Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 24152 przypisów.
filutów — krętaczy, oszustów. [przypis redakcyjny]
filuty — mianem filutów określa Krasicki charakterystycznych dla powstającego wówczas w Polsce życia wielkomiejskiego, wszelkiego rodzaju frantów, szulerów, lichwiarzy. Do tej samej grupy obyczajowej zalicza (mimo że nie posługuje się tym wyrazem) „fircyków”, modnych lekkoduchów, wytwór kosmopolitycznej kultury salonowej. Fircyka zwalczała satyra i komedia obyczajowa (np. Franciszek Zabłocki, Fircyk w zalotach, 1781). Zasadnicze cechy fircyka pokazuje Naruszewicz w szkicu satyrycznym Fircyk: Fircyk grzeczny kawaler — każdy mi powiada. / Znam go. Je smaczno, pije dobrze, wiele gada. / A na czymże ta grzeczność fircyka zależy? / Czy że mu dziwnym kształtem fryzura się jeży? / Czy że jaki wygwiżdże włoski kancik kusy? / Czy że wonnymi cały pachnie spirytusy? / Na piatach się wykręca, lata jak sparzony / Udając Arlekina z lisimi ogony? / Czy że się rozwaliwszy grądal na kanapie / W przytomności zacniejszych jako wielbłąd sapie? / Czy że swą przed zwierciadłem piękność rozpościera? / Cukrowe kartki pisze i sam je odbiera? / Czy że się coraz w modne suknie stroi ładnie? / Gładko tnie w maryjasza, gładzej karty kradnie? / Bluzga, co ślina niesie, nie ma w gębie tamy, / Gorsząc młodzież niewinną i uczciwe damy? / Czy że z wielkim rękawem, z buczną miną chodzi, / Przymawia i przeprasza, łże i ludzi zwodzi? / Bierze wszystko na kredyt, a gdy mu dopiecze / Pan dłużnik, incognito z miasta gdzieś uciecze? / Czy że się sam powozi lub gdy zima stanie, / Trzaska biczem misternie usiadłszy za sanie? / Och, kiedyż fircyk grzecznym kawalerem takiem, / Któż będzie sowiźrzałem, głupcem i pustakiem? / Zabawy Przyjemne i Pożyteczne, 1771, t. III, cz. I, s. 175–176). [przypis redakcyjny]
fimfa a. finfa (z wł.) — złośliwa sztuczka, oddanie pięknym za nadobne. W sztuce oblężniczej nazywano finfą podkop w celu wysadzenia nieprzyjaciela. [przypis redakcyjny]
finalnie (z łac.) — ostatecznie. [przypis redakcyjny]
finem citias inveniet, quam modum (łac.) — prędzej znajdzie kres niż miarę. [przypis redakcyjny]
Fineusz — król Salmidesu w Tracji, oślepł z woli bogów, gdyż zdradzał ich wyroki; cierpiał nadto ustawiczny głód, gdyż Harpie porywały mu potrawy, zakażając resztę smrodem, za to, że z namowy macochy oślepił dwu synów z pierwszego małżeństwa; uwolnili go od tej plagi bracia pierwszej żony, Kalais i Zetes. [przypis redakcyjny]
Fingala syn — Osjan. [przypis redakcyjny]
Fingal — ojciec Osjana, bohater narodowy podań galickich, żył w III w. przed Chrystusem. Jest on głównym bohaterem pieśni Osjana, występuje jako król Kaledończyków na wschodnio–północnym wybrzeżu Szkocji. [przypis redakcyjny]
Fionia — wyspa duńska między Zelandią a Jutlandią. [przypis redakcyjny]
fiordyliza (fr. fleur-de-lis) — lilia; połączona z herbem angielskim, leopardem [„lampartowie”], oznaczała prawa królów angielskich do posiadania Francji. [przypis redakcyjny]
Fiordylizi — córka władcy miasta Lica (Laodycea) w Syrii, małżonka Brandymarta. [przypis redakcyjny]
Fiordyspina — hiszpańska królewna, córka Marsylego, bohaterka noweli. [przypis redakcyjny]
fioritura — koloratura. [przypis redakcyjny]
fircykować — tzn. zachowywać się jak fircyk. Mianem fircyka określano w XVIII i na początku XIX w. typ modnisia, eleganta, przesadnie nadskakującego damom trzpiota, a jednocześnie rozrzutnika. [przypis redakcyjny]
Firlej Broniowski — Jan Firlej Broniowski. [przypis redakcyjny]
firman Baszy, który z największym uszanowaniem Araby odczytywali — pismo polecające Ibrahima Baszy, syna Muhammada Alego otrzymał poeta prawdopodobnie za pośrednictwem konsula francuskiego. [przypis redakcyjny]
