Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 442 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6396 przypisów.
zaniepokoiło ich nie żartem — dziś: zaniepokoiło (…) nie na żarty. [przypis edytorski]
zaniepoznawać — nie znać. [przypis edytorski]
zaniepoznawać — zapominać; pomijać. [przypis edytorski]
za nierządnicę mię do nich udawał (starop.) — udawał przed nimi, że jestem nierządnicą; przedstawiał mnie w ich oczach jako nierządnicę. [przypis edytorski]
zaniesą (gw.) — zaniosą. [przypis edytorski]
zaniesę — dziś popr.: zaniosę. [przypis edytorski]
zaniesła (gw.) — zaniosła. [przypis edytorski]
zaniespokoić — zaniepokoić. [przypis edytorski]
zanim bogom z początku ofiarę złożą — grecka tradycja nakazywała poświęcić bogom kilka pierwszych kropel pitego wina, wylewając je na ziemię (libacja). [przypis edytorski]
zanim doszły do słowa — aluzja mitologiczna bądź religijna. W mitologii gr. ludzie zostali stworzeni z kamieni, a w Ewangelii Łk 19,40 padają słowa: „Powiadam wam: Jeśli ci umilkną, kamienie wołać będą”. [przypis edytorski]
zanimem cię spotkał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zanim cię spotkałem. [przypis edytorski]
zanimeśmy tu przyszli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zanim tu przyszliśmy. [przypis edytorski]
zanimeś odszedł — inaczej: zanim odszedłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zanimeś przyszedł — inaczej: zanim przyszedłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zanimeś się wyćwiczył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zanim się wyćwiczyłeś. [przypis edytorski]
zanimeś to należycie roztrząsnął — inaczej: zanim to należycie roztrząsnąłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zanimeś ty to stwierdził — inaczej: zanim ty to stwierdziłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zanimeś zaczął — końcówka z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zanim zacząłeś. [przypis edytorski]
Zanim jakiś krzew polny był na ziemi, i zanim wzeszło jakieś ziele polne — bo nie spuścił [jeszcze] Wiekuisty, Bóg, deszczu na ziemię i człowieka nie było, aby uprawiał ziemię — u Cylkowa „Zanim zaś jaki krzew polny był na ziemi, i jakie ziele polne zanim weszło, — nie spuścił też Wiekuisty Bóg deszczu na ziemię; człowieka też nie było, aby uprawiał ziemię;”. [przypis edytorski]
zanim nastał rok głodu — «Stąd [płynie nauka], że zabronione jest płodzenie dzieci w czasach głodu», zob. Raszi do 41:50. [przypis edytorski]
zanimować — ożywić. [przypis edytorski]
za nim — u Cylkowa: 'po za nim'; uzasadnienie korekty: uwspółcześnienie. [przypis edytorski]
Zanim umrę, zobaczę palmy i świątynie Południa — cytat z wiersza You Ask Me, Why, Tho' Ill at Ease autorstwa angielskiego poety Alfreda Tennysona (1809–1892). [przypis edytorski]
z anioły — dziś popr.: z aniołami. [przypis edytorski]
zaniosąć — skrócone: zaniosą ci. [przypis edytorski]
zankiel a. zamkiel (daw. niem. Senkel) — klamra, sprzączka. [przypis edytorski]
zankiel a. zamkiel (daw., z niem.) — klamra, sprzączka. [przypis edytorski]
Zankle — po klęsce powstań Meseńczycy schronili się w ateńskim Naupaktos oraz w Zankle na Sycylii (nazwa tego miasta po gr. oznacza sierp). [przypis edytorski]
zankylozowany (z gr.) — zesztywniały. [przypis edytorski]
zanócić — dziś popr. pisownia: zanucić. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
zanocował — nie spał lecz «czuwał, wyczekując odpowiedzi Boga na swoją modlitwę, a w tym czasie przygotował [dla Esawa] podarunek ze swego majątku», zob. Radak do 32:14. [przypis edytorski]
zanocował — u Cylkowa: 'przenocował'; uzasadnienie korekty: 'przenocował' wskazuje raczej na zakończenie wydarzenia, 'zanocował' sugeruje, że 'dopiero zaczął/zamierzał nocować', gdy wydarzyły się następujące rzeczy…, [tu j. polski daje więcej możliwości niż hebrajski]. [przypis edytorski]
