Przypisy

Oto bogi twoje Israelu — „Ale nie jest powiedziane »oto nasi bogowie«, stąd wniosek, że to »różnoplemienny lud«, który wyszedł z Micraim zgromadził się wokół Aharona i to oni zrobili [cielca], a potem zwiedli lud Israela”, Raszi do 32:4 [4]. [przypis tradycyjny]

Oto co dać ma każdy — midrasz uczy, że Bóg „ukazał [Mojżeszowi] rodzaj monety z ognia, która ważyła pół szekla i oznajmił mu: dacie taką tak ta”, Raszi do 30:13 [1]. [przypis tradycyjny]

Oto co powiedział Wiekuisty, gdy rzekł — „Gdzie to powiedział? »I stawiać się tam będę synom Israela, i będzie poświęcony majestatem Moim« (Wj 29:43), nie czytaj »majestatem Moim« ale Moimi najznamienitszymi. Powiedział Mojżesz do Aharona: Aharonie, bracie mój, wiedziałem, że Przybytek zostanie uświęcony przez wybrańców Bożych, ale myślałem, że będzie albo przeze mnie albo przez ciebie, teraz widzę, że ci [dwaj] byli więksi i ode mnie i od ciebie”, Raszi do 10:3 [1]. [przypis tradycyjny]

Oto co rozkazał Wiekuisty uczynić! — „Te rzeczy, które zobaczycie, które będę wykonywał przed wami, nakazał mi uczynić Święty Błogosławiony, żebyście nie mówili, że dla mojej chwały albo dla chwały mojego brata to robię”, Raszi do 8:5 [1]. [przypis tradycyjny]

Oto — hebr. זֹאת (zot): to. Ten zaimek wskazujący „uczy, że Mojżesz chwytał każde zwierzę i pokazywał je Israelowi, mówiąc: to jeść możecie, tego jeść nie możecie”, Raszi do 11:2 [3]. [przypis tradycyjny]

Oto imię Moje na wieki — hebr. לְעֹלָם (leolam): na wieki, tu zapisane jest bez litery waw, przez co można to odczytać także jako לְעַלֵּם (lealem): do ukrycia. Oznacza to, że Czteroliterowe Imię Boga [tu tłumaczone jako Wiekuisty] nie może być odczytywane tak, jak jest ono zapisywane, zob. Raszi do 3:15. [przypis tradycyjny]

Oto imiona — poprzednia księga kończy się listą imion synów Jakuba i Księga Wyjścia „zaczyna się od ich imion, by pokazać, jak są Bogu umiłowani. Przyrównani zostali do gwiazd (por. Rdz 22:17), które Bóg wyprowadza i wprowadza według liczby i nazwy (por. Iz 40:26), zatem i tu Tora mówiąc o synach Israela, podaje ich liczbę i imiona”, Raszi do 1:1.

Raszi: skrót od rabi Szlomo ben Icchak (1040–1105), żył we Francji, czołowy żydowski autorytet wśród komentatorów Biblii i Talmudu.

[przypis tradycyjny]

Oto Ja wysyłam anioła przed tobą — „Tu zostało zapowiedziane, że w przyszłości [lud Israela] zgrzeszy i Szechina (Boska Obecność) powie: »nie pójdę wpośród ciebie« (Wj 33:3)”, Raszi do 23:20 [1]. [przypis tradycyjny]

Oto miejsce przy Mnie — „Na górze, na której zawsze w tobą rozmawiam, jest miejsce, przygotowane przeze Mnie ze względu na ciebie i ukryję cię tam, byś nie został porażony [wizją], stamtąd ujrzysz to, co masz ujrzeć: to jest proste znaczenie wersetu. A midrasz [uczy]: mowa tu o miejscu, gdzie jest Szechina (Boska Obecność) i [Bóg] powiedział »oto miejsce przy Mnie«, ale nie powiedział oto Ja jestem w miejscu, ponieważ Święty Błogosławiony jest miejscem świata ale świat nie jest Jego miejscem”, Raszi do 33:21 [1]. [przypis tradycyjny]

