Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | polski
Znaleziono 724 przypisów.
epigraf (z gr.) — inskrypcja, pamiątkowy napis umieszczany zwykle na pomnikach, grobowcach czy budynkach, stanowiący wyróżniany element architektoniczny. [przypis edytorski]
epigraf (z gr.) — inskrypcja, pamiątkowy napis umieszczany zwykle na pomnikach, grobowcach czy budynkach, stanowiący wyróżniany element architektoniczny. [przypis edytorski]
epigram a. epigramat (z gr. epigramma: inskrypcja) — bardzo krótki utwór poetycki, zwykle dowcipny, z wyrazistą puentą. [przypis edytorski]
epigramat a. epigram (z gr. epigramma: inskrypcja) — bardzo krótki utwór poetycki, zwykle dowcipny, z wyrazistą puentą; dziś popr. lm: epigramaty. [przypis edytorski]
epigramat (z gr. epigramma: inskrypcja) — bardzo krótki utwór poetycki, zwykle dowcipny, z wyrazistą puentą. [przypis edytorski]
epigramat (z gr.) — starożytny gatunek lit., pochodzący od napisów na grobowcach i pomnikach. [przypis edytorski]
epileptycznie (z gr.) — tak, jak przy ataku epilepsji, konwulsyjnie. [przypis edytorski]
epilichnia (z gr.) — małe naczynka z wonnościami. [przypis edytorski]
epilimma ( z gr.) — pachnidła, wonności. [przypis edytorski]
epilog (z gr. epílogos) — końcowa część utworu literackiego, opisująca dalsze losy bohaterów lub wyjaśniająca intencje autora albo znaczenie utworu. [przypis edytorski]
epilychnia a. epilichnia (z gr.) — ozdobne małe naczynia, w których palono wonności. [przypis edytorski]
epitalamium (łac., z gr.; lit.) — pierwotnie: staroż. grecka pieśń chóralna na cześć nowożeńców, wykonywana przed komnatą ślubną; później: utwór pochwalny napisany z okazji ślubu. [przypis edytorski]
epitaphium (łac., z gr.) — napis na nagrobku. [przypis redakcyjny]
epod lub epoda (gr.) — w chórze gr. część pieśni występująca po strofie i antystrofie. [przypis edytorski]
Ereb (mit. gr.; z gr. erebos: mrok) — bóg ciemności, a także określenie podziemnej krainy zmarłych (Hadesu) albo najgłębszej i najciemniejszej jej części (Tartaru). [przypis edytorski]
erem (z gr.) — pustelnia. [przypis edytorski]
erem (z gr.) — pustelnia, samotnia. [przypis redakcyjny]
erotematyczna metoda (z gr. erotema: pytanie) — metoda dyskusji i nauczania polegająca na zadawaniu szeregu pytań, zwana też sokratyczną. [przypis edytorski]
erytromania (z gr.) — maniackie upodobanie w barwie czerwonej. [przypis redakcyjny]
eschatologia (z gr.) — nauka o rzeczach ostatecznych: pośmiertnych losach człowieka i losach świata po jego końcu. [przypis edytorski]
eskulap (z gr., żart.) — lekarz. [przypis edytorski]
etiologia (z gr. aitiología: badanie przyczyn) — tu: udowodnione naukowo przyczyny choroby. [przypis edytorski]
eudemonia (gr.) — stan najwyższego szczęścia (w tym znaczeniu słowo to występuje jako termin filoz.), uspokojenia, spełnienia, pomyślności. [przypis edytorski]
eugenika (z gr. eugenes: dobrze urodzony) — idea ulepszania rasy (u zwierząt i ludzi) poprzez staranne kojarzenie w pary osobników o odpowiednich cechach. Pojęcie wykorzystywane w ideologii nazistowskiej, po drugiej wojnie światowej stało się niepopularne. [przypis edytorski]
eugenika (z gr. eugenes: dobrze urodzony) — system poglądów postulujący ulepszanie gatunku ludzkiego poprzez tworzenie warunków pozwalających na rozwój dodatnich cech dziedzicznych i ograniczenie cech ujemnych, w szczególności przez świadome macierzyństwo i odpowiednie dobieranie się przyszłych rodziców pod względem cech dziedzicznych tak, aby unikać sprowadzania na świat dzieci chorych i słabych. Pojęcie wykorzystywane w ideologii nazistowskiej, po drugiej wojnie światowej stało się niepopularne. [przypis edytorski]