zanotowywała — dziś: notowała. [przypis edytorski]
za nowe — jako nowe. [przypis edytorski]
Zante (hist.) — ob. Zakintos, grecka wyspa na Morzu Jońskim. [przypis edytorski]
Zante (z wł.) a. Zakintos — wyspa grecka na Morzu Jońskim. [przypis edytorski]
Zantir a. Zantyr — gród założony przez księcia pomorskiego Świętopełka, a potem przekazany lub sprzedany Krzyżakom; dokładna lokalizacja warowni nie jest znana. [przypis edytorski]
Zan, Tomasz (1796–1855) — poeta, badacz minerałów i przyrodnik; od 1815 r. studiował na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim. Podczas egzaminów wstępnych poznał Adama Mickiewicza. Był współzałożycielem Towarzystwa Filomatów (1817 r.) i jego przewodniczącym na wydziale matematyczno-fizycznym, gdzie studiował, założycielem Związku Promienistych (1820 r.), prezesem Zgromadzenia Filaretów (1820–1823), członkiem Towarzystwa Szubrawców. W maju 1821 r. na zaproszenie Jana Chodźki został przyjęty do wileńskiej loży masońskiej „Szkoła Sokratesa”. Za działalność w tajnych stowarzyszeniach został skazany na rok ciężkiego więzienia w Orenburgu, a następnie na zesłanie, na którym przebywał od 1824 do 1837 r. W 1829 r. został asystentem Aleksandra von Humboldta, pod którego kierunkiem prowadził badania meteorologiczne. W Orenburgu wraz z Aleksandrem Chodźką założył muzeum historyczno-przyrodnicze z kolekcją eksponatów geologicznych. Odbywał podróże po Uralu i Kazachstanie, badając roślinność, klimat i geografię tych obszarów; odkrył pola złotonośne na wsch. stronie gór Uralu. W l. 1837–1841 pracował jako bibliotekarz w Instytucie Geologicznym w Petersburgu. W 1841 r. powrócił do Wilna, gdzie otrzymał posadę w Głównym Urzędzie Korpusu Inżynierów Górniczych. W roku 1847 kupił od Adolfa Dobrowolskiego majątek Kakowczyn, który przemianował na Kochaczyn; tam zmarł na zapalenie opon mózgowych w 1855 r., został pochowany w Smolanach k. Orszy. [przypis edytorski]
Zan, Tomasz (1796–1855) – polski poeta; od 1815 student wydziału matematyczno-fizycznego na Uniwersytecie Wileńskim, przyjaciel Adama Mickiewicza; współzałożyciel Towarzystwa Filomatów (1817), założyciel Związku Promienistych (1820), prezes Zgromadzenia Filaretów (1820–23), członek Towarzystwa Szubrawców; za działalność w tych stowarzyszeniach w 1824 został skazany na rok twierdzy i zesłanie, podczas którego zajmował się m.in. badaniami złóż minerałów na Uralu; uwolniony w 1837, pracował jako bibliotekarz w Instytucie Geologicznym w Petersburgu; w 1841 powrócił do Wilna, gdzie otrzymał posadę w Głównym Urzędzie Korpusu Inżynierów Górniczych. [przypis edytorski]
zantuz a. zamtuz — dom publiczny. [przypis edytorski]
Zanzibar — miasto w Tanzanii, na wyspie Zanzibar u wschodnich wybrzeży Afryki; w 1890 objęte brytyjskim protektoratem. [przypis edytorski]
za obrońce — dziś popr.: na obrońców. [przypis edytorski]
zaoczyć (daw.) — zobaczyć. [przypis edytorski]
zaoczyć (rzad.) — zobaczyć. [przypis edytorski]
zaoczyć — zobaczyć. [przypis edytorski]
zaoczyć — zobaczyć, zauważyć. [przypis edytorski]
za oczyma — pod nieobecność. [przypis edytorski]
za oczy — tu: za oczami (por. zaocznie), za plecami. [przypis edytorski]
zaofiarować — podarować, zadeklarować; tu raczej: zaoferowano. [przypis edytorski]
za ojcy — dziś popr. forma N. lm: za ojcami. [przypis edytorski]
Zaolzie — sporna część (z Czechosłowacją) Śląska Cieszyńskiego na zachód od Olzy. Nazwę zaczęto stosować od lat dwudziestych XX w. [przypis edytorski]
za oną (…) za onem (starop. forma) — za tą, za tym. [przypis edytorski]
za onemi słowy (starop. forma) — po tych słowach. [przypis edytorski]
zaoponować — przeciwstawić się, zaprotestować. [przypis edytorski]
zaoponować — sprzeciwić się. [przypis edytorski]