Oto ofiara Aharona i synów jego — Raszi wyjaśnia, że Najwyższy Kohen składał tę ofiarę każdego dnia, rano i pod wieczór, a zwykli koheni przynosili w ofierze dziesiątą część efy mąki tylko raz, w dniu, gdy byli upełnomocniani do swojej służby, zob. Raszi do 6:13 [1]. [przypis tradycyjny]

oto przywiodę jutro szarańczę — Tur komentuje, że sąd nad Micraim trwał dwanaście miesięcy: grad był w miesiącu adar i nie wcześniej, skoro jęczmień był w kłosach, a pszenica jeszcze niska, lecz nadal nie zakwitła winorośl ani drzewa, a grad poniszczył tylko ich gałęzie. W następnym miesiącu, czyli w nisan, wyrosła pszenica i orkisz, a drzewa wydały kwiaty i to pożarła szarańcza, w miesiącu, w którym Hebrajczycy zostali wyzwoleni, zob. Tur do 10:4. [przypis tradycyjny]

oto ręka Wiekuistego będzie na bydle twoim — „Przed plagą stad dzikich zwierząt, [bydło] mogło być uratowane w wieżach i twierdzach, ale teraz nie zdołasz uratować swoich bydląt od zarazy, bo jest to wyrok z Nieba”, Bechor Szor do 9:3. [przypis tradycyjny]

oto ściemniało zakażenie, a nie rozszerzyło się — „Zatem gdyby wygląd się nie zmienił lub [zakażenie] rozszerzyło się [na skórze, człowiek ten] jest nieczysty rytualnie”, Raszi do 13:6 [1]. [przypis tradycyjny]

oto są prawa — „Tak jak poprzednie [Dziesięć Przykazań] były z nadane na Synaju, tak i te są z Synaju. Dlaczego fragment o prawie jest tuż po fragmencie dotyczącym budowy ołtarza? Aby pouczyć, by [siedzibę] Sanhedrynu (Najwyższego Sądu) ustanowiono w sąsiedztwie Świątyni”, Raszi do 21:1 [1]. [przypis tradycyjny]

Oto spuszczę — hebr. מַמְטִיר (mamtir): spuszczam deszcz (opady). „Wiadomo, że nawet i dzisiaj deszcz ani grad nie padają w Micraim […] i z tego powodu [Micrejczycy] bardzo się tego bali, bo jeśli występują tam jakieś opady, to wyłącznie na podobieństwo rosy”, Ibn Ezra do 9:18. [przypis tradycyjny]

Oto stanę przed tobą tam, na skale — „Ponieważ cud z wodą miał charakter trwały, bo wedle tradycji studnia [wody] będzie im towarzyszyć przez wszystkie dni, gdy będą na pustyni, z tego powodu objawiła się nad nim Boska Obecność, tak jak jest to powiedziane w przypadku manny: ‘z rana ujrzycie chwałę Wiekuistego’ (por. Wj 16:7) gdyż [i manna] była cudem ustawicznym”, Tur. do 17:6. [przypis tradycyjny]

Oto uroczystości Wiekuistego — Raszi komentuje, że werset 23:2 odnosi się do obliczania i ogłaszania roku przestępnego, podczas gdy ten werset uczy o wyznaczaniu i uświęcaniu początków miesięcy, zob. Raszi do 23:4 [1]. [przypis tradycyjny]

Oto ustawa ofiary pesachowej — „Ten fragment został im powiedziany 14 nisan”, Raszi do 12:43. [przypis tradycyjny]

oto wspomnienie o Mnie od pokolenia do pokolenia — „[Bóg] powraca tu do określenia Siebie jako Boga Abrahama, Icchaka i Jakuba, ponieważ przymierze z Praojcami nigdy nie zostanie zapomniane i przez wszystkie pokolenia, gdy wspomną na Boga Abrahama, Icchaka i Jakuba: Bóg usłyszy i odpowie”, zob. Tur do 3:15. [przypis tradycyjny]

oto wychodzi on nad wodę — midrasz wyjaśnia, że Faraon wychodził tam za potrzebą: „kazał się uważać za bóstwo i mówił, że nie potrzebuje spełniać potrzeb fizjologicznych, ale wstawał rankiem i wychodził nad Nil, gdzie wypróżniał się [sekretnie]”, Raszi do 7:15. [przypis tradycyjny]

oto zabiję Ja syna twojego, pierworodnego — to była ostatnia plaga, ale przed nią Mojżesz ostrzegał Faraona na początku, ponieważ była to plaga najbardziej surowa, zob. Raszi do 4:23. [przypis tradycyjny]

Oto zabiłem mężczyznę za ranę moją, a młodzieńca za siniec mój — zabił Kaina oraz swojego własnego syna Tuwal-Kaina. Lemech był niewidomy, a Tuwal-Kain, który go prowadził, zobaczył Kaina i wydało mu się, że to dzikie zwierzę, powiedział do ojca, by ten strzelił z łuku. Gdy Lemech zorientował się, że [zabił] Kaina, swojego przodka, uderzył dłonią o dłoń, zabijając też własnego syna, z tego powodu żony oddaliły się od [Lemecha] i musiał je zjednać słowami», zob. Raszi 4:23. Cytowana przez Rasziego opowieść łączy się z wyjaśnieniem, że znak, jaki nosił Kain, był to róg i przez to został on pomylony z dzikim zwierzęciem, zob. Radak do 4:23. [przypis tradycyjny]

