Przypisy

Kieski — dziś popr.: kijowski. [przypis edytorski]

kieszeń stratna — tu: rozrzutność. [przypis edytorski]

kieszenię (daw. forma) — dziś B.lp: kieszeń. [przypis edytorski]

Kieżmark a. Kiezmark — miasto powiatowe na Słowacji, w kraju preszowskim, w regionie Spisz. [przypis edytorski]

kijam przywiózł — konstrukcja w ruchomą końcówką czasownika, inaczej: kija przywiozłem. [przypis edytorski]

kijanek (gw.) — kij. [przypis edytorski]

kijanka (daw.) — drewniana łopatka do prania bielizny. [przypis edytorski]

kijanka — deseczka służąca do prania w rzece, używana daw. na wsi. [przypis edytorski]

kijanka — deseczka z walcowatym trzonkiem (rodzaj łopatki) służąca do prania tkanin poprzez ich uderzanie po zanurzeniu w wodzie; najstarsze znane narzędzie do prania. [przypis edytorski]

kijanka — drewniana łopatka do prania bielizny. [przypis edytorski]

kijanka — drewniana łopatka służąca dawniej na wsi do prania bielizny. [przypis edytorski]

kijanka — drewniana łopatka służąca do uderzania ubrań podczas prania. [przypis edytorski]

kijanka — kawałek drewna używany do prania poprzez rytmiczne uderzanie sztuki odzieży zanurzonej w wodzie. [przypis edytorski]

kijanka — tu: deseczka służąca do prania w rzece, używana daw. na wsi. Kijanką uderzało się bieliznę, w bieżącej wodzie rzeki wypłukując brud. [przypis edytorski]

kijanka — tu: drewniany przyrząd (płaski kij) służący niegdyś na wsi do prania w rzece. Kijanką uderzało się bieliznę, w bieżącej wodzie rzeki wypłukując brud. [przypis edytorski]

kijaszek z jeżem — dawnym zwyczajem wędrowni żebracy nabijali na koniec kostura, którym się podpierali, skórkę jeża, która służyła im do obrony przed napastliwymi psami. [przypis edytorski]

kijców — kijów. [przypis edytorski]

kije, które w koła gospodarstw (…) włażąc (…) — nawiązując do wyrażenia: „wtykać kij w szprychy”, czyli przeszkadzać, uniemożliwiać jakieś działanie, autorka metaforycznie pisze o represjach stosowanych po upadku powstania styczniowego przez administrację carską w stosunku do polskich właścicieli ziemskich. [przypis edytorski]

Kijew — dziś popr.: Kijów. [przypis edytorski]

kijmi — dziś popr.: kijami. [przypis edytorski]

Kijów — obecnie stolica Ukrainy. Tutaj chodzi o natarcie Wojska Polskiego i Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej na Kijów w kwietniu 1920 r., w czasie wojny polsko-bolszewickiej. [przypis edytorski]

kijonka — narzędzie do robienia prania w rzece. [przypis edytorski]

Kijonka, Tadeusz (1936–2017) — poeta, dziennikarz i dramatopisarz, poseł na sejm. [przypis edytorski]

Kijow — dziś popr. pisownia: Kijów. [przypis edytorski]

Kijowski, Andrzej (1928–1985) — prozaik i krytyk literacki, autor m.in. powieści Dziecko przez ptaka przyniesione. [przypis edytorski]

Kijowski, Andrzej (1928–1985) — prozaik i krytyk literacki, autor m. in. powieści Dziecko przez ptaka przyniesione. [przypis edytorski]

kij — tyrs. [przypis edytorski]

kij z jeżem — tj. kij ze skórką jeża na końcu, którym wędrowni żebracy oganiali się od natarczywych psów. [przypis edytorski]

Kikimora (mit. sł.) — w wierzeniach słowiańskich szkodliwy duch domowy, przybierający najczęściej postać małej kobiety. [przypis edytorski]

kiklikas — trumpas be rankovių drabužis. [przypis edytorski]

