Przypisy

mais puisque je suis folie de toi (fr.) — ależ ja szaleję za tobą. [przypis edytorski]

Mais qui risque trop, aussi n'a rien (fr.) — Ale kto ryzykuje zbyt wiele, ten także nic nie ma. [przypis edytorski]

mais quoi (fr.) — ależ skąd. [przypis edytorski]

Mais réflechissez un peu (fr.) — niech pan o tym pomyśli. [przypis edytorski]

mais silence — ale cisza. [przypis edytorski]

Mais tout est possible (fr.) — wszystko możliwe. [przypis edytorski]

Maistre, Joseph Marie de (1753–1821) — francuski filozof i pisarz polityczny, konserwatysta, zwolennik ultramontanizmu, przeciwnik rewolucji francuskiej i filozofii oświeceniowej. [przypis edytorski]

Maistre, Joseph Marie de (1753–1821) — francuski pisarz i filozof polityczny, jeden gł. przedstawicieli tradycjonalistycznego konserwatyzmu o charakterze teokratycznym, opowiadał się za monarchią oraz podporządkowaniem władzy państwowej zwierzchnictwu papieża; zwalczał filozofię oświecenia i idee rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

Maistre, Joseph Marie de (1753–1821) — francuski pisarz i filozof polityczny, jeden gł. przedstawicieli tradycjonalistycznego konserwatyzmu o charakterze teokratycznym, opowiadał się za monarchią oraz podporządkowaniem władzy państwowej zwierzchnictwu papieża; zwalczał filozofię oświecenia i idee rewolucji francuskiej; poseł sardyński w Petersburgu (1803–17). [przypis edytorski]

Maistre, Joseph Marie de (1753–1821) — piszący po francusku sabaudzki pisarz i filozof polityczny, jeden z gł. przedstawicieli tradycjonalistycznego konserwatyzmu o charakterze teokratycznym, opowiadał się za monarchią oraz podporządkowaniem władzy państwowej zwierzchnictwu papieża; zwalczał filozofię oświecenia i idee rewolucji francuskiej; ambasador sardyński w Petersburgu (1803–1817). [przypis edytorski]

Mais vous etes toujours la plus belle au monde, senora (fr.) — Pani jest dziś najpiękniejsza na świecie. [przypis edytorski]

Mais vous faites la guerre, mon amour, selon que vous souhaitez (fr.) — Ale ty prowadzisz wojnę, moje kochanie, tak jak sobie życzysz. [przypis edytorski]

mais, voyant des plus près (fr.) — ale ujrzawszy z bliska. [przypis edytorski]

Maitre des ballets (franc.) — baletmistrz. [przypis edytorski]

maitre d'hótel (fr.) — szef obsługi hotelu bądź restauracji. [przypis edytorski]

maitre (fr.) — mistrz; nauczyciel. [przypis edytorski]

maitre — (fr.) mistrz. [przypis edytorski]

maiż — młody sokół lub inny ptak drapieżny, przyuczany do polowania przez sokolnika; przen. młodzik, nowicjusz. [przypis edytorski]

maiż — w łowiectwie: młody sokół, przyuczany do polowań. [przypis edytorski]

mając się ku górze — kierując się ku górze. [przypis edytorski]

mający wyroki w szafunku — sens: szafujący opiniami. [przypis edytorski]

mając za przewodnika, jak Dante, boski laur Wergilego — w Boskiej komedii Dantego jego przewodnikiem po piekle i czyśćcu jest rzymski poeta Wergiliusz. [przypis edytorski]

mająli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli mają. [przypis edytorski]

mają oczy, aby widzieli, a nie widzą (…) — pełny wers we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „[Synu człowieczy, mieszkasz wśród ludu opornego, który] ma oczy na to, by widzieć, a nie widzi, i ma uszy na to, by słyszeć, a nie słyszy, [ponieważ jest ludem opornym]” Ez 12, 2. [przypis edytorski]

Mają oczy, a nie będą widzieli, mają uszy, a nie będą słyszeli! — Mk 4, 10–13. [przypis edytorski]

mająż — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż); znaczenie: czy mają. [przypis edytorski]

mająż — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy mają. [przypis edytorski]

