Przypisy

Epimeteusz (mit. gr.) — brat Prometeusza; obaj bracia noszą imiona znaczące: Prometeusz to „wprzód myślący”, czyli przewidujący, zaś Epimeteusz to „wstecz myślący”, czyli po fakcie, poniewczasie. [przypis edytorski]

Epinicae (łac.)— dzieło Pindara, cztery księgi epinikiów (pieśni zwycięskich). Epinikion (z gr. epiníkion, „dotyczący zwycięstwa”) jest odmianą ody, pieśni wykonywanej przez chóry ku czci zwycięskich bohaterów. [przypis edytorski]

epinicium (łac.) — pieśń pochwalna ku czci zwycięzcy. [przypis edytorski]

E piove!.. (wł.) — I pada… [przypis edytorski]

Epipsychidion — dzieło Shelleya z 1821 roku. [przypis edytorski]

Epipsychidion — poemat Shelleya z 1821 r. [przypis edytorski]

Epipsychidion — tytuł utworu Epipsychidion. Wiersze poświęcone szlachetnej, a nieszczęśliwej Emilii Viviani, zamkniętej obecnie w klasztorze św. Anny w Pizie autorstwa Percy'ego Shelleya (1792–1822) ang. poety i dramaturga, jednego z najważniejszych twórców angielskiego romantyzmu. [przypis edytorski]

Epir — górzysta kraina w płn.-zach. Grecji nad Morzem Jońskim, (granicząca na płn. z Albanią, na wsch. z Tesalią), w starożytności słynna dzięki świątyni i wyroczni w Dodonie; gł. miasta: Nikopolis i Buthrotum; od V w. p.n.e. w Epirze panowała dynastia wywodząca swoje początki od syna Achillesa, Pyrrusa. [przypis edytorski]

Epir — górzysta kraina w płn.-zach. Grecji nad Morzem Jońskim. [przypis edytorski]

Epir — kraina w Grecji, nad M. Jońskim. [przypis edytorski]

episjer — dosł.: właściciel sklepu kolonialnego lub korzennego; przen.: człowiek nastawiony na maksymalizowanie zysku z drobnego przedsięwzięcia. [przypis edytorski]

epispadia i hypospadia (med.) — pol.: wierzchniactwo i spodziectwo, wady wrodzone cewki moczowej, w których ujście zewnętrzne cewki znajduje się na grzbietowej lub brzusznej powierzchni prącia. [przypis edytorski]

epistemologia — dział filozofii, nauka o poznaniu, badająca relacje między poznawaniem i wiedzą a rzeczywistością. [przypis edytorski]

epistoła (daw.) — list; dziś: długi, nudny list. [przypis edytorski]

epistoła — daw.: list; przen. długi, nudny list. [przypis edytorski]

epistoła — daw.: list; przen.: długi, nudny list. [przypis edytorski]

epistoła — daw. list, przen. długi, nudny list. [przypis edytorski]

epistoła — daw.: list; przen. długi, nudny list. [przypis edytorski]

epistoła (daw.) — list. [przypis edytorski]

epistoła (daw., z łac. epistola) — list; dziś: długi, nudny list. [przypis edytorski]

epistoła — list. [przypis edytorski]

epistolarny — dotyczący listów. [przypis edytorski]

epistolarny (łac.) — dotyczący listów, utworów w formie listów. [przypis edytorski]

epistropheus — kręg obrotowy a. osiowy, drugi kręg szyjny stanowiący rodzaj osi, wokół której obracają się wyżej położone elementy układu kostnego (kręg pierwszy i czaszka). [przypis edytorski]

epitafium — napis nagrobkowy lub utwór poetycki na cześć zmarłego. [przypis edytorski]

Epitaphe du dit Villon/ Frères humains qui après nous vivez,/ N'ayez les coeurs contre nous endurcis (st. franc.) — Epitafium Villona: Bracia ludzie, którzy żyjecie po nas/ nie miejcie serc przeciw nam zatwardziałych. [przypis edytorski]

epitelium — nabłonek. [przypis edytorski]

