Przypisy

Korunia, właśc. A Coruña (hiszp. La Coruña) — miasto w płn.-zach. Hiszpanii, w regionie autonomicznym Galicja, nad Oceanem Atlantyckim. [przypis edytorski]

korweta — niewielki okręt; do XIX w. żaglowy, używany głównie do służby zwiadowczej i zadań pomocniczych, także w ekspedycjach naukowych; później korwety były wyposażane w silniki parowe, ale zachowały pomocnicze ożaglowanie; w latach 60. XIX pojawiły się korwety pancerne, rodzaj wczesnych pancerników, mniejszych od fregat pancernych. [przypis edytorski]

korweta — niewielki okręt żaglowy. [przypis edytorski]

korybanci — kapłani Kybele, frygijskiej bogini płodności, którzy w czasie jej świąt wykonywali rytualne tańce przy muzyce bębnów i fletów. [przypis edytorski]

Korybanci — kapłani, tańczący orgiastyczne tańce na cześć bogini Kybele. [przypis edytorski]

korybanci (mit.) — demoniczne bóstwa oraz uczestnicy kultu bogini Kybele. [przypis edytorski]

korybant — kapłan Kybele, frygijskiej bogini płodności, także jej kreteńskiej odpowiedniczki Rei; w czasie jej świąt korybanci wykonywali rytualne tańce przy hałaśliwej muzyce bębnów i fletów. [przypis edytorski]

korybant — kapłan Kybele, frygijskiej bogini płodności; w czasie jej świąt korybanci uczestniczyli w tańcach i pochodach przy hałaśliwej muzyce. [przypis edytorski]

korybantka — żeńska forma od: korybant: w mit. gr. jedno z bóstw demonicznych (potomków Kronosa i Rei) a. jeden z uczestników obrzędów kultu frygijskiej bogini Kybele, późn. pot. synonim hulaki. [przypis edytorski]

korybant — w starożytności kapłan Kybele, frygijskiej bogini płodności. [przypis edytorski]

Korybut — herb Wiśniowieckich. [przypis edytorski]

Korybut — Korybut Dymitr (zm. 1404), książę nowogrodzko-siewierski. [przypis edytorski]

Korydon — postać występująca w Bukolikach Wergiliusza, idylliczny pasterz. [przypis edytorski]

korydorszczyk (z ros.) — korytarzowy. [przypis edytorski]

koryfa (gr.) — r.ż. od koryfeusz, przewodnik chóru. [przypis edytorski]

KORYFAJOS — dalej występujący pod polskim określeniem Przodownik Chóru. [przypis edytorski]

koryfant a. koryfeusz — przewodnik chóru w tragedii greckiej; tu: wodzirej. [przypis edytorski]

koryfej (daw.) — koryfeusz, przewodnik chóru w teatrze starogreckim; przen.: lider, przodownik nowych działań w jakimś środowisku, zwłaszcza artystycznym lub naukowym. [przypis edytorski]

koryfeuszka — tancerka, która jeszcze nie jest solistką, ale już nie występuje wyłącznie w jednej dużej grupie, wykonuje także tańce w małych grupkach (np. przyjaciele głównych bohaterów) lub niewielkie partie solowe. [przypis edytorski]

koryfeusz — przewodnik chóru w teatrze starogreckim; przen.: lider, przodownik nowych działań w jakimś środowisku, zwłaszcza artystycznym lub naukowym. [przypis edytorski]

koryfeusz — przewodnik chóru w teatrze starogreckim; tu: osoba wybitna, wyróżniająca się. [przypis edytorski]

koryfeusz — przewodnik chóru w teatrze starogreckim; tu: przywódca. [przypis edytorski]

„Korynna” i „Delphina” pani Stael — popularne francuskie romanse autorstwa pani de Staël: Korynna czyli Włochy (1807) oraz Delfina (1802). [przypis edytorski]

Korynna — popularny francuski romans autorstwa pani de Staël: Korynna czyli Włochy (1807). [przypis edytorski]