Mają z niego robić mieszkanie dla cesarza — w 1880 uchwałą Sejmu Galicyjskiego Krajowego ofiarowano zamek cesarzowi Franciszkowi Józefowi jako rezydencję cesarską, co spotkało się z przychylnością władcy. W 1905, po zebraniu i wpłaceniu odszkodowania dla armii austriackiej, wojsko opuściło wzgórze wawelskie, które oficjalnie przekazano władzom krajowym Galicji. [przypis edytorski]

majaczało — dziś popr.: majaczyło. [przypis edytorski]

majaczyć — tu: być widocznym niewyraźnie. [przypis edytorski]

Maja desnuda i Maja vestida — Maja naga i Maja ubrana, dwa bardzo znane obrazy Francisco Goi. [przypis edytorski]

Maja desnuda, Maja vestida — „Maja rozebrana”, „Maja ubrana”, tytuły słynnych obrazów Goyi. [przypis edytorski]

ma jak mucha niepoliczoną ilość oczów — mucha, tak jak inne owady, ma dwoje oczu, złożonych z wielu malutkich tzw. fasetek (oczek prostych), ułożonych w charakterystyczny mozaikowy wzór, a każda fasetka odbiera tylko wąski wycinek pola widzenia. [przypis edytorski]

Majakowski, Włodzimierz (1893–1930) — rosyjski poeta i dramaturg, scenarzysta filmowy, autor plakatów, współtwórca manifestów rosyjskiego futuryzmu. [przypis edytorski]

Majakowski, Włodzimierz ( 1893–1930) — rosyjski poeta i dramaturg, scenarzysta filmowy, autor plakatów, współtwórca manifestów rosyjskiego futuryzmu. [przypis edytorski]

majak — przywidzenie, widziadło; gw.: młode drzewo iglaste, zwłaszcza jego pień. [przypis edytorski]

majak — przywidzenie, widziadło. [przypis edytorski]

majak — tu: semafor, wieża sygnalizacyjna (por. ros. majak: latarnia morska). [przypis edytorski]

Maja — w filozofii indyjskiej: ułuda zasłaniająca prawdziwą rzeczywistość. [przypis edytorski]

Maja — w mitologii hinduskiej matka Buddy i całego świata widzialnego. [przypis edytorski]

majcher (gw.) — nóż. [przypis edytorski]

majcher (gw. środ.) — nóż, scyzoryk. [przypis edytorski]

majcher (gw. środ.) — nóż; tu: pchniecie nożem. [przypis edytorski]

majdan (daw.) — część środkowa łęczyska (prętu) łuku, będąca uchwytem dla dłoni łucznika. [przypis edytorski]

majdan (daw.) — plac, dziedziniec. [przypis edytorski]

majdan (daw.) — plac, plac targowy. [przypis edytorski]

Majdanek — a. Konzentrationslager Lublin, a. Vernichtungslager Lublin, a. Kriegsgefangenenlager Maydanek, a. KL Majdanek — nazistowski obóz koncentracyjny i jeniecki w Lublinie, funkcjonujący w latach 1941–1944. [przypis edytorski]

Majdanek — niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny, jak również obóz jeniecki, usytuowany na przedmieściach Lublina. [przypis edytorski]

Majdanek — obóz koncentracyjny położony pod Lublinem. [przypis edytorski]

Majdani Tophaneh — plac Tupchane, główny plac miejski na południu centralnej dzielnicy Teheranu; zbudowany w 1867, po islamskiej rewolucji irańskiej (1979) przemianowany na plac Imama Chomejniego. [przypis edytorski]

majdan — plac obozowy. [przypis edytorski]

majdan — plac, szczególnie w obozie wojskowym. [przypis edytorski]

majdan — plac we wsi lub w obozie wojskowym. [przypis edytorski]

majdan — środkowa część łuku. [przypis edytorski]

majdan — tu: plac. [przypis edytorski]

majdan (ukr.) — plac, rynek. [przypis edytorski]

majdan — ważny element łuku; miejsce, w którym znajduje się rękojeść. [przypis edytorski]

maj darling mister editor (zniekszt. ang.: my darling mister editor) — mój kochany panie redaktorze. [przypis edytorski]

majdrować (daw.) — majstrować. [przypis edytorski]