eunuch (z gr.) — strażnik haremu. [przypis edytorski]
eunuch (z gr.) — wykastrowany mężczyzna lub chłopiec pełniący rolę strażnika haremu. [przypis edytorski]
eureka (gr.) — znalazłem; słowo to miał wykrzykiwać Archimedes, wyskakując z wanny po odkryciu zasady, zwanej potem prawem Archimedesa, według której ciało zanurzone w wodzie traci na wadze tyle, ile waży wyparta przez nie woda. [przypis edytorski]
eutanazja (z gr. euthanasia: dobra śmierć) — tu w pierwotnym znaczeniu: śmierć naturalna bez cierpień fizycznych lub psychicznych. [przypis edytorski]
eutanazja (z gr. euthanasia: dobra śmierć) — tu zapewne w pierwotnym znaczeniu: śmierć naturalna bez cierpień fizycznych lub psychicznych. [przypis edytorski]
Eutychus (z gr. εὐτυχής) — „szczęście przynoszący”, „szczęściarz”, może dlatego, że po części dzięki jego pomocy wszystko dobrze się kończy. [przypis tłumacza]
Evoe saboi Dionisos (gr.) — bądź pozdrowiony, boski Dionizosie. [przypis edytorski]
ewangelia (z gr. dosł.: dobra nowina) — tu w znaczeniu: księgi biblijne, głoszące wiarę chrześcijańską. [przypis edytorski]
φιλοσοφών πλήθος αδύνατον είναι (gr.) — filozofami tłum być nie potrafi. [przypis edytorski]
φιλοσοφών πλήθος αδύνατον είναι (gr.) — filozofami tłum być nie potrafi (Platon, Państwo, VI). [przypis edytorski]
faeton (z gr.) — powóz lekki bez drzwiczek. [przypis redakcyjny]
farmakognozja (z gr.) — wiedza o lekach. [przypis edytorski]
fatum (łac.), mojra (z gr.), ananke (z gr.) — los. [przypis edytorski]
Feb a. Febus (mit. gr., z gr. Fojbos: promienny) — przydomek Apolla, boga światła i słońca, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, opiekuna sztuk, patrona poetów i pieśniarzy. [przypis edytorski]
Febus a. Feb (z gr. Fojbos: promienny; mit. gr.) — przydomek Apolla, boga światła i słońca, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, opiekuna sztuk, patrona poetów i pieśniarzy; jego atrybutami były łuk i lira. [przypis edytorski]
feretron (z gr.) — przenośny ołtarzyk lub obraz religijny noszony na drążkach podczas procesji. [przypis edytorski]
filadelfia (z gr.) — miłość braterska, pobratymstwo. [przypis redakcyjny]
filantrop (z gr.) — człowiek dobry, życzliwy, pomagający biednym. [przypis edytorski]
filantrop (z gr.) — człowiek życzliwy ludziom, pomagający ubogim. [przypis edytorski]
filantrop (z gr.) — dobrodziej, wspomagający ubogich. [przypis edytorski]
filantrop (z gr. philánthrōpos: kochający ludzkość) — dobrodziej, wspomagający ubogich. [przypis edytorski]
Filokomazjum (z gr. Φιλόκωμος) — „Lubiąca biesiady”. [przypis tłumacza]
filopajdia (z gr. philopaidia) — dziś raczej: filopedia; słowo to nie miało podtekstu erotycznego i zależnie od kontekstu oznaczało miłość rodzicielską do własnych dzieci, niekiedy zaś miłość do młodocianych; dziś w znaczeniu występującym w tekście używa się słowa pederastia (z gr. paiderastia: miłość do chłopców), które oznacza w węższym sensie szczególną formę homoseksualizmu męskiego występującą w staroż. Grecji, polegającą na związku miłosnym lub erotycznym między starszym, dorosłym mężczyzną a dojrzewającym chłopcem lub między rówieśnikami w wieku młodzieńczym, od ok. 16 do 20 lat; w szerszym sensie: homoseksualizm męski w ogólności. [przypis edytorski]
Filos (z gr. phileo: kochać) — namiętność, miłość. [przypis edytorski]
fizjonomia (fr. physionomie: twarz, wyraz twarzy, cecha znamienna; z gr. physiognomía) — wygląd, oblicze, postać czegoś, cechy charakterystyczne; twarz. [przypis edytorski]
fizjonomja (z gr.) — oblicze. [przypis redakcyjny]
flamin (z gr.) — kapłan. [przypis edytorski]
