Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 162232 przypisów.
Asz esu, pone — (to) ja jestem, panie. [przypis edytorski]
Aszkenaz — w literaturze rabinicznej Aszkenaz było najpierw kojarzone z regionem Scytów, później z terytoriami słowiańskimi, a od XI wieku z północną Europą i Niemcami, w okresie wczesnego średniowiecza Żydzi z Europy Środkowej i Wschodniej zaczęli być nazywani aszkenazim czyli Żydami aszkenazyjskimi. [przypis edytorski]
a szlechter, dummer, ferszoltener bube, alejdyk geher, szganet (jid.) — zły, głupi, przeklęty chłopiec, próżniak. [przypis edytorski]
aszpez — kucharz. [przypis autorski]
Asztaroth (hebr. lm), właśc. Asztarte (mit.) — zachodniosemicka (fenicka, kananejska i syryjska) bogini płodności, miłości, seksu i wojny, odpowiednik mezopotamskiej Isztar. Wg Herodota (Dzieje I, 199) w Babilonie istniał zwyczaj, że każda kobieta raz w życiu musiała siąść przez świątynią bogini i oddać się za symboliczną, dowolną kwotę pierwszemu obcemu mężczyźnie, który jej to zaproponuje. Świadectwo Herodota bywa kwestionowane, ponadto taki zwyczaj nie musiał występować w Syrii. [przypis edytorski]
A szto mospan! tieper kapitulujesz (znieksz. ros./rus./pol.) — A co, mospanie, teraz kapitulujesz. [przypis edytorski]
Aszur — Asyria, kraina historyczna położona na terenie dzisiejszego Iraku, w górnym biegu rzek Tygrys i Eufrat. [przypis edytorski]
Aszwa (z litew.) — klacz. [przypis autorski]
Aszynow, Mikołaj Iwanowicz (1856–1902) — rosyjski poszukiwacz przygód. Wraz z grupą innych 150 Kozaków popłynął do Afryki i 7 stycznia 1889 założył nad zatoką Tadżura niewielką osadę, którą nazwał Nową Moskwą i ogłosił częścią Imperium Rosyjskiego. Jego działania zaskoczyły zarówno Rosjan, jak i Francuzów. Wskutek nacisków francuskiej dyplomacji władze rosyjskie zdystansowały się od niego. 5 lutego osada została zbombardowana przez francuskie okręty z pobliskiej kolonii w Obock, a jej mieszkańcy schwytani i deportowani do Rosji, gdzie skazano ich za piractwo. [przypis edytorski]
Atabapo, Río Atabapo — lewy dopływ Orinoko w jej górnym biegu, rzeka ta wyznacza dziś granicę między Wenezuelą a Kolumbią; nazwa dziś raczej nieodm.: płynąć Atabapo. [przypis edytorski]
atagan — jatagan; rodzaj broni białej pochodzenia wschodniego. [przypis edytorski]
Atagan jest to długi sztylet, który Turcy obok pistoletów na pasie zawieszają. Pochwy atagana są pospolicie z metalu, często ze srebra, a u bogatych wyzłacane lub szczerozłote. [przypis autorski]
a tak — a więc. [przypis redakcyjny]
A tak cię tymi księgami daruję — słowa zacytowane przez Piotra Statoriusa-Stojeńskiego w gramatyce świadczą, że utwór powstał przed lipcem 1567. [przypis redakcyjny]
A taki breszesz i breszesz (ukr.) — No właśnie kłamiesz i kłamiesz. [przypis edytorski]
atakiem praskim — w wyd. 1830: „atakiem pruskim (zapewne pragskim)”. [przypis edytorski]
A taki i tego kiedyściś matka (…) kołychała (gw.) — A jednak i tego kiedyś matka kołysała. [przypis edytorski]
Ataki na Wyspiańskiego, Żeromskiego, często nieudolne, często świadomie złośliwe (…) w poglądach na sztukę i w samej twórczości zajdą znowu jakieś zmiany — Z pism I. Matuszewskiego. III. Słowacki i nowa sztuka, s. 329. [przypis autorski]
a tak się nie czyni — nawet pogańskie ludy wstrzymywały się od tego rodzaju przestępstw, pomne kary potopu, zob. Raszi do 34:7. [przypis edytorski]
ataksja (z gr.) — zaburzenie koordynacji ruchowej. [przypis edytorski]
A tak stała postanowiona — w wyd. BN w oprac. J. Krzyżanowskiego: „A tak taka postanowiona”. [przypis edytorski]
