Przypisy

pod Mławą — bitwa pod Mławą, trwająca od 1 do 3 września 1939, stanowiła próbę powstrzymania niemieckiego natarcia z Prus Wschodnich. [przypis edytorski]

podmówić kogoś — namówić, podjudzić. [przypis edytorski]

podmówić — namówić, nakłonić kogoś do zrobienia czegoś; często: podburzyć do czegoś złego. [przypis edytorski]

Pod Moskwę, na gniazdo Carów, wiodłam Cezara Franków — wzmianka dotycząca wyprawy Napoleona I na Rosję w 1812 r. [przypis edytorski]

podmowa — podstępne namawianie. [przypis edytorski]

pod murem cmentarza — mowa o zabytkowym cmentarzu ewangelicko-augsburskim w dzielnicy Wola w Warszawie, przy ulicy Młynarskiej 54/58. [przypis edytorski]

podmykać (starop.) — podchodzić. [przypis edytorski]

pod namiotem żywym (starop.) — pod ludzkim ciałem. [przypis edytorski]

pod namioty — dziś popr. forma N. lm: pod namiotami. [przypis edytorski]

podnaszać (daw.) — podnosić wielokrotnie. [przypis edytorski]

pod nazwiskiem — tu: imienia. [przypis edytorski]

podniebienie — tu: spodnia strona baldachimu. [przypis edytorski]

pod niebiosy (starop. forma) — dziś N.lm: pod niebiosami; pod niebem. [przypis edytorski]

podniebny — tu: dziejący się pod niebem, a więc na ziemi. [przypis edytorski]

podniecenie — w oryg. niem. eifrig: gorliwy, pilny, zapalony; Es war mir interessant zu sehen, wie du eifrig wurdest (Interesującym było dla mnie widzieć, w jaki wpadasz zapał); red. WL. [przypis edytorski]

pod niemi — dziś popr. forma N. lm: pod nimi. [przypis edytorski]

pod niepewnymi czasy — autor przyznaje się do niedokładnej chronologii, dalej tłumacząc ją zagubieniem dziennika. [przypis edytorski]

podnieść (pieniądze z banku) (daw.) — pobrać, wypłacić. [przypis edytorski]

podnieść — tu: podnieść się. [przypis edytorski]

podniesienie — część mszy, następująca po konsekracji. [przypis edytorski]

Podniesienie — część mszy św., gdy kapłan ukazuje wiernym Ciało i Krew Chrystusa. [przypis edytorski]

podniesienie — najuroczystszy moment katolickiej mszy: podniesienie przez księdza celebrującego mszę i ukazanie zgromadzonym wiernym ciała i krwi Chrystusa pod postaciami chleba (w formie hostii) i wina. [przypis edytorski]

podniesienie — najuroczystszy moment katolickiej mszy św., w którym odprawiający obrzęd kapłan podnosi opłatek mający uobecniać ciało Chrystusa. [przypis edytorski]

podniesienie — najważniejszy moment mszy świętej, w którym zgodnie z doktryną katolicyzmu dokonuje się przemiana wina i chleba (pod postacią hostii) w krew i ciało Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]

podniesienie — w liturgii katolickiej część mszy następująca po konsekracji. [przypis edytorski]

podniesiesz [oblicze] — hebr. czasownik נָשָׂא (nasa): 'podnosić' może być także tłumaczony jako 'przebaczać'. [przypis edytorski]

podniesiesz — u Cylkowa 'pierwszeństwo twoje'; w oryginale jest tylko słowo שְׂאֵת (seet): bezokolicznik słowa 'podnosić' i odnosi się to do „zapadłego lica” w poprzednim wersecie, co Cylkow sam sugeruje w swoim komentarzu, nie ma tu mowy o żadnym 'pierwszeństwie'. [przypis edytorski]

podniesła (gw.) — podniosła. [przypis edytorski]

podniósł oczy — gdy dwadzieścia lat wcześniej Josef po raz ostatni widział brata, Binjamin miał około dziesięciu lat. Bracia stali przed nim grupą, więc Josef wzrokiem poszukał wśród nich Binjamina, zob. Radak do 43:29. [przypis edytorski]

podniózszy (starop. forma) — dziś popr.: podniósłszy. [przypis edytorski]

podniózwszy (starop. forma) — dziś: podniósłszy. [przypis edytorski]

Podniosłali się (daw.) — tu: jeśli podniosła się; gdy się podniosła (konstrukcja z partykułą -li). [przypis edytorski]

podniosło — dziś popr.: podniośle. [przypis edytorski]

podniosłszy — dziś popr.: podniósłszy. [przypis edytorski]

po dniu — za dnia. [przypis edytorski]

Podnośmy upadek ludu naszego, a walczmy o lud nasz i o kościół nasz — 1 Mch 3, 43, z niewielką zmianą na końcu. [przypis edytorski]

podnosić (daw.) — znosić. [przypis edytorski]

podnosi się — urasta. [przypis edytorski]