Korynna (VI w. p.n.e.) — grecka poetka liryczna z Beocji; wg tradycji z powodzeniem rywalizowała z Pindarem w zawodach poetyckich. [przypis edytorski]

Korynt — miasto na przesmyku łączącym Peloponez z płn. Grecją, członek Związku Achajskiego, zdobyte i spalone przez Rzymian w r. 146 p.n.e. [przypis edytorski]

Korynt — miasto na przesmyku łączącym Peloponez z płn. Grecją; jedno z największych i najważniejszych miast staroż. Grecji, ośrodek handlu i rozrywki (sportowe igrzyska istmijskie); znajdowała się tam m.in. świątynia bogini miłości i płodności Afrodyty, znana jako ośrodek sakralnej prostytucji, stąd eufemizm „dziewczęta z Koryntu” na określenie prostytutek. [przypis edytorski]

korytarzów — dziś popr. forma D. lm: korytarzy. [przypis edytorski]

korytarzów — dziś popr.: korytarzy. [przypis edytorski]

korytarz — tak określano polskie województwo pomorskie, oddzielające Niemcy od Prus Wschodnich. Niemcy pretendowały do przejęcia „korytarza” lub uzyskania eksterytorialności przejazdu, co stanowiło przedmiot nacisków na Polskę. [przypis edytorski]

korytko — podłużne naczynie, najczęściej drewniane, przeznaczone do pojenia lub karmienia zwierząt. [przypis edytorski]

Koryt — miasto w Toskanii założone przez Etrusków, dziś: Cortona. [przypis edytorski]

koryty — dziś popr. forma N.lm: korytami. [przypis edytorski]

korzanych powiek — powiek z kory (takie powieki ma teraz Grabiec, będąc wierzbą). [przypis edytorski]

korzec (daw., gw.) — dawna jednostka objętości. [przypis edytorski]

korzec — daw. jednostka objętości ciał sypkich (ziarna, mąki itp.). [przypis edytorski]

korzec — daw. jednostka objętości ciał sypkich (ziarna, mąki itp.); także: naczynie służące do przechowywania zboża. [przypis edytorski]

korzec — daw. jednostka objętości ciał sypkich (ziarna, mąki itp.); także: naczynie służące do przechowywania zboża; trzymać pod korcem: chować, ukrywać, pilnować, by prawda o czymś lub o kimś nie wyszła na światło dzienne. [przypis edytorski]

korzec — daw. jednostka objętości produktów sypkich (ziarna, mąki itp.), licząca w Polsce w XIX w. ok. 128 litrów. [przypis edytorski]

korzec — daw. jednostka objętości towarów sypkich; korzec dzielił się na 32 garnce i wynosił ok. 120 l. [przypis edytorski]

korzec — daw. miara objętości ciał sypkich, stosowana w Europie od średniowiecza; korzec równał się 32 garncom i stanowił odpowiednik od 54 do 128 litrów (zależnie od regionu kraju i okresu; przed zaborami, na mocy konstytucji ustalono jego miarę na 120 l); korzec dzielił się na 4 ćwiertnie, 16 a. 12 korczyków i 32 a. 24 miary; korzec amer. (bushel), używany nadal np. do określania miary objętości ziarna wynosi nieco ponad 35 litrów. [przypis edytorski]

korzec (daw.) — naczynie służące do pomiaru zboża, tu: przen. w nawiązaniu do wersetu z Ewangelii św. Mateusza: „Nikt nie zapala światła i nie stawia go w ukryciu ani pod korcem, lecz na świeczniku, aby jego blask widzieli ci, którzy wchodzą”. [przypis edytorski]

korzec — dawna jednostka objętości ciał sypkich. [przypis edytorski]

korzec — dawna jednostka objętości ciał sypkich (ziarna, mąki itp.). [przypis edytorski]

korzec — dawna jednostka objętości ciał sypkich (ziarna, mąki itp.); także: naczynie służące do przechowywania zboża. [przypis edytorski]

korzec — dawna jednostka objętości produktów sypkich (ziarna, mąki itp.), licząca w XIX w. ok. 128 litrów i podzielna na 32 garnce. [przypis edytorski]