a tak — tu: więc. [przypis redakcyjny]
Atalanta — bohaterka niedościgniona w biegu, zabijała z tyłu włócznią każdego zalotnika, który ją w biegu wyprzedził (gdyż taki był warunek pozyskania jej ręki). Hippomenes wziął się na sposób i wyrzucał podczas biegu złote jabłka, które Atalanta zbierała i przez to dała się prześcignąć. [przypis redakcyjny]
Atalanta (mit. gr.) — królewna porzucona przez ojca, który chciał mieć tylko męskich potomków; sławna łowczyni i biegaczka; niechętna małżeństwu, kandydatom na męża stawiała warunek, by ją zwyciężyli w biegach; udało się to dopiero Hippomenesowi, ponieważ Atalanta dała mu się wyprzedzić; bieg Atalanty: niezwykle szybki bieg. [przypis edytorski]
Atalanta (mit. gr.) — królewna porzucona przez ojca, który chciał mieć tylko męskich potomków; sławna łowczyni i biegaczka; niechętna małżeństwu, kandydatom na męża stawiała warunek, by ją zwyciężyli w biegach; udało się to dopiero Hippomenesowi, ponieważ Atalanta dała mu się wyprzedzić. [przypis edytorski]
Atalanta (mit. gr.) — królewna, sławna łowczyni i biegaczka; niechętna małżeństwu, kandydatom na męża stawiała warunek, by zwyciężyli ją w biegach, zaś przegrywających zabijała; pokonał ją dopiero Hippomenes, ponieważ Atalanta dała mu się wyprzedzić, zbierając rzucane przez niego złote jabłka. [przypis edytorski]
Atalanta (mit.gr.) — słynąca ze swej umiejętności szybkiego biegania; łowczyni, podopieczna Artemidy. [przypis edytorski]
Atalia — tu: tytuł sztuki Racine'a. [przypis edytorski]
ataman — dowódca wojsk kozackich. [przypis edytorski]
ataman koszowy — wybierany przez specjalną radę kozaków naczelnik kosza, czyli obozu kozackiego. [przypis edytorski]
ataman — kozacki przywódca. [przypis edytorski]
ataman kurzeniowy — dowódca kurzenia: oddziału kozackiego. [przypis edytorski]
ataman (z tur. tatar.) — kozacki przywódca. [przypis edytorski]
At amżiu amżiunujes! — Na wieki wieków. [przypis edytorski]
Atana (mit. gr.) — starogrecka bogini-matka, wspominana na kreteńskich tabliczkach, często błędnie identyfikowana z dziewiczą Ateną. [przypis edytorski]
Atanazy Aleksandryjski (ok. 296–373) — teolog, biskup Aleksandrii, święty chrześcijański; w pismach apologetycznych polemizował z arianizmem, zwalczał go też na soborze nicejskim. [przypis edytorski]
Atanazy Aleksandryjski (ok.296–373) — teolog, biskup Aleksandrii, święty chrześcijański; w pismach apologetycznych polemizował z arianizmem, zwalczał go też na soborze nicejskim. [przypis edytorski]
Atanazy Aleksandryjski (ok.296–373) — teolog, biskup Aleksandrii, święty chrześcijański; w pismach apologetycznych polemizował z arianizmem, zwalczał go też na soborze nicejskim; kilkakrotnie skazywany przez cesarzy rzymskich na wygnanie z Aleksandrii; autor Żywota św. Antoniego, z którego pochodzi większość szczegółów dotyczących życia tego świętego. [przypis edytorski]
Atanazy — biskup aleksandryjski, żył 296–373. [przypis autorski]
Atanazy Wielki (ok. 295–373) — teolog, kaznodzieja, biskup Aleksandrii. [przypis edytorski]
atara — korona, wieniec; ozdobna część tałesu. [przypis tłumacza]
ataraksja (z gr.: brak niepokoju) — w filoz. starożytnej: niewzruszoność, równowaga ducha, ideał spokoju wewnętrznego człowieka; w psychologii: obojętność na problemy i własną krzywdę. [przypis edytorski]
