Przypisy

nastąp się pan — prawdop.: odsuń się pan. [przypis edytorski]

nastąp się (pot. pogard.) — odsuń się, przesuń się (gw.: do krowy a. konia). [przypis edytorski]

nastał był — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: nastał wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

nastalać — utwierdzać, utwardzać. [przypis edytorski]

nastarczać (starop.) — nadążać. [przypis edytorski]

nastarczać — zapewniać odpowiednią ilość czegoś. [przypis edytorski]

Nastarczało (gw.) — wystarczyło. [przypis edytorski]

na starość godzi — sens: zamierza dożyć podeszłego wieku. [przypis edytorski]

nastawa (daw.) — 3. os. lp: nastaje; nastawać: nalegać, usilnie do czegoś dążyć. [przypis edytorski]

nastawa — dziś popr. forma: nastaje. [przypis edytorski]

nastawa (starop. forma) — dziś: nastaje. [przypis edytorski]

nastawia — dziś popr.: nadstawia. [przypis edytorski]

na Stawki na plac — mowa o Umschlagplatz (niem.: placu przeładunkowym), usytuowanym przy skrzyżowaniu ul. Stawki i Dzikiej; początkowo służył on wymianie towarów między gettem a światem zewnętrznym, później gromadzono na nim ludzi wywożonych do Treblinki. [przypis edytorski]

nastawywać — nastawiać. [przypis edytorski]

następca Fryderyka II — chodzi o bratanka Fryderyka II Wielkiego, Fryderyka Wilhelma II (1744–1797), króla pruskiego i elektora brandenburskiego od 1786 r. [przypis edytorski]

następcę tronu Saxe-Gotha — księcia Saksonii-Gotha-Altenburg Fryderyka Ludwika (1735–1756), syna Fryderyka III. [przypis edytorski]

następców Aleksandra, niezdolnych do zdzierżenia społem królestwa — po śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 r. p.n.e. najwyżsi dowódcy jego armii rozpoczęli tzw. wojny diadochów, które doprowadziły do podziału macedońskiego imperium między dowódców. [przypis edytorski]

Następczyni tronu — chodzi o delfinę Francji, żonę następcy tronu, najstarszego syna Ludwika XV, Ludwika Ferdynanda; była nią Maria Józefa Saska (1731–1767), córka Augusta III, elektora Saksonii i króla Polski. [przypis edytorski]

następna (daw.) — tu: następująca. [przypis edytorski]

następne — dziś: następujące. [przypis edytorski]

następnieś się cofnął — inaczej: następnie się cofnąłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

następnie — wedle tradycyjnego pojmowania wiedzy biologicznej pierworodnym z dwojga bliźniąt był w rzeczywistości Jakub, ponieważ «Jakub został poczęty z pierwszej kropli [nasienia] a Esaw z drugiej […], zatem Esaw, który został ukształtowany później wyszedł jako pierwszy, a Jakub stworzony jako pierwszy wyszedł ostatni. I Jakub chciał go powstrzymać i być pierwszym urodzonym, tak jak był spłodzony jako pierwszy, by „otworzyć łono [swojej matki]” i dostać należny mu prawnie status pierworodnego», zob. Raszi do 25:26. [przypis edytorski]

następnych dni — dziś: w następne dni; w ciągu następnych dni. [przypis edytorski]

następnych dwóch dni — dziś raczej: w następnych dwóch dniach. [przypis edytorski]

następny (daw.) — następujący. [przypis edytorski]

następny (daw.) — następujący; taki oto. [przypis edytorski]

następny (daw.) — tu: następujące. [przypis edytorski]

następny (daw.) — tu: następujący. [przypis edytorski]

następny (daw.) — tu: następujący; taki oto. [przypis edytorski]

następny — dziś: następujący. [przypis edytorski]

następny — kolejny. [przypis edytorski]

następnymi — następującymi. [przypis edytorski]

Następnym znakiem jest C2 (…) Rozdział drugi — jeśli litera „C” występuje jako skrót angielskiego słowa chapter: rozdział. [przypis edytorski]

następny — tu: następujący. [przypis edytorski]

następować (daw.) — atakować. [przypis edytorski]

następ — tu: następstwo. [przypis edytorski]

następy — następstwa. [przypis edytorski]

na stojączkę — dziś popr.: na stojąco. [przypis edytorski]

na stołka — tak w źródle; zapewne powinno być: ani stołka. [przypis edytorski]