Kikonowie — sprzymierzeńcy Trojan. [przypis edytorski]

kiks — nieudane bądź nieprawidłowe uderzenie w grze w bilard. [przypis edytorski]

kiks (z niem.) — fałszywa nuta w śpiewie lub grze na instrumencie muzycznym. [przypis edytorski]

kilimas — čia: kilmė. [przypis edytorski]

kilim — dwustronny dywan do dekoracji podłóg i ścian. [przypis edytorski]

kilim — dwustronny dywan do dekoracji ścian i podłóg. [przypis edytorski]

kilimek — mały kilim: dwustronny dywan do dekoracji ścian i podłóg. [przypis edytorski]

kilim — ozdobny, kolorowy dywanik, najczęściej wieszany na ścianę. [przypis edytorski]

kilim — rodzaj dywanu z dwustronnym wzorem. [przypis edytorski]

Kilińscy i Konopkowie — odniesienie do postaci warszawskiego szewca Jana Kilińskiego (1760–1819) oraz mieszczanina Kazimierza Konopki (1769–1805), którzy wyróżnili się podczas insurekcji warszawskiej 1794 roku, zbrojnego powstania armii koronnej i mieszkańców Warszawy przeciwko okupacyjnemu garnizonowi rosyjskiemu w czasie insurekcji kościuszkowskiej. [przypis edytorski]

Kiliński, Jan (1760–1819) — szewc, dowódca cywilnej milicji w insurekcji warszawskiej w kwietniu 1794, pułkownik w powstaniu kościuszkowskim. [przypis edytorski]

Kiliński, Jan (1760–1819) — szewc, dowódca milicji cywilnej podczas insurekcji warszawskiej w kwietniu 1794, pułkownik w powstaniu kościuszkowskim; symbol buntu ludu przeciw zaborcom. [przypis edytorski]

kilką — dziś N.: kilkoma. [przypis edytorski]

kilką — dziś popr. N. lm r.m.: kilkoma. [przypis edytorski]

kilką kropli (starop. forma) — dziś N.lm r.ż.: kilkoma kroplami. [przypis edytorski]

kilką rogów (starop. forma) — kilkoma rogami [bodzie]. [przypis edytorski]

kilka — dziś: kilku. [przypis edytorski]

kilka gatunków żółwi (…) te płazy — obecnie żółwie należą do gromady gadów. [przypis edytorski]

kilkakroć sto (daw.) — kilkaset. [przypis edytorski]

Kilka myśli o wychowaniu — tyt. oryg. Some Thoughts Concerning Education, 1693. [przypis edytorski]

kilkanaście cyfr dwuliczbowych — popr.: liczb dwucyfrowych. [przypis edytorski]

kilkanaście — w oryginale kikanaście. [przypis edytorski]

kilkaniedzielny — dziś: kilkutygodniowy. [przypis edytorski]

Kilka słów o Ukrainie i rzezi humańskiej — objaśnienie dopisane przez autora w 1832 r. [przypis edytorski]

Kilka słów o wydaniu obecnym — wydanie Wolnych Lektur zostało porównane i poprawione (m. in. w zakresie interpunkcji i pisowni wielką literą oraz zachowania niektórych charakterystycznych form językowych stosowanych przez autora Marii) w zgodzie z późniejszym wydaniem Biblioteki Narodowej w oprac. Ryszarda Przybylskiego (Wrocław 1958). [przypis edytorski]

Kilka słów w obronie świętości małżeństwa — melodia ta sama, co w utworze Pochwała ojcostwa z tego samego zbioru Piosenki „Zielonego Balonika”. Tadeusz Boy-Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]

kilka tort — dziś: kilka tortów. [przypis edytorski]

kilkobarwny — dziś częściej: kilkubarwny. [przypis edytorski]

kilkodniowy — dziś popr.: kilkudniowy. [przypis edytorski]

kilkojęzykowy — dziś popr.: kilkujęzykowy, kilkujęzyczny. [przypis edytorski]

kilkoma sztukami miedzi — tj. kilkoma miedziakami, drobnymi monetami. [przypis edytorski]

kilkomiesięczny, kilkoletni — dziś popr.: kilkumiesięczny, kilkuletni. [przypis edytorski]

kilkoro chartów — dziś popr. forma B. lm: kilka chartów. [przypis edytorski]

kilkudziesiąt — dziś popr. forma D. lm: kilkudziesięciu. [przypis edytorski]

kilkudziesiąt — dziś popr.: kilkudziesięciu a. kilkudziesięcioma. [przypis edytorski]

kilkudziesiąt — dziś popr.: kilkudziesięciu. [przypis edytorski]

kilku laty starszy — dziś popr. forma: o kilka lat starszy. [przypis edytorski]