korzec — dawna jednostka objętości. [przypis edytorski]

korzec — dawna jednostka objętości towarów sypkich, równa ok. 120 l; w oryg. setier, dawna miara francuska, równa zależnie od wariantu 150-300 l. [przypis edytorski]

korzec — dawna jednostka objętości towarów sypkich; także: naczynie służące do przechowywania zboża. [przypis edytorski]

korzec — dawna miara objętości ciał sypkich. [przypis edytorski]

korzec — dawna miara objętości produktów sypkich, stosowana w Europie od średniowiecza; w oryg.: medimnos, miara objętości, równa ok. 52,5 litra. [przypis edytorski]

korzec (popr. M. lm: korców) — dawna jednostka objętości produktów sypkich (ziarna, mąki itp.), licząca w XIX w. ok. 128 litrów i podzielna na 32 garnce. [przypis edytorski]

korzeń Baaras — korzeń rośliny rosnącej w dolinie Baaras, wg Józefa Flawiusza mający demoniczne własności. [przypis edytorski]

korzeń doznany — korzeń, którego działanie zna. [przypis edytorski]

korzeń mandragory — śródziemnomorska roślina, której korzeń przypomina kształtem człowieka. Z tego względu uważano ją za bardzo potężny środek magiczny, atrybut bóstw podziemnych. Wierzono, że wyrwana z ziemi wydaje z siebie zabójczy krzyk. [przypis edytorski]

korzenie — hebr. נְכֹאת (nechot): ‘przyprawy [korzenne]’. Ogólna nazwa na mieszankę różnych przypraw lub rodzaj aromatycznej żywicy, zob. Raszi do 37:25. [przypis edytorski]

korzeni — hebr. נְכֹאת (nechot): ‘przyprawy [korzenne]’. Ogólna nazwa na mieszankę różnych przypraw lub rodzaj aromatycznej żywicy, por. Ks. Rodzaju 37:25. Tu midrasz odczytuje to jako ‘wosk’, zob. Raszi do 43:11. [przypis edytorski]

korzenionóżki (biol.) — typ pierwotniaków wyróżniany w dawnych systematykach, obejmujący różne gatunki ameb (pełzaków), tj. jednokomórkowych organizmów o zmiennym kształcie ciała, poruszających się ruchem pełzakowatym przy pomocy nibynóżek. [przypis edytorski]

Korzon, Tadeusz (1839–1918) — polski historyk, czołowy przedstawiciel warszawskiej szkoły historycznej. [przypis edytorski]

korzyć się — okazywać uległość i pokorę. [przypis edytorski]

korzysta (…) ażeby (…) odtworzył — dziś: korzysta, ażeby odtworzyć. [przypis edytorski]

korzystaj z obecnej doby — w oryginale jest to słynne carpe diem, dosł. „chwytaj dzień [dzisiejszy]”. [przypis edytorski]

korzyszczęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; forma 1 os.lp, dziś: korzystam. [przypis edytorski]

korzyszczę (starop. forma) — forma 1 os.lp; dziś: korzystam; nie korzystać w czym: nie czerpać z czego korzyści.. [przypis edytorski]

kośba — czynność koszenia. [przypis edytorski]

kośba (daw.) — koszenie. [przypis edytorski]

kośba (daw.) — żniwa. [przypis edytorski]

kośba (daw.) — żniwo, tu przen.: wojna, walka. [przypis edytorski]

kośba — koszenie. [przypis edytorski]

kośba — koszenie trawy lub zboża. [przypis edytorski]

kośba — koszenie trawy lub zboża; tu przenośnie: mord. [przypis edytorski]

kośba — koszenie trawy lub zboża; tu: rzeź. [przypis edytorski]

kośba — koszenie; żniwa. [przypis edytorski]

kość bragmatycznej — z fr. os bregmatique; kość ciemieniowa. [przypis edytorski]

kość pacierzowa (daw.) — kręgosłup. [przypis edytorski]

kość pacierzowa — kręgosłup. [przypis edytorski]