firman — rozporządzenie sułtana tureckiego. [przypis redakcyjny]
firmaret potentiam (…) (łac.) — umocnił władzę… drogą prośby władał. [przypis redakcyjny]
firmare tyrannidem (łac.) — utrwalić tyranię. [przypis redakcyjny]
firmissime negat (łac.) — stanowczo przeczy. [przypis redakcyjny]
firmiter (łac.) — mocno. [przypis redakcyjny]
firnizowany (z niem.) — pokryty pokostem. [przypis redakcyjny]
fiszbin (z niem. Fischbein) — pręt rogowy z górnej szczęki wieloryba. [przypis redakcyjny]
Fit for stratagems and crimes (…) trusted (ang.) — Nie wierzcie takiemu człowiekowi, zdolnemu do podstępów i zbrodni. [przypis redakcyjny]
five o'clock (ang.) — popołudniowe przyjęcie. [przypis redakcyjny]
five o'clock tea (ang.) — podwieczorek. [przypis redakcyjny]
fixum locum — stałego miejsca. [przypis redakcyjny]
Fizan — Fezan, kraina w północnej Afryce, na południe od Trypolis. [przypis redakcyjny]
fizjonomja (z gr.) — oblicze. [przypis redakcyjny]
fizyter — wielka ryba morska. [przypis redakcyjny]
flaga pokoju — Przenajświętsza Bogurodzica. [przypis redakcyjny]
flaga (starop.) — burza, wicher. [przypis redakcyjny]
flagelanci (z łac.) — biczownicy. [przypis redakcyjny]
Flamen quirinalis — Kapłan Kwirynusa (Kwirynus — przezwisko Romulusa). [przypis redakcyjny]
flamingo — flaming. [przypis redakcyjny]
Flaminiusz Antoni — Flamminio Marc' Antonio, poeta piszący po łacinie. [przypis redakcyjny]
flańtać się — szargać się. [przypis redakcyjny]
flanderskich — [od nazwy:] Flandria, kraina w Belgii. [przypis redakcyjny]
Flandrya — kraina w Belgii. [przypis redakcyjny]
flażolet — mały flecik. [przypis redakcyjny]
flectere persuasionibus (łac.) — nakłonić namową. [przypis redakcyjny]
Flegeton i Lete — Wrząca woda (Flegeton), płynąca fosą piekielną; objaśnia Wergiliusz, że ta rzeka a nie inna tam płynąć powinna. Lete, strumień, z którego piją zapomnienie, w piekle płynąć nie może, bo tam pamięć występku jeszcze jest częścią kary grzeszników. [przypis redakcyjny]
Flegetont (mit. gr) — [nazwa] od greckiego φλεγω: goreję; ognista rzeka piekielna. [przypis redakcyjny]
Flegiasz — książę grecki, który, gdy mu Apollo porwał córkę, przez zemstę zdobył Delfy i spalił świątynię Apollina. [przypis redakcyjny]
flegma (gr.) — w starej medycynie jedna z czterech „wilgotności” organizmu ludzkiego (krew, flegma żółta, biała i czarna). [przypis redakcyjny]
Flegon i Pirois — imiona koni ciągnących słoneczny rydwan. [przypis redakcyjny]
Flegra — miasto w Tesalii, gdzie się stoczyła bitwa pomiędzy bogami a olbrzymami. [przypis redakcyjny]
flejtuchy — szarpie (materiał opatrunkowy z nitek wyszarpanych z płótna). [przypis redakcyjny]
flejtuchy — szarpie, rodzaj opatrunku. [przypis redakcyjny]
flexibilis (łac.) — chwiejny. [przypis redakcyjny]
flintą — strzelbą. [przypis redakcyjny]
flinta — strzelba myśliwska. [przypis redakcyjny]
flintpas — pas na flintę, strzelbę. [przypis redakcyjny]
Fliszk — Flisco, Fiesco, wieś pod Kremoną w płn. Włoszech. [przypis redakcyjny]
florem aetatis cum dispendio (łac.) — kwiat wieku z utratą. [przypis redakcyjny]
florem aetatis (łac. forma B.lp) — kwiat wieku. [przypis redakcyjny]
florem (łac.) — kwiat. [przypis redakcyjny]
Florencjo (…) obywateli twych znalazłem pięciu — Tu Poeta z gorzką ironią wyrzeka na zepsucie obyczajów publicznych w średniowiecznej rzeczypospolitej florenckiej; ze szlachetnych jej rodzin nalicza aż pięciu złodziei, zapewne skarbu publicznego, których nazwiska wymienił w pieśni uprzedniej. [przypis redakcyjny]
Florencyja (…) nie znała wieńców sadzonych perłami — Niegdyś za czasów starożytnej prostoty, niewiasty i dziewczęta nie starały się zdobić przyrodzonych swoich wdzięków sztucznymi ozdobami i błyskotkami. [przypis redakcyjny]