zaoszczędzić — tu: oszczędzić. [przypis edytorski]
za otworzeniem — po otwarciu. [przypis edytorski]
zapadać — tu: o ptaku, który przyleciał i usiadł gdzieś. [przypis edytorski]
zapad (daw.) — tu: zapadlisko, zapadlina. [przypis edytorski]
zapadły — tu: oddalony od ludzkich siedzib. [przypis edytorski]
zapadny (z ros.) — zachodni. [przypis edytorski]
zapady — rozpadliny, zapadnie. [przypis edytorski]
zapad (z ros.) — zachód. [przypis edytorski]
zapał — tu: zapalnik. [przypis edytorski]
zapał — w daw. broni palnej otwór prowadzący do lufy. [przypis edytorski]
zapalczywy — gniewny. [przypis edytorski]
zapalę ich duchy, jak pochodnie; / niech lecą spełnić zbrodnię; / wężami osmagam twarze — Pallas Atena jest tu charakteryzowana tak, że ma po części cechy Erynii, bogiń zemsty (pochodnie w dłoniach, węże zamiast włosów). [przypis edytorski]
zapalemy — dziś popr. forma: zapalimy. [przypis edytorski]
zapalił — tu: wzniecił w nim zapał. [przypis edytorski]
zapalony (daw.) — rozgniewany, rozjuszony. [przypis edytorski]
zapalony — tu: pod wpływem silnych emocji. [przypis edytorski]
zapamiętać się — zamyślić się a. zająć się czymś, zapominając o wszystkim innym. [przypis edytorski]
zapamiętalec (daw.) — człowiek zapamiętały, pełen pasji. [przypis edytorski]
zapamiętany (daw.) — tu: zapomniany (!). [przypis edytorski]
zapamiętywa (daw.) — dziś: zapamiętuje. [przypis edytorski]
zapamiętywa — dziś: zapamiętuje. [przypis edytorski]
zapamiętywa się (rzad.) — dziś częściej: zapamiętuje się, zamyśla się a. zajmuje jedną rzeczą, nie zwracając uwagi na nic innego. [przypis edytorski]
zapamiętywasz się (daw.) — zapamiętujesz się. [przypis edytorski]
za pan brat z nieboszczykiem: zgaszą lampę, czochają się kolanami, a stolik wystuka — pogard. opis seansu spirytystycznego, aktywności popularnej na przełomie XIX i XX w., zakładającej wiarę w kontakt ze zmarłymi. [przypis edytorski]
za panowania króla Stanisława — konfederacja w Barze zawiązała się 9 lutego 1768 r.; panował wówczas w Polsce Stanisław August Poniatowski (1732–1798). [przypis edytorski]
zapanowywać — zacząć panować. [przypis edytorski]
zapanowywa — dziś popr.: zapanowuje. [przypis edytorski]
zaparcie się Piotra — nawiązanie do słów Jezusa skierowanych do Piotra w Biblii: „Jeszcze tej nocy, zanim kogut zapieje, trzy razy się Mnie wyprzesz” (por. Mt 26,31–35; także: Mk 14,29–31, Łk 22,33–34, J 13,36–38.). [przypis edytorski]
za parę werbów (z łac. verbum: czasownik, słowo) — z powodu kilku czasowników, tj. z powodu opuszczonej lekcji łaciny. [przypis edytorski]
zaparli się być studentami (daw.) — składnia łac., inaczej: zaparli się, że są studentami. [przypis edytorski]
zaparte (daw.) — zamknięte. [przypis edytorski]
zapartek — zepsute jajko; jajko z martwym kurczakiem w środku. [przypis edytorski]
zaparty (daw.) — zamknięty. [przypis edytorski]
zaparty — tu: zamknięty. [przypis edytorski]
zapaść (czas.) — schować w głębi czegoś, zaszyć się. [przypis edytorski]
zapaść koszem — założyć obóz. [przypis edytorski]
zapaśnie — z zapasami. [przypis edytorski]
zapaśny — posiadający zapasy czegoś; zasobny. [przypis edytorski]
zapaśny — tu: zapasowy. [przypis edytorski]
za pasem (starop.) — blisko; dzień za pasem: zbliża się dzień, nadchodzi dzień. [przypis edytorski]
zapaska — duży fartuch noszony dawniej przez wiejskie kobiety. [przypis edytorski]
zapaska — fartuch noszony dawniej przez wiejskie kobiety, wiązany w pasie na sukience, czasem narzucany na ramiona jako pelerynka. [przypis edytorski]
zapaska — fartuch noszony dawniej przez wiejskie kobiety, wiązany w pasie na sukience i osłaniający ubranie od pasa w dół dookoła, czasem narzucany na ramiona jako pelerynka, rzadziej wiązany na głowie jako nakrycie. [przypis edytorski]
zapaska — fartuch. [przypis edytorski]
zapaska — fartuszek. [przypis edytorski]
