i zwięzły, na koniec jego VI Ekloga, w której Dante, a przed nim jeszcze Konstanty Wielki dopatrzyli proroczej zapowiedzi chrystianizmu, wyraźnie skłoniły Dantego, [by] zrobić z Wirgiliusza symbol rozumu. Jako gorący zwolennik Augusta i wielbiciel cesarstwa rzymskiego jest Wirgiliusz także przedstawicielem ideałów politycznych Dantego, wszechświatowej potęgi cesarzy. Wirgiliusz jest w Dantowskiej Komedii przewodnikiem do wysokości, o ile bez światła objawionej wiary rozum może podążyć. [przypis redakcyjny]
długim żurawiem — tu: jak długi klucz żurawi. [przypis edytorski]
długi przeszło siedem metrów — w rzeczywistości długość ciała diugoni nie przekracza 3,3 m. [przypis edytorski]
dług księciu brandenburskiemu — w traktacie welawskim (10 września 1667) oddano Fryderykowi Wilhelmowi w zastaw Elbląg i Drahim, zastrzegając wykup Elbląga za 400 000 talarów, starostwa drahimskiego za 120 000 talarów. [przypis redakcyjny]
długocienny — rzucający długi cień. [przypis edytorski]
długogłowych i brachycefalów — nawiązanie do frenologii (z gr. φρήν, phrēn: rozum, umysł), daw. teorii naukowej, szukającej związków między cechami psychicznymi człowieka a fizyczną budową czaszki i mózgu; brachycefal (z gr.) — krótkogłowy. [przypis edytorski]
długo gniewliwy (starop.) — zapamiętały w gniewie. [przypis edytorski]
długo książę w niewoli u nich siedział — w 1393; Sienkiewicz prawdopodobnie przesadza na temat czasu trwania niewoli. [przypis edytorski]
Długonogi Pająk — w oryg. Daddy-Long-Legs, dosłownie Tatko Długonogi, potoczna nazwa jednego z pająków z rodziny nasosznikowatych (Pholcidea). [przypis edytorski]
długoruny (neol.) — o długich włosach. [przypis edytorski]
długość — w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „odległość”. [przypis redakcyjny]
długości osiemdziesięciu trzech stóp i czterech cali — tj. 25,4 m. [przypis edytorski]
długoś u niego była — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: długo u niej nie byłaś. [przypis edytorski]
Długosz, IV, 530. [przypis autorski]
Długosz, Jan (1415–1480) — polski historyk, autor Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego) opisujących historię Polski od czasów legendarnych do r. 1480 i obejmujących także dokładny geograficzny i hydrograficzny opis ziem polskich; sekretarz biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, kanonik krakowski od 1436 r., od 1480 r. arcybiskup lwowski; dyplomata, podróżował jako poseł do Rzymu, Czech i na Węgry, od 1467 r. wychowawca synów króla Kazimierza Jagiellończyka. Pochowany na Skałce. [przypis edytorski]
Długosz, Liber beneficiorum, I, 261. [przypis autorski]
długowełniste barany — Moneta z czasów św. Ludwika, tak nazywana dla wybitego na niej Baranka Bożego, z napisem: Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis! [Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami; red. WL]. [przypis tłumacza]
długoż — czy długo. [przypis edytorski]
długo żeby sobie — w wyd. BN w oprac. J. Krzyżanowskiego: i dłużej by sobie. [przypis edytorski]
długoż — wzmocnione „długo”. [przypis edytorski]
dług wdzięczności Przybyszewskiemu — „W Ideach spłaciłem dług wdzięczności Przybyszewskiemu”, patrz przedmowa do Idei, str. XV–XVIII. [red. WL]. [przypis edytorski]
Dłuska, Maria (1900–1992) — językoznawczyni i teoretyczka literatury. [przypis edytorski]
Dłuski, Kazimierz (1855–1930) — działacz socjalistyczny; lekarz, założyciel sanatorium przeciwgruźliczego w Zakopanem. [przypis edytorski]
dłutować — tu: rzeźbić. [przypis edytorski]
dłużej jak — dziś popr.: dłużej niż. [przypis edytorski]
dłużen (daw.) — dłużny. [przypis edytorski]
dłużnik, który się bliskich god lęka — [lęka się] Bożego Narodzenia, jako czasu opłaty. [przypis redakcyjny]
dłużny będę Apollinowi nową ofiarę dziękczynną — jedną ofiarę winien za ocalenie życia na wojnie, drugą za los szczęśliwy, jaki mu Cyrus gotuje. [przypis tłumacza]