Podnoszę rękę moją — wyrażenie oznaczające składanie przysięgi, zob. Raszi do 14:22. [przypis edytorski]

podówczas — w tych czasach, o których była mowa poprzednio. [przypis edytorski]

podobać coś lub kogoś (daw.) — upodobać sobie, mieć upodobanie, lubić. [przypis edytorski]

podobać sobie (daw.) — upodobać sobie; mieć upodobanie; lubić. [przypis edytorski]

podobać sobie w czymś (daw.) — mieć w czymś upodobanie; gustować w czymś. [przypis edytorski]

podobały sobie w tym — upodobały sobie to. [przypis edytorski]

podoba się — tu: spodoba się. [przypis edytorski]

podobień (daw.) — dziś popr.: podobny. [przypis edytorski]

podobieństwo (daw.) — coś możliwego. [przypis edytorski]

podobieństwo (daw.) — jest prawdopodobne, jest możliwe. [przypis edytorski]

podobieństwo (daw.) — możliwość. [przypis edytorski]

podobieństwo (daw.) — porównanie a. przypowieść. [przypis edytorski]

podobieństwo (daw.) — porównanie a. przypowieść. [przypis edytorski]

podobieństwo (daw.) — prawdopodobieństwo, możliwość. [przypis edytorski]

podobieństwo — prawdopodobieństwo, możliwość. [przypis edytorski]

podobieństwo (tu daw.) — parabola, przypowieść. [przypis edytorski]

podobieństwo — tu: prawdopodobieństwo, przypuszczenie. [przypis edytorski]

podobien byłem człowiekowi potępionemu (daw.) — byłem podobny do człowieka potępionego. [przypis edytorski]

podobien (daw.) — dziś popr. forma: podobny. [przypis edytorski]

podobien — daw. forma imiesłowu przym. r.m.; dziś: podobny. [przypis edytorski]

podobien — daw. forma r.m.; dziś: podobny. [przypis edytorski]

podobien (daw.) — podobny. [przypis edytorski]

podobien — dziś: podobny. [przypis edytorski]

podobien — dziś popr.: podobny. [przypis edytorski]

podobien — skrócona forma r.m.; podobny. [przypis edytorski]

podobien (starop. forma) — podobny. [przypis edytorski]

podobłocze (daw.) — przestworza, obszar podniebny. [przypis edytorski]

podobną była (daw.) — dziś z M.: podobna była. [przypis edytorski]

podobna (daw.) — możliwe. [przypis edytorski]

podobna (…) do (…) słowa nieznajomego — tj. słowa wypowiedzianego przez nieznajomego. [przypis edytorski]

Podobna gronostajowi, umarłaby z rozpaczy, gdyby przypadkiem była się skalała zetknięciem z tymi ludźmi — według legendy biały gronostaj woli umrzeć niż pozwolić myśliwym zbrukać czystość swojego futra. [przypis edytorski]

podobna pomyłka zdarza się i Strumieńskiemu co do X-a s. 176 — [autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment z rozdziału VIII, zaczynający się od słów]: „Strumieński zaś upatrywał w tym zajściu intrygę oszukańczą, która rozpoczęła się już w chwili inicjowania owego związku, ale mylił się (…)”. [przypis edytorski]

podobnaż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

podobnego mniej więcej do „Słownika medycznego” Jamesa, który Diderot właśnie ukończył — trzytomowy Medical Dictionary (1743–1745) Roberta Jamesa został przetłumaczony wspólnie przez Diderota, Toussainta i Eidousa z angielskiego na francuski i wydany w latach 1746–1748. Diderot początkowo zajmował się tłumaczeniami z jęz. angielskiego. [przypis edytorski]

podobnemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: podobnymi. [przypis edytorski]

podobnemi — daw. forma N. i Ms. lm przymiotników rodzaju niemęskoosobowego; dziś dla obu rodzajów forma ujednolicona: podobnymi. [przypis edytorski]

podobni Bogom rozkutym z łańcuchów — nawiązanie do tytana Prometeusza, który podarował ludziom ogień, wykradziony bogom, za co Zeus przykuł go do skał Kaukazu, gdzie codziennie sęp wydziobywał mu wątrobę. [przypis edytorski]

podobnie czytamy u Schillera o Wallensteinie — chodzi trójaktowy dramat Trylogia o Wallensteinie i wojnie trzydziestoletniej Friedricha Schillera (1759–1805); historycznie pierwowzór tytułowej postaci, Albrecht Václav Eusebius z Valdštejna (1583–1634) był wodzem pochodzenia czeskiego, walczącym w obronie interesów cesarza Ferdynanda II Habsburga, na którego rozkaz został zamordowany. [przypis edytorski]

podobniej by (daw.) — lepiej by, stosowniej by. [przypis edytorski]

podobnie ratuje się Gasztold s. 230, w. 8 i n. — [autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment rozdziału XII]: „(…) zaczął wątpić w swój talent malarski. Stało się to na wpół dla pozy (…)”. [przypis edytorski]

podobnież (przestarz.) — wzmocnione podobnie. [przypis edytorski]

podobnież — tu: podobnie (tj. również cicho). [przypis edytorski]

podobnież — tu: podobnie (tj. również lakonicznie). [przypis edytorski]

podobno (daw.) — pewnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — tu: najwyraźniej, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — tu: najwyraźniej. [przypis edytorski]

po­dobno (daw.) — tu: prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — tu: prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — tu: prawdopodobnie; zapewne. [przypis edytorski]

podobno (daw.) — zapewne, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobnoś a. podobnoć (daw.) — podobno. [przypis edytorski]

podobność (daw.) — podobieństwo. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie, pewnie. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie; pewnie. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie; zapewne. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — tu: prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno — tu: podobnie; analogicznie. [przypis edytorski]

podobno — tu: prawdopodobnie, najwyraźniej. [przypis edytorski]