A Tartufe? (…) Biedaczek! — Czterokrotne powtórzenie tego samego pytania należy do najświetniejszych efektów teatralnych: w sposób niesłychanie prosty a plastyczny oddaje on charakter Orgona, stosunek jego do Tartufa, do rodziny, tłumaczy poprzednie zachowanie Elmiry, itd. Owo „biedaczek” (pauvre homme) stało się we Francji przysłowiem: księdza de Roquette, jednego z tych, w których doszukiwano się pierwowzoru Tartufa, pani de Sevigné w listach swoich stale nazywa „biedaczkiem”. [przypis tłumacza]
Atar — w religii staroirańskiej nazwa ognia jako elementu oczyszczającego i zabezpieczającego przed złem. [przypis redakcyjny]
At, at, jakszi at. Toor! — Koń, koń, dobry koń. Cicho! [przypis autorski]
atavis edite regibus (łac.) — potomek dawnych władców. [przypis edytorski]
atawizm — ujawnienie się sposobu zachowania charakterystycznego dla odległych przodków. [przypis edytorski]
Até logo, muito obrigado, senhor capitão — Do widzenia, bardzo dziękujemy, panie kapitanie. [przypis autorski]
Até logo, senhores (port.) — do zobaczenia, panowie. [przypis edytorski]
atebryna (med.) — nazwa handlowa mepakryny, syntetycznego preparatu przeciwmalarycznego, stosowanego także do zwalczania tasiemca. [przypis edytorski]
A te figurki? Cóż się z nimi stanie? To dusze moich przodków! — Ach, uszanowanie! — fragment opery Madama Butterfly. [przypis edytorski]
A tego panu udowodnię — dziś popr.: A to panu udowodnię. [przypis edytorski]
Ateizm to stara formuła — por. przypis do słów Męża „Jednak to obraz twój i wszystkich twoich, i wieku twego, i teorii twojej”, wypowiedzianych w rozmowie z Filozofem w początkowych scenach Części Drugiej dramatu. Ateizm traktowany jest tu jako jeden z elementów światopoglądu materialistycznego (fr. myślicieli XVIII w.), który Krasiński uważał za przestarzały i skompromitowany przez rewolucję 1789 r. [przypis redakcyjny]
atelier (fr.) — pracownia malarska. [przypis edytorski]
atelier (fr.) — pracownia, warsztat. [przypis edytorski]
atelier (fr.) — tu: pracownia artysty. [przypis edytorski]
a tem — a przez to; tem daw. forma N. i Msc. lp zaimków r.n.; dziś końcówka tożsama z r.m.: tym. [przypis edytorski]
Ate (mit. gr.) — córka Zeusa i Eris, bogini nieszczęścia i zemsty. [przypis edytorski]
Ate (mit. gr.) — córka Zeusa lub bogini niezgody Eris, uosobienie zaślepienia prowadzącego do zbrodni lub upadku. [przypis edytorski]
Ateńczycy, kiedy nie znali użytku metali, posługiwali się wołami — Herodot, in Clio, powiada nam, iż Lidowie wynaleźli sztukę bicia monety, Grecy przejęli ją od nich. Monety ateńskie miały pieczęć ich dawnego wołu. Widziałem te monety w gabinecie lorda Pembrock. [przypis autorski]
Ateńczycy, którzy dla zapewnienia Helladzie wolności rodzinne miasto na pastwę ognia oddali — podczas perskiej inwazji Kserksesa I Ateńczycy opuścili miasto, żeby na morzu bronić Grecji przed wielką wrogą flotą; niedługo przed bitwą morską pod Salaminą wojska lądowe Persów spaliły Ateny, czemu przyglądały się załogi greckich okrętów zgromadzonych w pobliskiej Zatoce Sarońskiej. [przypis edytorski]
Ateńczycy mieli wybierać (…) zrobię — Plutarch, Praecepta gerendae reipublicae, 5. [przypis tłumacza]
Ateńczycy ofiarę składali przed zarazą — w 430 p.n.e., w początkach wojny peloponeskiej, wybuchła w Atenach epidemia, która w ciągu czterech lat spowodowała śmierć ok. jednej czwartej ludności kraju, m.in. ofiarą zarazy padł Perykles. [przypis edytorski]
Ateńczycy powzięli taką odrazę do tych, którzy stali się przyczyną jego zgonu (…) — zaczerpnięte z Plutarcha, O zazdrości i nienawiści. [przypis tłumacza]
Ateńczycy (…) wszelkiego pogrzebu i wraz wszelkiego płodzenia — por. Tukidydes, Wojna peloponeska III, 104. [przypis tłumacza]
