Przypisy

sposo (wł.) — mąż. [przypis edytorski]

sposponował — dziś popr.: spostponował. [przypis edytorski]

sposponowanie — dziś popr.: spostponowanie, obraza, poniżenie. [przypis edytorski]

spostponować (daw.) — obrazić, zlekceważyć. [przypis edytorski]

spostponować (daw.) — potraktować w sposób nacechowany pogardą. [przypis edytorski]

spostponować — potraktować z pogardą. [przypis edytorski]

spostponować (z łac.) — obrazić, poniżyć. [przypis edytorski]

spostponować (z łac.) — obrazić, zhańbić, upokorzyć. [przypis edytorski]

spostponować (z łac.) — obrazić, zlekceważyć. [przypis edytorski]

spostponować (z łac. postpono, postponere) — obrazić, poniżyć. [przypis edytorski]

spostponować (z łac.) — zlekceważyć. [przypis edytorski]

spostrzegłszy się z Mowglim w bambusowych zaroślach — zobaczywszy, że jest z Mowglim w bambusowych zaroślach. [przypis edytorski]

sposzyty — zszyty. [przypis edytorski]

spotkał był — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym; znaczenie: spotkał wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

spotkałem był — forma czasu zaprzeszłego dla czynności wielokrotnej, ponawianej; inaczej: spotkałem wcześniej (dawniej, uprzednio). [przypis edytorski]

spotkaliśmy państwo Matacz — dziś popr. z B.: spotkaliśmy państwa Matacz. [przypis edytorski]

spotkamy się (…) u Barbina — cytat z komedii Moliera Uczone białogłowy (akt III, scena V); Claude Barbin (ok. 1628–1698): paryski księgarz, wydawca m.in. Moliera i La Fontaine'a. [przypis edytorski]

spotknąć się — dziś: potknąć się. [przypis edytorski]

spotniały — pokryty potem. [przypis edytorski]

spotrafić (gw.) — zdołać, dać radę. [przypis edytorski]

spotrzebować (daw.) — zużyć. [przypis edytorski]

spotrzebować — zapewnić. [przypis edytorski]

spotrzebowywać (daw.) — zużywać. [przypis edytorski]

spotykały (…) Republikany — dziś popr.: spotkali republikanie. [przypis edytorski]

spowiedałem (daw.) — dziś popr.: spowiadałem. [przypis edytorski]

Spowiedź dziecięcia wieku — powieść romantyczna Alfreda de Musseta (1810–1857), wyd. w 1826, napisana na podstawie przeżyć autora, mająca formę wyznań rozgoryczonego narratora rozliczającego się ze swoją miłosną przeszłością. [przypis edytorski]

spowiedzie — dziś popr. M.lm: spowiedzi. [przypis edytorski]

spowinięte — inaczej: otoczone. [przypis edytorski]

spowinować się — hebr. rdzeń יבם (jawam) odnosi się do tzw. jibumu czyli małżeństwa lewirackiego (lewiratu): jeśli mężczyzna umierał bezdzietnie, jego brat miał obowiązek poślubić wdowę po nim, a dziecko spłodzone z tego związku było uważane za spadkobiercę zmarłego brata. Z tego obowiązku można zostać zwolnionym przeprowadzając ceremonię zwaną chalica. Podstawowe szczegóły tego prawa podane są w Deut. 25:5-10. [przypis edytorski]

spowinowacony — tu: powiązany więzią podobną do rodzinnej. [przypis edytorski]

spowodywać (neol.) — forma ciągła czasownika „powodować”: powodować ciągle, raz za razem. [przypis edytorski]

spowolnieć — tu: spokornieć; zachowywać się „po (według) czyjejś woli”. [przypis edytorski]

spowszednieć — stać się zwyczajnym, utracić czar nowości. [przypis edytorski]

spoźniony — dziś popr. pisownia: spóźniony. [przypis edytorski]

spoza ogrodzenia — dziś raczej: zza ogrodzenia. [przypis edytorski]