Florenta miłość — Gower w poemacie De confessione amantis opisuje szpetną czarownicę, którą przyrzeka wziąć za żonę młody rycerz Florent, byle go nauczyła rozwiązać zagadkę, od której rozwiązania życie jego zależało. [przypis redakcyjny]
Florestano Pepe — generał komenderujący w Neapolu. [przypis redakcyjny]
flores — tutaj: dziwaczny rysunek. [przypis redakcyjny]
floresy — wzory kwiatowe, zawiłe desenie. [przypis redakcyjny]
floresy (z łac. flores: kwiaty) — ozdoby, ornamenty przedstawiające gałązki, łodygi i kwiaty. [przypis redakcyjny]
floruit (łac.) — kwitła. [przypis redakcyjny]
flota angielska wpłynęła na Dardanele — w czasie wojny z Rosją Turcja odwołała się do interwencji państw zachodnich. W związku z tym Anglia zażądała od Rosji wstrzymania kroków wojennych. Ponieważ ze strony Rosji nie było odpowiedzi, flota angielska w połowie lutego przepłynęła Dardanele i zajęła stanowisko naprzeciw Konstantynopola. [przypis redakcyjny]
fluid — dosłownie płyn, przenośnie: bliżej nie określone oddziaływanie jednej osoby na drugą (tu: hipnotyzm). [przypis redakcyjny]
fluidyczne woale — pasma zagadkowej materii, wydzielające się z organizmu osobników medialnych w czasie transu. [przypis redakcyjny]
fluks (daw., z łac.) — bieg. [przypis redakcyjny]
fluksja — zapalenie lub ropień dziąsła. [przypis redakcyjny]
Fochna — Faustyna Morzycka, jedna z „entuzjastek”, przyjaciółka Narcyzy z lat młodości. [przypis redakcyjny]
foch — tu: fortel, sztuczka. [przypis redakcyjny]
fochy (daw.) — [tu:] figle, kuglarstwa. [przypis redakcyjny]
fochy — żarty, sposoby. [przypis redakcyjny]
fochy (z niem.) — tu: zaloty, figle. [przypis redakcyjny]
Focyda — kraina położona w środkowej Grecji nad zatoką Koryncką, na zachód od Beocji. W Focydzie leżało miasto Delfy, jak również miejscowość Daulis. [przypis redakcyjny]
fodza (daw.) — sposób, moda. [przypis redakcyjny]
foederati (łac.) — sprzymierzeni. [przypis redakcyjny]
Foitsberg — Zamek Rheinstein w średnich wiekach zwał się Foitsbergiem. [przypis redakcyjny]
Fokara — góra blisko Katoliki skąd często wiejące wiatry i burze mitrężą żeglugę. Ponieważ zginęli, nie potrzebują już obawiać się tych wichrów. [przypis redakcyjny]
fok — żagiel przedni. [przypis redakcyjny]
folady (łac. Pholas) — rodzaj jadalnych małży morskich. [przypis redakcyjny]
folga (z niem.) — wypoczynek, dogodność. [przypis redakcyjny]
folgując — ulegając, poddając się. [przypis redakcyjny]
folgują (starop.) — wzgląd mają. [przypis redakcyjny]
foliał (z łac. folium: liść) — stara księga wielkich rozmiarów (o formacie arkusza złożonego na pół, czyli ok. 40 na 50 cm.; dziś format taki oznacza się jako A2). [przypis redakcyjny]
Folus, co był zły jak żmija — Folus centaur, za życia porywczy w gniewie, należał do tych, co porwali Hippodamię. [przypis redakcyjny]
folwark donacyjny — w Królestwie Polskim majątki skonfiskowane Polakom rząd carski przekazywał w darze „zasłużonym” urzędnikom i wyższym oficerom (nowi właściciele majątki te najczęściej puszczali w dzierżawę). [przypis redakcyjny]
folwark — gospodarstwo rolne, część większego majątku. [przypis redakcyjny]
fomes (łac.) — zarzewie, podnieta. [przypis redakcyjny]
fontana (daw.) — źródło. [przypis redakcyjny]
Fontebrandą — wspaniała fontanna w Sienie. [przypis redakcyjny]
Forbes — hrabstwo w Anglii. [przypis redakcyjny]
forbot (daw.) — obszycie. [przypis redakcyjny]
forboty — koronki. [przypis redakcyjny]
forboty (starop.) — rodzaj koronek. [przypis redakcyjny]
forboty — wstążki (z hiszpańskiego). [przypis redakcyjny]
fordan — cło na rzece. [przypis redakcyjny]
fordyment — kaptur u szabli. [przypis redakcyjny]
foremnie (daw.) — gładko, sztucznie, zgrabnie. [przypis redakcyjny]