Epitemeusz — najprawdopodobniej chodzi o Epimeteusza. Epimeteusz (mit. gr.): brat Prometeusza; pojął za żonę Pandorę, która otwierając otrzymaną od bogów w posagu beczkę (por. Puszka Pandory) sprowadziła na świat nieszczęścia. Wedle innej wersji mitu to Epimeteusz, namówiony przez żonę, otworzył beczkę. [przypis edytorski]

epithalamium (łac.) — ślubna piosenka lub wiersz. [przypis edytorski]

epithète rare (fr.) — rzadki epitet. [przypis edytorski]

epitheton ornans (łac.) — epitet stały, powtarzający się zawsze przy tym samym rzeczowniku. [przypis edytorski]

epizod — tu: trwające krótko, mało znaczące wydarzenie. [przypis edytorski]

epizod wenecki — chodzi o epizod miłosny George Sand i Alfreda Musseta, opisany przez niego w Spowiedzi dziecięcia wieku, a także w pamiętnikach kochanka Sand, lekarza Pagella. [przypis edytorski]

e pluribus unum (łac.) — jedno uczynione z wielu; motto na pieczęci USA. [przypis edytorski]

epod lub epoda (gr.) — w chórze gr. część pieśni występująca po strofie i antystrofie. [przypis edytorski]

E poi ch’amor die me vi fece accorta… — błędnie przypisane autorstwo — autorem tych słów jest Francesco Petrarka, a nie Metastasio. Jest to fragment sonetu XI z cyklu Sonety do Laury. [przypis edytorski]

epoka 1793 roku — okres kryzysu Rewolucji Francuskiej i terroru jakobińskiego, podczas inwazji koalicji Wielkiej Brytanii, Austrii, Prus i Hiszpanii w celu obalenia rewolucyjnej Republiki Francuskiej oraz jednoczesnego powstania rojalistycznego w Wandei. [przypis edytorski]

epoka aleksandryjska — epoka hellenistyczna, okres w dziejach regionu M. Śródziemnego i Bliskiego Wschodu trwający od śmierci Aleksandra Wielkiego (323 p.n.e.) do podboju przez Rzym ostatniego niezależnego państwa hellenistycznego, ptolemejskiego Egiptu (30 p.n.e.). [przypis edytorski]

epoka apuchtinowska — tzw. noc apuchtinowska, polityka rusyfikacji wprowadzona w Królestwie Polskim po upadku powstania styczniowego. Pomysłodawcą tej polityki był Aleksandr Apuchtin, rosyjski kurator warszawskiego okręgu szkolnego. [przypis edytorski]

epoka jurajska — środkowy okres ery mezozoicznej, ok. 201–145 mln lat temu; na lądach dominowały wówczas dinozaury, pierwsze hominidy (człowiekowate) pojawiły się dopiero 14–6 mln lat temu. [przypis edytorski]

epoka kamienia łupanego — paleolit, od ok. 3,3 mln do 11.700 lat temu. [przypis edytorski]

epoka kredowa — ostatni okres ery mezozoicznej, od 145 do 66 mln lat temu. [przypis edytorski]

epoka lodowcowa a. lodowa (hist. geol.) — dawny termin na określenie okresu zlodowaceń w Europie, odpowiadający plejstocenowi (od 2,6 mln do 11,7 tys. lat tamu). W historii Ziemi okresy lodowcowe występowały kilkakrotnie, obecnie termin ten jest używany potocznie lub nieformalnie, w pracach popularnonaukowych. [przypis edytorski]

epoka udziałów i wieców — okres rozdrobnienia feudalnego na Rusi w XI i XII w. [przypis edytorski]

epoleta (daw.) — epolet, naramiennik: pasek materiału ozdobiony złotym lub srebrnym sznurem, często z frędzlami, naszyty na ramieniu kurtki mundurowej, zwykle z umieszczoną na nim naszywką oznaczającą stopień wojskowy. [przypis edytorski]