flebologia (z gr. φλέψ, φλεβός; phlebos: żyła) — nauka o układzie żylnym. [przypis edytorski]
flegma (gr.) — w starej medycynie jedna z czterech „wilgotności” organizmu ludzkiego (krew, flegma żółta, biała i czarna). [przypis redakcyjny]
flegmatyk (z gr.) — człowiek powolny, spokojny. [przypis edytorski]
forminga (z gr.) — najstarszy grecki strunowy instrument muzyczny, wymieniany przez Homera, poetę-śpiewaka. [przypis edytorski]
frenologia (z gr. φρήν, phrēn: rozum, umysł) — daw. teoria naukowa, szukająca związków między cechami psychicznymi człowieka a fizyczną budową czaszki i mózgu. [przypis edytorski]
frenologiczny (z gr. φρήν, phrēn: rozum, umysł) — związany z frenologią, daw. pseudonauką, szukającą związków między cechami psychicznymi człowieka a fizyczną budową czaszki i mózgu. [przypis edytorski]
frenologista (z gr.; właśc. frenolog) — osoba zajmująca się nauką o budowie czaszki i wnioskująca z tego o zdolnościach człowieka; frenologia, zapoczątkowana przez F.J. Galla (1758–1828), stała się w XIX i na pocz. XX w. pseudonauką, służącą potwierdzaniu stereotypów rasistowskich i mizoginicznych. [przypis edytorski]
Γαίῃ μὲν γὰρ γαῖαν ὀπώπαμεν, ὕδατι δ’ ὕδωρ… (gr.) — Ziemią widzimy ziemię, wodą wodę,/ Powietrzem boskie powietrze, ogniem niszczący ogień,/ Miłość miłością, nienawiść występną nienawiścią (Empedokles, cytowany przez Arystotelesa w dziele O duszy). [przypis edytorski]
γάλα (gr.) — czytaj: gala. [przypis edytorski]
γεννᾶν (gr.) — stworzyć, urodzić. [przypis edytorski]
γνώσις χατ' έξοχήν (gr.) — doskonała wiedza. [przypis redakcyjny]
γνώθι σεαυτόν (gr.) — gnoti seauton! poznaj samego siebie. [przypis autorski]
γνῶθι σεαυτόν (gr.) — poznaj samego siebie. [przypis edytorski]
genesis (gr.) — narodziny; utworzenie, stworzenie; pochodzenie. [przypis edytorski]
geneza (z gr.) — pochodzenie, powstanie, rozwój. [przypis redakcyjny]
Geront (z gr. geron: starzec) — w sztukach Moliera (Szelmostwa Skapena, Lekarz mimo woli) typ łatwowiernego starca. [przypis edytorski]
gimnazjon (gr.) — miejsce ćwiczeń fizycznych. [przypis edytorski]
gimnazjum (łac. gymnasium, z gr. gymnasion: miejsce ćwiczeń) — w staroż. miastach greckich ośrodek ćwiczeń fizycznych i treningu sportowego (por. gimnastyka), złożony z otwartego placu z bieżnią i boiskiem oraz półkrytych i krytych budynków. Gimnazjony, jako popularne miejsca spotkań, stały się również miejscami wykładów, dysput i nauczania. [przypis edytorski]
gimnazjum (łac. gymnasium, z gr. gymnasion: miejsce ćwiczeń) — w staroż. miastach greckich ośrodek ćwiczeń fizycznych i treningu sportowego (por. gimnastyka), złożony z otwartego placu z bieżnią i boiskiem oraz półkrytych i krytych budynków. Gimnazjony, jako popularne miejsca spotkań, stały się również miejscami wykładów, dysput i nauczania. [przypis edytorski]
ginecej (z gr. gineceum) — komnaty przeznaczone dla kobiet; tu przenośnie: kobiety, mieszkanki gineceum. [przypis redakcyjny]
gineceum (z gr.) — pomieszczenie w starożytnym domu greckim, przeznaczone dla kobiet i oddzielone od reszty pomieszczeń. [przypis edytorski]
ginofobia, właśc. gynofobia a. gynefobia (z gr.) — lęk przed kobietami. [przypis edytorski]
glauki (gr.) — barwy morza. [przypis edytorski]
glosolalia (z gr. γλῶσσα, glossa: język i λαλῶ, lalo: mówię) — dar języków, wygłaszanie pod wpływem religijnej ekstazy słów w języku nieznanym mówiącemu lub w ogóle nieistniejącym. [przypis edytorski]
Gnohti seauton (gr.) — Znaj siebie samego. [przypis redakcyjny]