Na stolicy Piotrowej zasiadł papież-schyłkowiec, papież-dekadent… — Leon X, właśc. Giovanni di Lorenzo de' Medici (1475–1521), papież od 1513; młodszy syn władcy Florencji, Wawrzyńca Medyceusza, bliski współpracownik i następca Juliusza II; mecenas sztuki; ostatni papież niemający święceń kapłańskich w chwili wyboru; znany z wprowadzenia sprzedaży odpustów na budowę Bazyliki św. Piotra, co doprowadziło do wystąpienia Marcina Lutra (1517). [przypis edytorski]

nastoperczyć (daw.) — postawić na sztorc; nastroszyć. [przypis edytorski]

na straży (starop. forma) — dziś B.: na straż; na straży przypadnie: wpadnie na straż, dopadnie straży. [przypis edytorski]

na straży w nocy u mogiły — wtrącenie w nawiasie jest najprawdopodobniej wyjaśnieniem słowa pochodzącym od autora Wycieczek po Litwie. [przypis edytorski]

nastrojniejszy (starop. forma) — dziś popr.: najstrojniejszy. [przypis edytorski]

na stronę (daw.) — na bok. [przypis edytorski]

na stronę — na bok, na ubocze, w ustronie. [przypis edytorski]

na stronę — na bok. [przypis edytorski]

na stronę — w bok. [przypis edytorski]

na stronie (daw.) — z boku. [przypis edytorski]

na stronie obie — na obydwa sposoby (liczba podwójna). [przypis edytorski]

na stronie (starop.) — na boku. [przypis edytorski]

na stronie — tu: neutralni. [przypis edytorski]

na stronie — w miejscu oddalonym, z boku. [przypis edytorski]

na strzesie — dziś popr. forma Msc.lp: na strzesze. [przypis edytorski]

nasturcja — roślina o żółtych, pomarańczowych lub czerwonych kwiatach, uprawiana w ogrodach i na balkonach. [przypis edytorski]

nasubtelniejszy (daw. forma) — najsubtelniejszy. [przypis edytorski]

nasuć (daw., gw.) — nałożyć, nasypać. [przypis edytorski]

na suche wciągną wysypisko — sens: wyciągną na ląd. [przypis edytorski]

na sukurs — na pomoc; też: przyjść w sukurs. [przypis edytorski]

nasunęliścież — czy nasunęliście (tj. czy podsunęliście). [przypis edytorski]

nasuniony (daw.) — nasunięty. [przypis edytorski]

na suszy (starop.) — tu: na brzegu. [przypis edytorski]

na swą szkodę (starop.) — na swoje ryzyko; na swój koszt. [przypis edytorski]

na swawolniki — dziś: na swawolników. [przypis edytorski]

na swe skrzydło gonić (daw.) — obracać na swoją korzyść. [przypis edytorski]

na swoich ręku (starop.) — forma daw. liczby podwójnej; dziś na swoich rękach. [przypis edytorski]

na swoje sprawce obrócił pożogi (starop.) — szyk przestawny; inaczej: (wiatr) sprawców pożogi obrócił na swoje; obrócił się przeciw sprawcom pożaru. [przypis edytorski]

na swych ręku — dziś popr. forma Msc. lm: na swych rękach. [przypis edytorski]

na Syberią — dziś popr. forma B.: na Syberię. [przypis edytorski]

nasyćże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

na Syonie — góra Syjon stanowi alegorię Kościoła, często używaną przez pisarzy chrześcijańskich. [przypis edytorski]

nasże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nas. [przypis edytorski]

Naszą nałożnicą lub matką naszych dzieci — podsumowanie teorii Ottona Weiningera wyłożonej w dziele tegoż zatytułowanym Płeć i charakter. [przypis edytorski]

na szafot, za Lyon… —- Joseph Fouché i Collot d'Herbois kierowali krwawymi represjami wobec mieszkańców Lyonu, odbitego w październiku 1793 r. z rąk rojalistów. [przypis edytorski]