epolet — naramiennik przy mundurze wojskowym, wykonany z taśmy srebrnej, złotej lub z sukna. [przypis edytorski]

epolety — naramienniki munduru wojskowego. [przypis edytorski]

epolety — naramienniki stanowiące element munduru wojskowego. [przypis edytorski]

epolety — sukienne naramienniki, element munduru wojskowego. [przypis edytorski]

eponim — archont eponymos przewodniczący kolegium archontów i sprawujący władzę wykonawczą w polis. [przypis edytorski]

Eponina — bohaterka powieści Nędznicy Wiktora Hugo. [przypis edytorski]

Eponina (zm. 78 n.e.) — żona Sabinusa, wodza powstania Galów przeciw panowaniu rzymskiemu, dobrowolnie poszła z mężem na śmierć. [przypis edytorski]

epopeją — dziś popr. forma B. lp: epopeję. [przypis edytorski]

epopeja naśladuje jedynie mową potoczną albo samymi wierszami (…) Użyliśmy zaś wyrazu „epopeja”, bo nie moglibyśmy żadnym innym mianem wspólnym objąć… — w tym miejscu Arystoteles używa wyrazu „epopeja”, który był już wówczas terminem technicznym na oznaczenie gatunku literackiego, w jego etymologicznym znaczeniu, mając na myśli wszelkiego rodzaju sztukę słowa, czyli twórczość literacką. [przypis edytorski]

epopt (gr. epóptēs) — człowiek wprowadzony w najwyższy stopień wtajemniczenia staroż. gr. misteriów eleuzyjskich. [przypis edytorski]

Eppingen — miasto w Niemczech, w Badenii-Wirtembergii, nad rzeką Elsenz. [przypis edytorski]

Epruweska (z fr.) — służąca testująca możliwości kochanka. [przypis edytorski]

epruwetka (daw., z fr.) — probówka. [przypis edytorski]

epruwetka (daw., z fr.) — probówka, szklane naczynie laboratoryjne o wąskim, cylindrycznym kształcie. [przypis edytorski]

Epstein, Berthold (1890–1962) — pediatra i naukowiec, powołany jako lekarz do obozu koncentracyjnego w Auschwitz podczas II wojny światowej. [przypis edytorski]

e pur si muove! (wł.) — a jednak się kręci. [przypis edytorski]

E pur si muove (wł.) — a jednak się kręci (przypisywane Galileuszowi słowa, które miał wypowiedzieć o krążącej wokół Słońca Ziemi, po tym, gdy przez inkwizycję został zmuszony do publicznego wyrzeczenia się swoich poglądów o prawdziwości heliocentryzmu). [przypis edytorski]

e pur si muove (wł.) — a jednak się kręci; słowa te miał wypowiedzieć w 1633 r. Galileusz, stając przed sądem inkwizycji, jako potwierdzenie jego prywatnego przekonania o prawdziwości teorii heliocentrycznej, której był uprzednio zmuszony wyprzeć się publicznie. [przypis edytorski]

epuzer (daw., z fr. épouser: poślubić) — kandydat na małżonka. [przypis edytorski]

epuzer — (z fr.) dawniej epuzerem nazywano kandydata do małżeństwa. [przypis edytorski]

epuzer (z fr.) — kandydat do małżeństwa. [przypis edytorski]

Eques polonus sum (łac.) — jestem polskim rycerzem. [przypis edytorski]

Equitation — Reitkunst. [przypis edytorski]

era — epocha. [przypis edytorski]

Erastotenes (276–194 p.n.e.) — gr. astronom, geograf, matematyk; jako pierwszy wyznaczył obwód kuli ziemskiej, uzyskując wielkość 250 000 stadionów; stosował poprawną metodę, ale obliczenia opierał na przybliżonych wielkościach. [przypis edytorski]