spozierać (daw., gw.) — patrzeć, spoglądać. [przypis edytorski]

spozierać (daw., gw.) — spoglądać. [przypis edytorski]

spozierać (daw.) — patrzeć. [przypis edytorski]

spozierać (daw.) — spoglądać, patrzeć. [przypis edytorski]

spozierać (daw.) — spoglądać. [przypis edytorski]

spozierać (gw.) — patrzeć. [przypis edytorski]

spozierać (gw.) — spoglądać, patrzeć. [przypis edytorski]

spozierać (gw.) — spoglądać. [przypis edytorski]

spozierać — patrzeć. [przypis edytorski]

spozierać — spoglądać. [przypis edytorski]

spozierały — patrzyły, spoglądały. [przypis edytorski]

spoznała — rozpoznała. [przypis edytorski]

S. P. Q. R (łac.) — skrót od Senatus populusque Romanus, tj. senat i lud rzymski. [przypis edytorski]

sprać — pobić kogoś dotkliwie. [przypis edytorski]

spragnionym jest — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: spragniony jestem. [przypis edytorski]

spraktykować — tu: utwierdzić, całkowicie przeciągnąć na swoją stronę, rozpracować. [przypis edytorski]

spraktykować — uczynić, sprawić. [przypis edytorski]

spraszać się — odmówić, wykręcić się. [przypis edytorski]

sprawą (daw.) — w szyku. [przypis edytorski]

sprawa „Alabamy” — podczas amerykańskiej wojny secesyjnej (1861–65) po stronie zbuntowanych stanów walczyły krążowniki parowe budowane i wyposażane na zamówienie w stoczniach Wlk. Brytanii, która oficjalnie deklarowała neutralność. Najskuteczniejszy z nich, „Alabama”, zatopił na Atlantyku i Pacyfiku ponad 60 statków handlowych Unii. Po wojnie rząd USA wysunął wobec rządu Wlk. Brytanii roszczenia za złamanie neutralności i skutki działań okrętów konfederackich, tzw. „roszczenia »Alabamy«”. Ostatecznie oba państwa uzgodniły, że sprawa zostanie osądzona przez powołaną w tym celu międzynarodową komisję. W 1872 w Genewie uznała ona działania Wlk. Brytanii za umyślne i przyznała St. Zjednoczonym kwotę 15,5 mln dolarów odszkodowania za straty bezpośrednie. [przypis edytorski]

sprawa Aresa — bitwa, potyczka (od imienia gr. boga wojny). [przypis edytorski]

sprawa Calasów — sprawa Jeana Calas, hugenoty, oskarżonego w 1762 o zamordowanie swego syna, Marc-Antoine'a zamierzającego rzekomo przejść na katolicyzm (Marc-Antoine najprawdopodobniej popełnił samobójstwo lub padł ofiarą napadu); ojca torturowano, po czym połamano kołem, z syna uczyniono katolickiego świętego-męczennika, jego młodszego brata, Pierre'a zmuszono do konwersji na katolicyzm, wszystkich członków rodziny dotknęły represje; Wolter zapoczątkował protesty przeciwko zarzutom i skazaniu, napisał Traktat o tolerancji (1763), nagłośnił sprawę w całej Europie i doprowadził do apelacji i pełnej rehabilitacji Jeana Calasa (1765); proces Calasa stał się symbolem walki francuskich środowisk liberalnych z fanatyzmem religijnym. [przypis edytorski]

sprawa Calasów — sprawa Jeana Calas, hugenoty, oskarżonego w 1762 r. o zamordowanie swego syna, Marc-Antoine'a zamierzającego rzekomo przejść na katolicyzm (Marc-Antoine najprawdopodobniej popełnił samobójstwo lub padł ofiarą napadu); ojca połamano kołem dla uświetnienia uroczystości dwudziestej rocznicy rzezi hugenotów, z syna uczyniono katolickiego świętego-męczennika, jego młodszego brata, Pierre'a zmuszono do konwersji na katolicyzm, wszystkich zresztą członków rodziny dotknęły represje; w związku z tą sprawą Voltaire napisał Traktat o tolerancji w 1763 r., a w 1765 r. doprowadził do rehabilitacji Jeana Calasa przez fr. parlament. [przypis edytorski]