Majer, Friedrich (1772–1818) — niem. historyk zajmujący się kulturą ludową, orientalista, uczeń J. G. Herdera. [przypis edytorski]

Majer Mlińczyk — postać Żyda z getta, w którą wcielał się Władysław Szlengel w swoich występach kabaretowych. [przypis edytorski]

majestat — dostojeństwo, powaga pełna godności. [przypis edytorski]

majestatem Pana, którego stolicy „nie oglądał ani człowiek, ani anioł” — Augustyn, Listy CXLVIII 7 (cytując Hieronima, który z kolei wykorzystuje wyliczenie biblijne z Rz 8, 38). [przypis edytorski]

majestat — tu: monarchini, królowa (w odniesieniu do Matki Boskiej). [przypis edytorski]

majestat — tu: tron. [przypis edytorski]

majestatu być protektorem — tj. być opiekunem króla. [przypis edytorski]

majestatyczny — pełen dostojeństwa, powagi; imponujący, okazały, wspaniały. [przypis edytorski]

Majestè (fr.) — wasza wysokość. [przypis edytorski]

majesz jajcy (z gw. ukr.) — masz jajka. [przypis edytorski]

Majesz szto iści? (białorus.) — masz co jeść? (tzn.: czy masz coś do jedzenia?). [przypis edytorski]

Majmonides a. Rambam (1138–1204) — skrót imienia rabi Mosze Ben Majmona, średniowiecznego filozofa racjonalisty oraz wybitnego lekarza, autora More Newuchim (a. Mojre Nebuchim, tj. Przewodnik błądzących), religijno-filozoficznego dzieła napisanego w języku arabskim; Majmonides urodził się w Kordobie, a zmarł w Kairze, pozostawał pod wpływem ówczesnej kultury i filozofii arabskiej, a więc neoplatonizmu i przede wszystkim arystotelizmu, który zaszczepił ponownie w myśli europejskiej filozoficznej, zainspirowawszy m.in. Tomasza z Akwinu. [przypis edytorski]

Majmonides, Mojżesz (1135–1204) — żyd. filozof, którego dociekania teologiczne w duchu arystotelizmu miały wpływ na filozofię scholastyczną (mianowicie na myśl św. Tomasza z Akwinu), lekarz; urodzony w Kordobie, ok. 1150 r. opuścił Hiszpanię, uchodząc przed prześladowaniami, studiował w Fezie, osiadł w Egipcie, był osobistym medykiem sułtana Salazara, pogromcy krzyżowców, oraz przywódcą gminy żydowskiej w Kairze; gł. dzieła Majmonidesa to: Przewodnik błądzących (More Newuchim), Powtórzenie Tory (Miszne Tora, obejmująca Księgę przykazań, czyli Sefer ha-Micwot) stanowiące szczegółową kodyfikację i omówienie zwyczajowego prawa żydowskiego oraz Komentarz do Miszny (Perush ha-Mishnah). [przypis edytorski]

Majmonides — rabi Mosze Ben Majmon (w Polsce znany jako Majmonides), średniowieczny filozof racjonalista oraz wybitny lekarz. [przypis edytorski]

Majmonides, właśc. Mosze Ben Majmon (1138–1204) — żydowski teolog, filozof racjonalista i lekarz; zaszczepił ponownie arystotelizm w europejskiej myśli filozoficznej; autor m.in. dzieła Powtórzenie Tory, stanowiącego szczegółową kodyfikację i omówienie zwyczajowego prawa żydowskiego. [przypis edytorski]

majna (z fonet. ang. mine) — kopalnia. [przypis edytorski]

majner (fonet. ang. miner) — górnik. [przypis edytorski]

majner (z ang.) — górnik; pracownik kopalni. [przypis edytorski]

majnhery (z niem.) — moi panowie. [przypis edytorski]