Ateńczyk spalił zamek i świątynie — Grecy spalili całe Sardes, wraz ze znaną świątynią bogini Kybele, ale nie zdobyli twierdzy miejskiej; wobec oporu i naciągających nieprzyjaciół wycofali się na wybrzeże, gdzie pod Efezem zostali pokonani przez ścigające ich wojska perskie, wskutek czego Ateńczycy i Eretrejczycy opuścili powstańców. [przypis edytorski]
Atena (mit. gr.) — bogini mądrości i sprawiedliwej wojny; córka Zeusa. [przypis edytorski]
Atena (mit. gr.) — bogini mądrości i sprawiedliwej wojny, w poemacie występuje jako stronniczka Odyseusza. [przypis edytorski]
Atena (mit. gr.) — bogini mądrości, sztuki i wojny sprawiedliwej, córka Zeusa, władcy bogów. [przypis edytorski]
Atena (mit. gr.) — córka Zeusa, bogini mądrości i sprawiedliwej wojny, opiekunka rzemiosł, w szczególności tkactwa i hafciarstwa. [przypis edytorski]
Atena (mit. gr.) — córka Zeusa, bogini mądrości i sprawiedliwej wojny. [przypis edytorski]
Atena Panna — Partenos (Dziewica) to przydomek bogini Ateny jako dziewiczej wojowniczki. [przypis edytorski]
Atena Promachos — Alena Walcząca, monumentalny, liczący sobie 12 metrów posąg Ateny na Akropolu. [przypis edytorski]
a ten — chodzi o Orestesa. [przypis redakcyjny]
atencja (daw.) — dbałość, baczenie, uwaga; szacunek. [przypis edytorski]
atencja (daw.) — uszanowanie. [przypis edytorski]
atencja (daw., z łac. attentio: uwaga) — względy, poważanie, szacunek. [przypis edytorski]
atencja (daw., z łac.) — względy, poważanie, szacunek. [przypis edytorski]
atencja (daw. z łac.) — względy, poważanie, szacunek. [przypis edytorski]
atencja (przestarz., z łac.) — poważanie, szacunek, względy. [przypis edytorski]
atencja (przestarz., z łac.) — względy, szczególna uwaga; szacunek, poważanie; czynić, składać atencję: okazywać komuś szacunek w widoczny sposób, składać komuś uszanowanie, przychodzić z wizytą. [przypis edytorski]
atencja — szacunek. [przypis edytorski]
atencja — szacunek, respekt, poważanie. [przypis edytorski]
atencja — szacunek, względy okazywane komuś. [przypis edytorski]
atencja — szczególne względy a. szacunek. [przypis edytorski]
atencja (z łac. attentio: uwaga; przestarz.) — poważanie, szacunek, względy. [przypis edytorski]
atencji — [dla] okazania względów. [przypis redakcyjny]
atencji — uwagi, grzeczności. [przypis redakcyjny]
atencyje (z łac.) — tu: konkury, pretendowanie do ręki panny. [przypis edytorski]
Atene (łac. forma W. lp.) — Ateno. [przypis edytorski]
Ateneum, ang. Athenaeum Club — klub w Londynie dla mężczyzn i kobiet o zainteresowaniach intelektualnych, szczególnie dla mających osiągnięcia w nauce, literaturze lub sztuce, zał. w 1824. [przypis edytorski]
„Ateneum” — warszawskie czasopismo naukowo-literackie, ukazujące się w latach 1876–1901. [przypis edytorski]
Atenodotos — nauczyciel Frontona. [przypis tłumacza]
A ten (…) szczęśliwszym — Augustyn z Hippony, Państwo Boże, I, 10). [przypis tłumacza]
atentować — kusić się. [przypis redakcyjny]
atentować — pilnować, doglądać. [przypis redakcyjny]
atentować (z łac.) — traktować uważnie, tu: zajmować się kimś. [przypis edytorski]
atentowanie (z łac. attentare: napastować, zaczepiać, występować przeciw) — występowanie (w sprawie); tu: reprezentowanie. [przypis edytorski]
a ten — u Cylkowa: 'lubo'; uzasadnienie korekty: uwspółcześnienie. [przypis edytorski]
Ateny za panowania Tureckiego były własnością Kizlar-Agi, niewolnika serajowego i dozorcy kobiet haremu. Eunuch rządził rządcą Aten. [przypis autorski]