Kilkumiesięczna władza namiestnika była wielce pomyślną dla Egiptu — według źródłeł historycznych kilkuletnie rządy Herhora Egipcjanie nazwali później oficjalnie „Erą Odrodzenia'', gdyż po skoncentrowaniu pełni władzy cywilnej i wojskowej przywrócił ład i porządek w rządzonym przez siebie Górnym Egipcie. [przypis edytorski]

kilkumorgowa — od: morga, miara powierzchni ziemi, wynosząca 0,56 ha. [przypis edytorski]

kilkunaścioro — dziś: kilkanaścioro, tu (o zwierzętach): kilkanaście. [przypis edytorski]

kilkunastu — dziś popr.: kilkunastoma. [przypis edytorski]

Killa — miasto obok Chryzy. [przypis edytorski]

kilobych jedno (starop.) — bylebym tylko. [przypis edytorski]

kiloby (starop.) — byleby, aby tylko. [przypis edytorski]

kil — stępka, najniższa belka statku ciągnąca się od dzioba do rufy. [przypis edytorski]

kil — stępka, najniższa belka statku lub łodzi, ciągnąca się od dzioba do rufy. [przypis edytorski]

kil — wzdłużny element konstrukcyjny szkieletu statku; stępka belkowa. [przypis edytorski]

Kimberley — miasto w Republice Południowej Afryki. [przypis edytorski]

kimel-kuche (z niem.) — ciastko z kminkiem. [przypis edytorski]

kimeryjskie krainy — krainy nieprzeniknionych ciemności, tu: miejsce przebywania dusz zmarłych. [przypis edytorski]

kim (jid.) — chodź, pójdź. [przypis edytorski]

Kimmeryjscy… mieszkańcy — Kimmeryjczycy, tracko-irański lud mieszkający na północ od Morza Czarnego. [przypis edytorski]

kimnąć — zdrzemnąć się. [przypis edytorski]

Kimon (ok. 510–449 p.n.e.) — wódz i polityk ateński, syn Miltiadesa; działał na rzecz umocnienia mocarstwowej pozycji Aten; po wygnaniu Temistoklesa stał się najbardziej wpływowym politykiem ateńskim; wspólnie z Arystydesem utworzył Ateński Związek Morski; rozbił perską flotę i armię u ujścia rzeki Eurymedon (467); przyczynił się do odbudowy i rozbudowy Aten. [przypis edytorski]

Kimon (ok. 510–449 p.n.e.) — wódz i wpływowy polityk ateński, syn Miltiadesa; wspólnie z Arystydesem utworzył Ateński Związek Morski; rozbił perską flotę i armię u ujścia rzeki Eurymedon (467); przyczynił się do odbudowy i rozbudowy Aten. [przypis edytorski]

kimsotos — dabar: kemsotas, su kemsais. [przypis edytorski]

kim — tu dziś popr.: kimś. [przypis edytorski]

kimże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

kinąć (daw.) — porzucić. [przypis edytorski]

kinąć — rzucić, porzucić. [przypis edytorski]

kinąć (starop.) — dać znak skinieniem, skinąć, machnąć; także: rzucić, rzucić się. [przypis edytorski]

kinąć (starop.) — skinąć, kiwnąć. [przypis edytorski]

kinąć (z ukr.) — rzucić. [przypis edytorski]

kinąć (z ukr.) — rzucić, tu: skierować. [przypis edytorski]

kinderek (z niem. Kind: dziecko, Kinder: dzieci) — dzieciątko. [przypis edytorski]

kinderować — kraść. [przypis edytorski]

kindersztuba — dobre wychowanie. [przypis edytorski]

kindersztuba — wychowanie, dobre maniery, obycie towarzyskie; umiejętność zachowania się wpajana w procesie wychowania od dziecka (stąd nazwa). [przypis edytorski]

Kinder von zwölf Jahren und darunter… an die Seite (niem.) — dzieci poniżej lat dwunastu na bok. [przypis edytorski]

Kind, Küche, Kirche (niem.) — dziecko, kuchnia, kościół. [przypis edytorski]