sprawa (daw.) — porządek. [przypis edytorski]

sprawa (daw.) — rządy. [przypis edytorski]

sprawa (daw.) — szyk, organizacja. [przypis edytorski]

sprawa (daw.) — szyk, przygotowanie. [przypis edytorski]

sprawa (daw.) — szyk. [przypis edytorski]

sprawa (daw.) — tu: bitwa. [przypis edytorski]

sprawa (daw.) — tu: szyk bojowy. [przypis edytorski]

sprawa (daw.) — zarządzanie. [przypis edytorski]

Sprawa Dołęgi — powieść autorstwa Józefa Weyssenhoffa, opublikowana w 1901 r. [przypis edytorski]

sprawa Dreyfusa — Alfreda Dreyfusa (1859–1935), francuskiego oficera o żydowskich korzeniach, fałszywie oskarżono o szpiegowanie na rzecz Niemiec i skazano za zdradę; jego sprawa wzbudziła we Francji gorące emocje, ujawniając m.in. drzemiący w społeczeństwie antysemityzm; do obrońców niesłusznie skazanego oficera należał pisarz Emil Zola, który przy tej okazji napisał swój słynny artykuł J'accuse! (Oskarżam!). [przypis edytorski]

sprawa Dreyfusa — skandal polityczny w XIX-wiecznej Francji, związany z niesłusznym oskarżeniem o szpiegostwo oficera żydowskiego pochodzenia Alfreda Dreyfusa i z trudnościami w uzyskaniu jego rehabilitacji. [przypis edytorski]

sprawa Dreyfusa — sprawa Alfreda Dreyfusa (1859–1935), francuskiego oficera pochodzenia żydowskiego, oskarżonego o szpiegostwo na rzecz Niemiec, skazanego na dożywotni pobyt w kolonii karnej w 1894, ułaskawionego w 1906; sprawa podzieliła społeczeństwo francuskie, prowokując wielu intelektualistów do ostrych wypowiedzi (Dreyfusa bronili m. in. Emil Zola i Marcel Proust). [przypis edytorski]

sprawa gardłowa — sprawa, w której grozi kara śmierci. [przypis edytorski]

sprawa Sirvenów — sprawa rodziny Pierre-Paula Sirvena (1709–1777), hugenoty, którego jedna z trzech córek, Elisabeth, była upośledzona umysłowo; w 1760, w wieku 21 lat, zniknęła, jak się okazało, uprowadzona do specjalnego katolickiego klasztoru; w wyniku złego traktowania doznała załamania psychicznego i po pół roku została zwolniona; Sirven publicznie potępił jej potraktowanie, w odpowiedzi na co władze kościelne oskarżyły go o znęcanie się nad córką w celu zapobieżenia jej konwersji na katolicyzm; w 1762 Elisabeth ponownie zniknęła, jej ciało znaleziono w studni; wydano rozkaz aresztowania rodziny, oskarżonej o wspólne zamordowanie Elisabeth, ale udało im się uciec na czas; w zaocznym wyroku skazano ojca na łamanie na kołem, matkę na powieszenie, a dwie córki na wygnanie; Wolter zaangażował się w sprawę ich obrony, m.in. w Traktacie o tolerancji; po rehabilitacji Calasa Sirven, którego żona zmarła na wygnaniu, powrócił do kraju i oddał się do dyspozycji władz, został aresztowany i wkrótce zwolniony; w 1771 sąd unieważnił pierwotny wyrok i zrehabilitował całą rodzinę. [przypis edytorski]

sprawa (starop.) — tu: dowództwo; pod twą sprawą: pod twym dowództwem. [przypis edytorski]

sprawa Studzieńca — przy wsi Studzieniec, położonej pomiędzy Warszawą a Łodzią, w 1876 Towarzystwo Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych założyło pierwszy na ziemiach polskich zakład poprawczy dla nieletnich przestępców. Miał formę osady, z domkami dla grup wychowanków, ze szkołą, ogrodem i parkiem. W 1929 odbył się głośny proces sądowy, w którym skazano dyrektora i 10 pracowników placówki za głodzenie, bicie i inne formy znęcania się nad podopiecznymi, zaś zakład przeszedł pod bezpośredni zarząd Ministerstwa Sprawiedliwości. [przypis edytorski]