kością i ciałem moim ty — Laban powiedział mu: «nie mam powodu, żeby przyjmować cię do domu, skoro nic nie posiadasz, ale ze względu na pokrewieństwo przygarnę cię na jakiś miesiąc. Tak też uczynił, jednak nie było to za darmo, bo [Jakub] zajmował się wypasem jego owiec», zob. Raszi do 29:14. [przypis edytorski]

kościany — zrobiony ze zwierzęcej kości. [przypis edytorski]

kościarz (daw.) — człowiek zbierający kości, handlujący kośćmi. [przypis edytorski]

kościarz — krypta grobowa. [przypis edytorski]

koście (daw. forma) — dziś M.lm: kości. [przypis edytorski]

koście — dziś popr. forma B. lm: kości. [przypis edytorski]

koście — dziś popr. forma B. lm rzecz. kość: kości. [przypis edytorski]

koście — dziś popr. forma M. lm: kości. [przypis edytorski]

koście — dziś popr. M.lm: kości. [przypis edytorski]

Kościej a. Kościej Nieśmiertelny (ros. Кощей Бессмертный) — postać ze wschodniosłowiańskich baśni i podań ludowych; czarny charakter, czarodziej mieszkający w zamku w górach, posiadacz ogromnych skarbów oraz magicznych mocy i substancji, m.in. żywej i martwej wody (pierwsza przywracała do życia umarłych lub bliskich śmierci, druga leczyła rany i pijącym ją zapewniała długowieczność); Kościej był nieśmiertelny, ponieważ miał ukryte poza swym ciałem serce, a dopiero zniszczywszy je można było zabić i samego czarodzieja; poza folklorem postać występuje w literaturze pięknej, w tym m.in. w powieści fantastycznej Poniedziałek zaczyna się w sobotę braci Strugackich. [przypis edytorski]

kościej (daw.) — szkielet. [przypis edytorski]

Kościej — szkielet, personifikacja śmierci. [przypis edytorski]

kościej (z ros.) — czarownik z folkloru ros., tu: kościotrup. [przypis edytorski]

Kościeliska a. Dolina Kościeliska — dolina sięgająca od podnóża Tatr do ich głównej grani. [przypis edytorski]

Kościelisko — wieś podhalańska w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim. [przypis edytorski]

Kościelski, Józef Teodor (1845–1911) — pochodzący z rodziny ziemiańskiej konserwatywny działacz polityczny zw. z Wielkopolską i Poznaniem; poeta i dramaturg. [przypis edytorski]

Kościelski, Józef Teodor Stanisław (1845–1911) — poeta, dramaturg (autor m.in. Sonetów nadgoplańskich 1868 i dramatu Władysław Biały 1874 oraz zbioru reportaży Szkice egipskie. Wrażenia z podróży. wyd. 2007); pochodził z magnackiej rodziny wielkopolskiej z okolic Inowrocławia, w młodości przyjaźnił się z pruskim następcą tronu, późniejszym cesarzem Wilhelmem II; zasiadał w Izbie Panów Sejmu pruskiego (od 1881), był posłem na Sejm Rzeszy (od 1884); jako działacz polityczny dość długo zwolennik polityki ugodowej wobec władz pruskich; mecenas sztuki i filantrop. [przypis edytorski]

kości jemu na szczęście padną — chodzi o grę w kości. [przypis edytorski]

kościół Chrystusów — daw. forma D.; dziś: kościół Chrystusowy. [przypis edytorski]

kościół Dominikanów a. Św. Maria Rotunda — rzymskokatolicki kościół parafialny w centrum Wiednia, zlokalizowany przy Postgasse 4a. [przypis edytorski]

kościół Dominikanów — tu: należący do zakonu dominikanów gotycki kościół św. Mikołaja w Gdańsku, jeden z najstarszych w mieście. [przypis edytorski]

kościółek — tu daw.: niewielka świątynia, niekoniecznie chrześcijańska. [przypis edytorski]

kościół farny — miejski kościół parafialny. [przypis edytorski]

kościół farny — w średniowieczu kościół parafialny. [przypis edytorski]