Erato (mit. gr.) — jedna z muz, córek Zeusa i tytanidy Mnemosyne; imię Erato znaczy tyle co „Ukochana” a. „Namiętna”; opiekowała się szczególnie poezją miłosną. [przypis edytorski]

Erato (mit. gr.) — muza poezji lirycznej. [przypis edytorski]

Erato (mit. gr.) — muza poezji miłosnej. [przypis edytorski]

Eratostenes (276–194 p.n.e.) — gr. astronom, geograf, matematyk; zarządzał Biblioteką Aleksandryjską; wynalazł system współrzędnych geograficznych, jako pierwszy pomierzył obwód kuli ziemskiej, wyliczył nachylenie osi Ziemi, zaproponował wprowadzenie lat przestępnych, podał sposób znajdowania liczb pierwszych. [przypis edytorski]

Erato — the Muse of lyric poetry. [przypis edytorski]

Erazm, Turnebus, Scaliger — Erazm z Rotterdamu, właśc. Gerrit Gerritszoon (1467–1536): holenderski filozof, filolog, jeden z czołowych przedstawicieli renesansowego humanizmu; Adrianus Turnebus, właśc. Adrien Turnèbe (1512–1565): francuski humanista, hellenista; Jules César Scaliger (1484–1558): działający we Francji humanista i filolog włoski, adwersarz Erazma z Rotterdamu. [przypis edytorski]

Erazm z Rotterdamu — własc. Gerrit Gerritszoon, zm. 1536, filozof, filolog i pedagog, jeden z czołowych przedstawicieli renesansowego humanizmu. [przypis edytorski]

Erbbegräbnis — Familiengrab. [przypis edytorski]

Erberia — dawny wenecki targ owocowo-warzywny. [przypis edytorski]

er bleibt ganz ruhig (niem.) — pozostaje całkiem spokojny. [przypis edytorski]

Erbsen (niem.) — groch. [przypis edytorski]

Ereb a. Hades (mit. gr.) — smutna, podziemna kraina, w której przebywały dusze wszystkich zmarłych (starożytni Grecy nie znali rozróżnienia na raj i piekło). [przypis edytorski]

Ereb — inaczej Hades; w mit. gr. królestwo Hadesa — boga śmierci; kraina umarłych. [przypis edytorski]

„Ereb” i „Terror” — statki zaginione razem z całą arktyczną ekspedycją sir Johna Franklina. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — bóg ciemności bądź najmroczniejsza część krainy zmarłych. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — bóg ciemności, też królestwo zmarłych. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — kraina umarłych. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, podziemnego królestwa zmarłych; piekło. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, podziemnego świata zmarłych. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, podziemnej krainy zmarłych. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, podziemnej krainy zmarłych; tu: piekło. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza część Hadesu, także: bóstwo i uosobienie ciemności świata podziemnego; tu: piekło [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — najciemniejsza i najgłębsza część krainy umarłych, Hadesu, królestwa boga śmierci Hadesa; piekło. [przypis edytorski]

Ereb — (mit. gr.) najciemniejsza i najstraszniejsza część krainy zmarłych. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.) — najmroczniejsza część krainy zmarłych. [przypis edytorski]

Ereb (mit. gr.; z gr. erebos: mrok) — bóg ciemności, a także określenie podziemnej krainy zmarłych (Hadesu) albo najgłębszej i najciemniejszej jej części (Tartaru). [przypis edytorski]

Ereb — najciemniejsza część mieszczącego się pod ziemią świata zmarłych. [przypis edytorski]

Erebus — czynny wulkan u wybrzeża Antarktydy Wschodniej, na Wyspie Rossa (na Morzu Rossa) o wys. 3794 m n.p.m. [przypis edytorski]

Ereb — w mit. gr. najciemniejsza część Hadesu, tj. krainy zmarłych. [przypis edytorski]

Ereb — w mit. gr. najciemniejsza część Hadesu, tj. krainy zmarłych. [przypis edytorski]