Nasza niesprawiedliwość do tego upadku nas przywiodła — odpowiadając na drugi argument Aleksandra, Antenor zwraca uwagę nie tylko na same dotkliwe straty doznane od Greków, ale też na przyczynę zaistniałego stanu rzeczy, czyli przypomina o niedotrzymaniu przez Trojan zobowiązań wobec Heraklesa; ojciec Priama, Laomedon, obiecał herosowi rękę swej córki Hezjony oraz cudowne konie za uwolnienie kraju od smoka morskiego, ale po wykonaniu przez Heraklesa zadania nie dotrzymał obietnicy: dlatego w zemście Herakles zebrał wojowników, przy ich pomocy zburzył Troję, Laomedona zabił, a jego córkę porwał i zamiast wziąć za żonę, jak mu obiecywano początkowo, oddał za niewolnicę jednemu ze swych współtowarzyszy. Samego Priama, który był wówczas małym chłopcem, ocaliła wówczas Hezjona. [przypis edytorski]

nas zaszły święta ruskie, to jest Bożego Narodzenia — w prawosławnej Rosji stosowano kalendarz juliański, który wówczas różnił się o 11 dni od kalendarza gregoriańskiego, używanego w Rzeczpospolitej oraz innych europejskich państwach katolickich i protestanckich; „ruskie” Boże Narodzenie przypadało wg kalendarza gregoriańskiego na 5 stycznia 1795. [przypis edytorski]

Nasza więc trójca (…) skończyła pierwsze pokorne powołanie (…) — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Chrystus Pan”. [przypis edytorski]

na szczęty — na szczątki, na kawałki. [przypis edytorski]

na szczo heto (z ukr.) — na co to; po co to. [przypis edytorski]

na szczot (ros. на счёт) — na rachunek. [przypis edytorski]

na szczytach Tauru — „Taurydą” nazywano dzisiejszy Krym; na południu znajdują się tam Góry Krymskie. [przypis edytorski]

nasz duch, nieśmiertelny Ka — według Egipcjan jeden z kilku składników duchowych człowieka. Najbliższa pojęciu ducha jako czynnika ożywającego ciało. [przypis edytorski]

naszę (daw. forma) — dziś B.lp r.ż.: naszą. [przypis edytorski]

naszę — dziś B.lp r.ż.: naszą. [przypis edytorski]

naszę — dziś forma B. lp r.ż: naszą. [przypis edytorski]

naszéj — daw. forma z é tzw. pochylonym, którego brzmienie było zbliżone do y lub (w pozycji po i, j: Kazimiérz, swojéj) i. [przypis edytorski]

naszę (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: naszą. [przypis edytorski]

nasze będą bóżnice próżnować (starop.) — szyk przestawny; inaczej: nasze bożnice będą próżnować; tzn.: nasze świątynie będą puste (próżne, pozbawione wiernych). [przypis edytorski]

naszedł (daw.) — od: najść: znaleźć. [przypis edytorski]

naszego planety — dziś r.ż.: naszej planety. [przypis edytorski]

naszego tu brata, co wróbli na tę wisznię — przen.: tłum mężczyzn nadskakujących tej pannie przypomina stado wróbli obsiadających drzewo wiśniowe. [przypis edytorski]

naszej Muzy — Arystofanes ma na myśli muzę komedii, Talię. [przypis edytorski]

naszej — w wersji Felińskiego: „nowej”; w innych wersjach: „biednej”. [przypis edytorski]

naszem — daw. forma dla r.ż. i r.n.; dziś: naszym. [przypis edytorski]

naszem — daw. forma N. i Msc. lp zaimków r.n.; dziś tożsama z r.m.: naszym. [przypis edytorski]

naszem — daw. forma N. i Msc. zaimków r.n.; dziś tożsama z r.m.: naszym. [przypis edytorski]

naszemi — daw. forma N. i Msc. lm zaimków r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: naszymi. [przypis edytorski]

naszem (starop. forma) — tu C.lm: naszym. [przypis edytorski]

naszemu bratu — niem. unsereins: ludzie tacy jak my, naszego pokroju; ktoś taki jak ja. [przypis edytorski]

naszemu bratu zostaje tylko natura — niem. es kommt nur so die Natur: to bierze się tylko tak z natury. [przypis edytorski]