Sprawa szefa sztabu generalnego Redla — w oryg. Der Fall des Generalstabschefs Redl; wyd. w 1924 roku książka ukazująca kulisy największej afery szpiegowskiej przed wybuchem I wojny światowej: pułkownik Alfred Redl, szef sztabu generalnego VIII korpusu armii austro-węgierskiej w Pradze, okazał się pracować jako szpieg na rzecz Rosji carskiej; po zdemaskowaniu 25 maja 1913 popełnił samobójstwo. Niezwłocznie po samobójstwie Kisch opublikował serię artykułów na ten temat w czasopiśmie praskim „Bohemia”, dziesięć lat później książkę, po polsku noszącą również tytuł Z tajników szpiegostwa. [przypis edytorski]

sprawa — tu: rządy. [przypis edytorski]

sprawa — tu: szyk bojowy. [przypis edytorski]

sprawa Wrześni (1901) — strajk uczennic i uczniów szkoły we Wrześni skierowany przeciw germanizacji szkół. Kiedy niemiecki nauczyciel wymierzył karę cielesną dzieciom za odmowę odpowiadania w języku niemieckim na lekcji religii, przed szkołą zebrał się wzburzony tłum rodziców. Uczestników zajść władze niemieckie ukarały więzieniem i grzywnami. [przypis edytorski]

sprawca (daw.) — ten, kto kieruje a. rządzi czymś. [przypis edytorski]

sprawca (daw.) — ten, kto kieruje a. rządzi czymś. [przypis edytorski]

sprawca (daw.) — tu: zarządca. [przypis edytorski]

sprawca (daw.) — zarządca. [przypis edytorski]

sprawca — tu: ten, co „sprawia”, tzn. ustawia szyk bojowy. [przypis edytorski]

sprawca — tu: zarządca. [przypis edytorski]

sprawdzili — czasownik z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]

Sprawedływe każete, pane. Ne cii teper lude, szczo buwały (z ukr.) — Sprawiedliwie mówicie, panie. Nie tacy teraz ludzie, jak kiedyś. [przypis edytorski]

sprawiać (daw.) — organizować. [przypis edytorski]

sprawiać się (daw.) — tu: tłumaczyć się, usprawiedliwiać się. [przypis edytorski]

sprawiać — tu: przygotowywać; ustawiać. [przypis edytorski]

sprawiała na niego niesamowite wrażenie — dziś popr.: sprawiała na nim niesamowite wrażenie. [przypis edytorski]

sprawiał woje — dziś: sprawiał wojów (wojowników). [przypis edytorski]

sprawiały na niego wrażenie — popr.: sprawiały na nim wrażenie. [przypis edytorski]

sprawić (daw.) — przygotować do zarżnięcia. [przypis edytorski]

sprawić (daw.) — przygotować, zorganizować. [przypis edytorski]

sprawić (daw.) — tu: uformować szyk. [przypis edytorski]

sprawić „gips” (daw. pot.) — sprawić nieprzyjemną niespodziankę; por. „ładny gips!”. [przypis edytorski]

sprawić (gw.) — przygotować (tu w znaczeniu: do zarżnięcia). [przypis edytorski]

sprawić łaźnię — tu przen.: dać lanie, mocno zbić. [przypis edytorski]

sprawić się (daw.) — sformować szyk. [przypis edytorski]

sprawić się (daw.) — spełnić powinności a. obowiązki. [przypis edytorski]