Oto zwierzęta, które jeść możecie — hebr. חַיָּה (chaja): zwierzę. „Słowo to pochodzi od חַיִּים (chajim): życie, ponieważ lud Israela, który przylgnął do Wszechmogącego jest godny życia, dlatego [Bóg] oddzielił ich od nieczystości i narzucił im przykazania, ale innym ludom nie zakazał niczego, można to podrównać do lekarza, który wizytował [dwóch] chorych”, [temu, który był w stanie beznadziejnym, pozwolił spożywać cokolwiek zapragnie, a temu, który dawał nadzieję na ozdrowienie, wskazał co wolno mu jeść a czego nie], Raszi do 11:2 [2]. [przypis tradycyjny]

otwór — hebr. צֹהַר (cohar): 'jasność, lśnienie, południe'. «Wedle jednych opinii było to okno, wedle innych opinii drogi kamień, który dostarczał im światło», zob. Raszi do 6:16. [przypis tradycyjny]

owe światła wielkie — Talmud (Chulin 60b) komentuje to, że słońce i księżyc «były stworzone jako [obiekty] tej samej wielkości, lecz księżyc został pomniejszony, ponieważ skarżył się, mówiąc: niemożliwe jest, by dwóch królów używało tej samej korony», zob. Raszi do 1:16. [przypis tradycyjny]

owocu drzewa, co w pośrodku ogrodu — według żydowskiej tradycji mógł to być owoc winorośli, figi a nawet pszenica (por. Berachot 40a), ale z pewnością nie ma tu mowy o jabłku. Midrasz (Bereszit Raba 15:7) sugeruje, że mógł to być także etrog (rodzaj owocu cytrusowego), lecz midrasz konkluduje, że Bóg nie ujawnił człowiekowi ani w przyszłości nigdy nie wyjawi, co to był za rodzaj drzewa. [przypis tradycyjny]

o wszystkim, co uczynił Bóg — Zdaniem Rasziego odnosi się to do cudu z manną, cudu z wodą oraz do pokonania Amaleka, zob. Raszi do 18:1. [przypis tradycyjny]

ozdoby swej — „[Chodzi o] korony , które zostały im dane na Chorebie [Górze Synaj], gdy powiedzieli »spełnimy i usłuchamy« (Wj 24:7)”, Raszi do 33:4 [2]. „Rabi Simai naucza: W momencie, gdy Żydzi powiedzieli najpierw »spełnimy« (naase) a potem »usłuchamy« (niszma), przybyło sześćdziesiąt tysięcy aniołów służebnych, a każdy Żyd został ozdobiony dwiema koronami: jedna odpowiadająca naase, a druga niszma. A kiedy Israel zgrzeszył, sto dwadzieścia tysięcy aniołów zniszczenia przyszło i je zerwało, jak jest napisane: »I zerwali synowie Israela ozdoby swoje z Góry Choreb« (Wj 33:6). Rabi Chama ben Rabi Chanina mówi: »Na Chorebie je założono, na Chorebie je zerwano«. Resz Lakisz mówi: W przyszłości Wiekuisty zwróci je nam, jak jest napisane: »A wybawieni Pana powrócą i przyjdą do Syjonu z radością, a wieczna radość będzie nad ich głowami« – radość, która jest nad ich głowami od zawsze”, Szabat 88a [7]. [przypis tradycyjny]

o zmierzchu — hebr. בֵּין הָעַרְבָּיִם (bein haarbajim) dosł. pomiędzy wieczorami, pomiędzy zmrokami, chodzi o czas pomiędzy zachodem słońca a zapadnięciem nocy, zob. Raszi do 12:6. [przypis tradycyjny]

oznajmisz synom Israela — „(…) a kary i szczegóły praw objaśnisz mężczyznom, twardymi słowami, [gorzkimi] jak piołun”, Raszi do 19:3. W tym wersecie użyte zostały dwa czasowniki לֵאמֹר (lemor): mówić, który opisuje prostą mowę skierowaną do kobiet oraz לְהַגִּיד (lehagid): powiedzieć, opowiedzieć, zrelacjonować, tak (zgodnie z komentarzem) Mojżesz przemówił do mężczyzn. Talmud uczy, że ten czasownik można skojarzyć z hebr. אַגָּדָה (agada): opowieść, co oznacza, że Mojżesz zwrócił się do nich słowami pociągającymi jak opowieść lub też można to łączyć ze słowem גִידִּין (gidin): piołun, czyli że przemówił do nich twardymi słowami, [gorzkimi] jak piołun, zob. Szabat 87a:8. [przypis tradycyjny]