Majnoci — mieszkańcy dawnej Lakonii, uchodzący za potomków Spartan. [przypis edytorski]

majolika — ceramika (głównie naczynia) pokryta kolorowym szkliwem (barwionym i utwardzanym dzięki dodatkom metali: ołów, cyna), produkowana we Włoszech od XIV w. do XVII w. [przypis edytorski]

majolika — ceramika pokryta kolorową polewą ołowiowo-cynową. [przypis edytorski]

majolika — odmiana ceramiki z kolorową polewą ołowiowo-cynową. [przypis edytorski]

majolika — rodzaj malowanego i dwukrotnie wypalanego fajansu. [przypis edytorski]

majolikowy — wykonany z ceramiki pokrytej cynowo-ołowiową polewą. [przypis edytorski]

majolikowy — zrobiony z majoliki, czyli fajansu powlekanego cyną, malowanego i powtórnie wypalanego. [przypis edytorski]

major Aleksander Mazur ps. „Zawisza” (1904–1944) — oficer zawodowy WP, w kampanii 1939 roku walczył w składzie 28 Pułku Strzelców Kaniowskich, od 1940 w ZWZ, od 1942 dowódca II batalionu 7 Pułku Piechoty Legionów AK „Garłuch”. Poległ 1 sierpnia w czasie walki w rejonie Okęcia. [przypis edytorski]

major Alfons Kotowski ps. „Okoń” (1899–1944) — oficer służby stałej WP, uczestnik kampanii 1939 roku, później w ZWZ/AK, od 16 sierpnia 1944 roku dowodził Grupą „Kampinos” w stopniu majora. Partyzanci nie zdołali jednak w znaczący sposób odciążyć walczącej stolicy. W czasie odwrotu z Puszczy Kampinoskiej zgrupowanie zostało otoczone na skutek błędów mjr Kotowskiego, który poległ 29 września w niewyjaśnionych okolicznościach, niewykluczone, że z ręki swoich podwładnych. [przypis edytorski]

major Andrzej Stańczyk (1902–1973) — oficer służby stałej WP, w kampanii 1939 r. pełnił funkcję adiutanta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich, uczestnik kampanii norweskiej w szeregach Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, w latach 1943–1944 w stopniu majora dowódca 16 Lwowskiego Batalionu Strzelców wchodzącego w skład 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Ranny w bitwie pod Monte Cassino. Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, w 1972 r. wrócił do Polski. [przypis edytorski]

major (ang.) — burmistrz. [przypis edytorski]

majoran (starop.) — majeranek (rodzaj zioła używanego jako przyprawa). [przypis edytorski]

majorat — dawna zasada dziedziczenia, zgodnie z którą cały majątek otrzymywał najstarszy syn lub najbliższy krewny. [przypis edytorski]

majorat — majątek dziedziczony w ten sposób, że całość przechodzi na najstarszego syna. [przypis edytorski]

majorat — majątek dziedziczony w ten sposób, że całość przechodzi na najstarszego syna; także: zasada takiego dziedziczenia. [przypis edytorski]

majorat — sposób dziedziczenia własności ziemskiej polegający na przejmowaniu majątku zmarłego przez najstarszego syna lub najbliższego krewnego bądź majątek tak odziedziczony. [przypis edytorski]

majorat — zasada, wedle której majątek dziedziczy najstarszy syn. [przypis edytorski]

major „Barry”, Włodzimierz Kozakiewicz — Włodzimierz Kozakiewicz ps. „Barry” (1911–1954) — losy przedwojenne nieustalone, w konspiracji warszawskiej służył w Państwowym Korpusie Bezpieczeństwa, w powstaniu w stopniu kapitana/majora szef żandarmerii Grupy „Północ”. Jego głównym zadaniem było kontrolowanie dostępu do kanałów, w czym, według niektórych przekazów, wykazywał się wraz z podwładnymi nadmierną brutalnością wobec ludności cywilnej i żołnierzy AK. Należy jednak pamiętać, że w warunkach rozprzęgania dyscypliny i narastającej paniki wśród ludności Starego Miasta pobłażliwość mogła mieć katastrofalne skutki. Po wojnie mjr Kozakiewicz wrócił do Polski i był więziony przez komunistyczne władze. [przypis edytorski]

majordomo (ang.), pol. majordomus (z łac.) — zarządca i przełożony służby w rezydencjach. [przypis edytorski]

majordomo (z hiszp.) — prowadzący dom, przełożony służby domowej. [przypis edytorski]

majordomus a. majordom — zarządca dworu, rezydencji; przełożony zarządzający służbą domową. [przypis edytorski]

majordomus — przełożony nad służbą. [przypis edytorski]