gnostycyzm (z gr. gnosis: poznanie) — prąd religijno-filozoficzny kwitnący w II-III w., gł. w Egipcie i Syrii, który łączył idee hellenistycznego platonizmu z elementami ze źródeł chrześcijańskich i żydowskich. Gnostyków cechował mistycyzm i silny dualizm: przekonanie o tym, że człowiek jako istota duchowa został uwięziony w złym świecie materii, stworzonym przez Demiurga, będącego bytem niższym od Boga, a sposobem wyzwolenia duszy z materii jest poznanie duchowe. [przypis edytorski]
gnoza (z gr. gnosis: poznanie) — prąd rel.-filoz. kwitnący w II–III w., gł. w Egipcie i Syrii, który łączył idee hellenistycznego platonizmu z elementami ze źródeł chrześcijańskich i żydowskich. Gnostyków cechował mistycyzm i silny dualizm: przekonanie o tym, że człowiek jako istota duchowa został uwięziony w złym świecie materii, stworzonym przez Demiurga, będącego bytem niższym od Boga, a sposobem wyzwolenia duszy z materii jest poznanie duchowe. [przypis edytorski]
goecja (z gr. transl. goeteia: wycie) — sztuka przywoływania duchów i demonów, by służyły pomocą przyzywającemu je magowi zw. goetą; według tradycji okultystycznej i kabalistycznej, źródła goecji wywodzą się od biblijnego króla Salomona, który miał uzyskać władzę nad demonami bezpośrednio od Boga, miał też być autorem traktatów magicznych opisujących techniki tego rodzaju, były to: Sztuka Goecji (wyd. w 1904 r. staraniem Aleistera Crowley'a i MacGregora Mathersa) oraz Lemegeton (w tym wypadku pochodząca od izraelskiego króla miała być pierwsza księga, tzw. Mniejszy Klucz Salomona). [przypis edytorski]
gymnosofiści (z gr. gymnosophistai: nadzy mędrcy) — nazwa nadana przez staroż. Greków joginom z Indii, praktykującym ascezę i nieużywającym odzieży. [przypis edytorski]
gynecea (gr.) — lm od gyneceum: pomieszczenie dla kobiet; pokoje kobiece. [przypis edytorski]
gynecea (z gr.) — część domu przeznaczona dla kobiet. [przypis edytorski]
gyneceum (gr.) — pomieszczenie dla kobiet; pokoje kobiece. [przypis edytorski]
gynokracja (z gr.) — władza kobiet. [przypis edytorski]
halkion (z gr.) — odszczepieniec, rozłamowiec. [przypis edytorski]
Halosydna (gr.) — córa morza, przydomek Amfitryty, żony Posejdona. [przypis edytorski]
harmostes (gr.) — wysoki urzędnik spartański, odpowiednik namiestnika królewskiego. [przypis edytorski]
hēmicrania (z gr.) — migrena. [przypis edytorski]
hedoné (gr.) — rozkosz. [przypis redakcyjny]
hekatomba (gr.) — ofiara ze stu wołów, przen.: rzeź. [przypis edytorski]
hekatomba (z gr.) — ofiara ze stu wołów (dziś także szerzej: wielka rzeź, krwawa ofiara). [przypis edytorski]
hekatomba (z gr.) — w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu sztuk bydła lub wołów, później z każdej dużej liczby zwierząt. [przypis edytorski]
hekatomba (z gr.) — w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu wołów; dziś także przen.: poświęcenie lub zagłada bardzo wielu ludzi. [przypis edytorski]
hekatomba (z gr.) — w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu wołów; dziś także przen.: wielka rzeź, krwawa ofiara. [przypis edytorski]
hekatomba (z gr.) — w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu wołów. [przypis edytorski]
heksagram (z gr.) — sześciokąt. [przypis edytorski]
heksametr (z gr.) — miara wierszowa, którą napisano m.in. Iliadę i Odyseję. Charakteryzuje się skomplikowanymi zasadami budowy wersów: na każdy składa się 6 stóp, daktyli (jedna sylaba długa i dwie krótkie) lub spondejów (dwie sylaby długie), czyli od 12 do 17 sylab. Heksametr polski, wobec braku iloczasu, polega na odpowiednim zestawianiu sylab akcentowanych i nieakcentowanych. [przypis edytorski]
hektyczny (z gr.) — chorobliwy, gorączkowy; wynikający z podniecenia i niepokoju. [przypis edytorski]
hektyczny (z gr.) — trawiący, wyniszczający, gorączkowy; podniecony, zaniepokojony. [przypis edytorski]
